Kolejnym okresem liturgicznym Kościoła jest Okres Wielkanocny, w którym Kościół przeżywa radość paschalną ze Zmartwychwstania Pana Jezusa Chrystusa.
1.1. Czas trwania
Okres Wielkanocny rozpoczyna się w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego, a kończy się w Niedzielę Zesłania Ducha Świętego. Trwa on pięćdziesiąt dni. Pierwsze osiem dni tego okresu tworzy Oktawę Uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego (por. CR, 22-26).
1.2. Charakterystyka tego okresu
W czasie Okresu Wielkanocnego podczas każdej Mszy św. śpiewa się Alleluja. Można również wykonywać psalmy allelujatyczne, opuszczając tym samym werset przed Ewangelią (por. OWMR, 63a).
Decyzją Konferencji Episkopatu Polski w czwartym tygodniu tego okresu Kościół w Polsce modli się o powołania. Dlatego w środę IV Tygodnia Okresu Wielkanocnego (jeśli nie wypada wówczas żaden obchód liturgicznych uniemożliwiający sprawowanie Mszy św. w różnych potrzebach) sprawuje się Mszę św. o powołania kapłańskie, zaś w piątek o powołania zakonne. W tych liturgiach odczytuje się lekcje dnia (por. INM, 18c).
Natomiast w poniedziałek, wtorek i środę VI Tygodnia Wielkanocnego Kościół w Polsce przeżywa tzw. „dni krzyżowe”, podczas których modli się o urodzaje i za ludzi głodujących. W te dni (jeśli nie wypada wówczas żaden obchód liturgicznych uniemożliwiający sprawowanie Mszy św. w różnych potrzebach) należy sprawować liturgię mszalną, wieńczącą procesję błagalną, której formularzem jest poniedziałkowa Msza w okresie zasiewów, wtorkowa liturgia o uświęcenie pracy ludzkiej i środowa Msza za głodujących (INM, 18e).
Dla Kościoła w Polsce VII Niedziela Okresu Wielkanocnego jest Uroczystością Wniebowstąpienia Pańskiego. Dlatego w ten dzień sprawuje się oficjum i Msze św. z tego obchodu liturgicznego (por. KŚZ).
1.3. Formularze i prefacje mszalne
Dni Oktawy Wielkanocnej posiadają swoje własne formularze mszalne (por. MRpol, 185-191).W każdy z tych dni wykonuje się hymn Chwała, lecz nie odmawia się Wierzę. Odmawia się wówczas pierwszą prefację wielkanocną (por. MRpol, 37*) i w modlitwie eucharystycznej wspomina się tajemnicę dnia (ze słowami: zwłaszcza w tym dniu). Dotyczy to również II Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.
Natomiast pozostałe niedziele i dni powszednie kolejnych tygodni Okresu Wielkiej Nocy nie posiadają wzmianek w kanonie. W dni powszednie nie odmawia się również hymnu Chwała. W te dni należy korzystać ze skarbca prefacji wielkanocnych, wybierając jedną z pięciu możliwych prefacji (por. MRpol, 37*-41*). Wyjątkiem jest tutaj jedynie Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego obchodzona w Polsce w niedzielę poprzedzającą Zesłanie Ducha Świętego. W tej liturgii wykorzystuje się jedną z dwóch przewidzianych prefacji o Wniebowstąpieniu Pańskim (por. MRpol, 42*-43*) i w modlitwach eucharystycznych wspomina się tajemnicę dnia. Jedną z tych dwóch prefacji, zamiennie z jedną z pięciu prefacji wielkanocnych, odmawia się także w każdej Mszy po Wniebowstąpieniu Pańskim, zamiennie z prefacjami wielkanocnymi (por. MRpol, 228-237). Natomiast na Niedzielę Zesłania Ducha Świętego jest przeznaczona prefacja na tę Uroczystość (por. MRpol, 44*), a odmawiając jedną z trzech pierwszych modlitw eucharystycznych wspomina się tajemnicę dnia. W ten dzień stosuje się także uroczyste rozesłanie (takie samo, jak w Niedzielę Zmartwychwstania).
Warto tutaj zaznaczyć, że w miejscach, gdzie katechumeni w Noc Paschalną przyjęli chrzest, należy przez cały Okres Wielkanocny wspominać ich w modlitwie eucharystycznej (por. PS, 102).
1.4. Normy liturgiczne dla poszczególnych dni Okresu Wielkanocnego
Dni Oktawy Zmartwychwstania Pańskiego nie dopuszczają celebracji żadnych wspomnień, świąt i uroczystości, poza Niedzielą Okresu Wielkanocnego (por. CR, 59). Wszystkie uroczystości wypadające w Niedziele Wielkanocne, należy obchodzić w soboty (por. PS, 101). Natomiast dni powszednie tego czasu dopuszczają przed siebie celebrację wszelkich innych obchodów (por. PS, 13).
W czasie Niedziel Okresu Wielkanocnego nie można sprawować żadnej Mszy św. okolicznościowej. Natomiast w czasie Oktawy Wielkiej Nocy spośród Mszy okolicznościowych dopuszcza się jedynie celebrowanie Mszy św. pogrzebowych (por. OWMR, 380). Dni powszednie Okresu Wielkanocnego dopuszczają także celebrowanie Mszy św. obrzędowych, w różnych potrzebach, wotywnych i za zmarłych (por. OWMR, 372, 374 i 380-381).
Po ostatniej liturgii sprawowanej w dzień Zesłania Ducha Świętego, paschał przenosi się do kaplicy chrzcielnej i zapala się tylko w czasie chrztu, choć ustawia się go również przy trumnie w czasie Mszy pogrzebowych (por. PS, 99).
Zaleca się udzielanie pierwszej Komunii św. dzieciom, które się do niej przygotowują, w trakcie liturgii którejś z Niedziel Wielkanocnych (por. PS, 103).
1.5. Możliwe adaptacje
W Okresie Wielkanocnym może się odbyć wizyta duszpasterska, która będzie polegała na błogosławieństwie domów tam, gdzie taki zwyczaj panuje (por. PS, 105).
Obchód Uroczystości Zesłania Ducha Świętego można przedłużyć, poprzez sprawowanie uroczystej, dłuższej wigilii z sześcioma czytaniami, sprawowanej w sobotni wieczór (por. D/21). Liturgię mszalną można połączyć z liturgią brewiarzową, zaczynającą się pozdrowieniem kapłana (por. OWLG, 96). Wówczas opuszcza się lekcję brewiarzową i mszalny akt pokuty, a Mszę św. kontynuuje się od kolekty. Kapłan (przed czytaniami) może zachęcić wiernych do czuwania słowami, które zostały zawarte w Mszale Rzymskim (z możliwością ich modyfikacji). Natomiast po Komunii św. odśpiewuje się kantyk Wielbi Dusza moja Pana, po czym Msza św. przebiega w zwykły sposób. Zawsze jednak można sprawować skróconą formę Mszy wigilijnej.
Poza tym, kapłan odprawiający Mszę św. w Okresie Wielkanocnym z ludem:
- We wszelkie uroczystości, święta i wspomnienia obowiązkowe musi stosować się do kalendarza miejsca, w którym celebruje (por. OWMR, 353 i 354a).
- We wszelkie wspomnienia dowolne przypadające w ferie może odprawić Mszę św. w całości z formularza o danym świętym. Jest również dozwolone odprawienie Mszy o innym świętym, którego w danym dniu wymienia Martyrologium (por. OWMR, 355a-355b).
Kapłan celebrujący Mszę św. bez ludu lub z tylko jednym usługującym, może stosować się do kalendarza danego kościoła, w którym celebruje, albo używać kalendarza własnego (por. OWMR, 354b).
1.6. Czytania mszalne
W Okresie Wielkanocnym występuje cykl półciągły lekcji z Dziejów Apostolskich. Natomiast drugim czytaniem w niedziele są perykopy zróżnicowane pod kątem roku: z I Listu św. Piotra (A), z I Listu św. Jana (B), z Apokalipsy (C). Ewangelie od I do III Tygodnia wskazują na Chrystusa objawiającego się uczniom. Później natomiast opowiadają o Dobrym Pasterzu. Natomiast od V do VII Niedzieli Wielkanocnej przypominane są teksty paschalne (por. OWLM, 100-101). Lekcje mszalne Uroczystości Wniebowstąpienia Pańskiego i Zesłania Ducha Świętego są dostosowane do tych obchodów liturgicznych (por. OWLM, 102).
1.7. Możliwe akomodacje
Warto jeszcze pamiętać, że:
- Jeśli w czasie Oktawy Wielkanocnej wypadnie jakaś uroczystość, to należy ją przenieść na najbliższy wolny termin (por. CR, 60).
- Jeśli w trakcie Okresu Wielkanocnego sprawuje się jakieś Msze św. obrzędowe z czytaniami dostosowanymi do tego obrzędu, to należy zwracać uwagę na to, aby wykorzystywać te lekcje, które w lekcjonarzu mszalnym są przeznaczone na sprawowanie danego obrzędu w czasie Okresu Wielkiej Nocy.
- W pierwsze czwartki miesiąca wolno odprawić jedną Mszę św. wotywną o Chrystusie Wiecznym Kapłanie lub o powołania do kapłaństwa. Jest to jednak zabronione, gdy w te dni przypada jakieś Święto Pańskie lub uroczystość (por. INM, 1).
- W pierwsze piątki miesiąca wolno odprawić jedną Mszę św. wotywną o Najświętszym Sercu Pana Jezusa. Rektor kościoła może jednak wyrazić zgodę na więcej niż jedną wotywę w te dni. Jest to jednak zabronione, gdy wówczas przypada jakieś Święto Pańskie lub uroczystość (por. INM, 2).
- W pierwsze soboty miesiąca wolno odprawić jedną Mszę św. wotywną o Niepokalanym Sercu Najświętszej Maryi Panny. Rektor kościoła może jednak wyrazić zgodę na więcej niż jedną wotywę w te dni. Jest to jednak zabronione, gdy wówczas przypada jakieś Święto Pańskie lub uroczystość (por. INM, 3).
Opr. Dawid Makowski
Objaśnienie skrótów:
CEpol – Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, Katowice 2013.
CR – Calendarium Romanum, Civitate Vaticana 1969.
D/21 – Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Dodatek 2021. Nowy kalendarz diecezji polskich, teksty do Wigilii Zesłania Ducha Świętego, Msze własne o świętych, Poznań 2020.
INM – Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski w związku z wydaniem nowego mszału ołtarzowego, 1987.
KŚZ – Komunikat Konferencji Episkopatu Polski w sprawie świąt zniesionych. Warszawa 2003.
MRpol – Mszał Rzymski dla diecezji polskich (wyd. 2, popr.), Poznań 2013.
OWLM – Ogólne Wprowadzenie do Lekcjonarza Mszalnego, Poznań 2022.
OWMR – Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Poznań 2022.
PS – Paschalis Solemnitatis. List okólny Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Rzym 1988.
ZMW – Zarządzenie Konferencji Episkopatu Polski w sprawie Mszy wotywnych, Warszawa 1971.