Informacje z życia Kościoła: Konflikt liturgiczny Kościoła katolickiego obrządku syro-malabarskiego

Obecnie jesteśmy świadkami sporu w Kościele katolickim obrządku syro-malabarskiego, sprowadzającego się przede wszystkim do skierowania celebransa w czasie liturgii. Część duchownych, w chwili pisania tekstu właściwie wywodzących się wyłącznie z centralnej archieparchii (archidiecezji) tego Kościoła – Ernakulam-Angamaly, sprzeciwia się decyzji syromalabarskiego Synodu Biskupów w tym temacie – tj. by od początku świętej Qurbany (odpowiednika Mszy świętej) do rozpoczęcia anafory eucharystycznej celebrans był zwrócony twarzą do wiernych, następnie do momentu udzielania Komunii świętej – twarzą w stronę ołtarza, a na sam koniec ponownie twarzą do wiernych.

Owa decyzja zapadła już w 1999 roku, ale dopiero w 2021 roku poczyniono dalsze kroki w celu wprowadzenia jej w życie, ze względu na bardzo silne wówczas protesty. Przeciwnicy tej decyzji pragną dalej sprawować Qurbanę twarzą do wiernych i tak też robią prawie wszystkie parafie archieparchii Ernakulam-Angamaly – Rada Ochrony Archidiecezji, organ grupujący tych księży, którzy sprzeciwiają się reformie, w grudniu podawał że tylko 4 z 320 kościołów tej archidiecezji przyjęło reformę. Argumentują, że tym samym chcą lepiej realizować postanowienia Soboru Watykańskiego II w dziedzinie liturgii – odnoszą się jednak do wskazań konstytucji Sacrosanctum Concilium aniżeli dekretu “Orientalium Ecclesiarum” jak fragment punktu szóstego:

“Wszyscy chrześcijanie wschodni niech wiedzą i uważają to za rzecz niewątpliwą, że mogą i powinni zawsze zachowywać swoje prawowite obrzędy liturgiczne i swoje zasady karności, oraz że zmiany winny być wprowadzane jedynie dla właściwego i organicznego postępu. Wszystko to więc mają z największą wiernością zachowywać właśnie sami chrześcijanie wschodni, którzy też powinni zdobywać ciągle coraz większą znajomość tych rzeczy i coraz doskonalej je stosować, a gdyby ze względu na okoliczności czasu lub osób wbrew słuszności od nich odstąpili, niechaj starają się powrócić do tradycji odziedziczonej po przodkach”.

Sprawą konfliktu zajmował się jednak przede wszystkim nie arcybiskup większy, a biskup pomocniczy/wikariusz arcybiskupi. W latach 2019-2022 tym drugim był abp Antony Kariyil. Odszedł jednak przedwcześnie na emeryturę gdyż wspierał stronę rebeliantów. Przez następne półtora roku jego funkcję, jako administrator apostolski sede plena, zajmował abp Andrews Thazhath który do pewnego momentu próbował załagodzić konflikt, został jednak odwołany i zmieniony krótko po tym jak nakazał diakonom przygotowującym się do święceń prezbiteratu w tej archieparchii podpisanie przysięgi liturgicznej. Wreszcie z funkcji zrezygnował sam kardynał Alencherry, zwierzchnik Kościoła, z powodu nie tylko niemożności uporania się z nieposłuszeństwem, ale i z powodu afer finansowych i wieku. W czasie urzędowania abp. Thazhatha wyszedł jeszcze list od Ojca Świętego do katolików tej archieparchii z decyzją podtrzymującą orzeczenie Synodu, ze wsparciem dla lokalnej tradycji, który to miał być odczytany w kościołach archieparchii ale nie wszędzie się to stało. Później jeszcze mianował abp. Cyrila Vasila SJ, doświadczonego naukowca, urzędnika i duchownego delegatem apostolskim w tej sprawie. 

Temperatura sporu była i dalej jest tak ostra, że dochodziło do palenia kukieł nielubianych hierarchów, palenia listów, próby niewpuszczania abp. Vasila do świątyni – zdecydowano nawet o zamknięciu katedry na pewien czas. 

Jak na razie nie pomogło straszenie orzeczeniem schizmatyckości tych gestów, kolejne “ostateczne terminy”, ani jeszcze jedna wiadomość od Ojca Świętego. Dopiero na Boże Narodzenie 2023 udało się doprowadzić do tego by pojednawczo, w większości kościołów odprawić synodalnie orzeczoną liturgię. Po rezygnacji kardynała Alencherry’ego Synod wybrał nowego zwierzchnika – arcybiskupa Raphaela Thattila. O ile początkowe reakcje obu stron konfliktu były pozytywne, po ukazaniu się w dniu 13 stycznia 2024 listu Synodu o akceptacji nowych obrzędów, protestujący ponownie przyjęli bardziej konfrontacyjną retorykę. Synod nakazał przeczytanie tego listu w kościołach archieparchii 21 stycznia, nie wiadomo jednak czy do tego dojdzie, podobnie jak z poprzednimi listami synodu, kardynała czy papieża. Abp Thattil zapewnia o chęci uleczenia ran, ale dopiero przyszłość pokaże co z tego wyniknie.

Tomasz Sudoł