Adwent w rytach wschodnich

Ryt bizantyjski

W rycie bizantyjskim okres przygotowawczy do świąt Narodzenia Chrystusa (25 grudnia) i Objawienia Pańskiego (6 stycznia) nazywa się Świętą Czterdziesiątnicą lub Postem Bożonarodzeniowym. U Słowian wschodnich można się spotkać również z określeniem „Post Filipowy”, jako że zaczyna się on dzień po święcie tego apostoła (14 listopada). U prawosławnych anglojęzycznych i nie tylko popularna jest również nazwa „Adwent”. Trwa on 40 dni, czyli zazwyczaj 6 niedziel. Obydwie liczby nie są przypadkowe: czterdziestka to w Biblii zawsze okres przygotowawczy do zbawczego wydarzenia, a często także to spotkania Objawiającego się Boga – ot, choćby Mojżesz pościł 40 dni przed otrzymaniem Bożych przykazań na górze Synaj. Szóstka to z kolei tysiąclecia oczekiwania i stopniowego przygotowywania się ludzkości, a zwłaszcza Narodu Wybranego, na przyjście Mesjasza. Ta idea stopniowego przygotowania i objawiania się Boga w Adwencie rytu bizantyjskiego jest wręcz przewodnia, o czym zaraz się przekonamy.

Najpierw jednak warto zaznaczyć, iż jest to okres zdecydowanie postny – dzięki oczyszczeniu siebie mamy otworzyć zmysły cielesne i duchowe na ponowne spotkanie z Rodzącym się i Objawiającym się Bogiem. Stąd też w tym czasie nie spożywa się mięsa i nabiału, zaś rybę je się tylko w niektóre dni – w zależności od tradycji oraz uzgodnień z ojcem duchowym, wygląda to różnie, ale minimum to nie spożywanie ryby w środy i piątki oraz przez ostatnie 5 dni postu.

Poza rozpoczęciem postu pokarmowego, początek Adwentu w rycie bizantyjskim nie jest zaznaczony wyraźnie pod względem liturgicznym – tylko w niektóre dni, jeśli nie ma wspomnienia świętego bardziej czczonego lokalnie, na nabożeństwach cyklu dobowego pojawiają się pewne elementy wielkopostne: na jutrzni dni powszednich (czyli od poniedziałku do piątku włącznie) hymn Bóg i Pan, i objawił się nam zastępuje się śpiewem alleluja z wersetami Od godzin nocnych duch mój czuwa przed Tobą, Boże, i bywa czytana wielkopostna modlitwa św. Efrema Syryjczyka z pokłonami do ziemi. Również Post Bożonarodzeniowy nie ma raczej własnego koloru liturgicznego – większość dni to złoty, tylko w dane święta zmienia się na inny kolor, zależnie od okazji; bywają jednak lokalne tradycje, gdzie np. przez pierwsze dni, aż do czasu święta Wprowadzenia Bogurodzicy do Świątyni, szaty liturgiczne są czerwone.

Jednakże brak liturgicznego zaznaczenia postu to pozorne wrażenie – Cerkiew zachęca swoich wiernych, by uważnie wsłuchiwali się w czytania i hymny liturgiczne. Wówczas Post Bożonarodzeniowy, podobnie jak Wielki Post, nie przychodzi nagle… Po pierwsze, już po święcie Podwyższenia Krzyża codziennie czytana jest Ewangelia św. Łukasza, który dokładnie opisał wypadki poprzedzające Narodziny Chrystusa oraz samo to wydarzenie. Po drugie, od 8 listopada – święta archanioła Michała i pozostałych Mocy Bezcielesnych – słyszymy katabasja (ostatnie zwrotki kanonu) święta Wprowadzenia Bogurodzicy. Po trzecie, w wigilię postu wspominamy apostoła Filipa, który powiedział: Znaleźliśmy Tego, o którym pisał Mojżesz w Prawie i Prorocy – Jezusa, syna Józefa z Nazaretu (J 1, 44) oraz to sławetne zdanie: Przyjdź i zobacz! (J 1, 46), które jest dewizą tego całego postu, i będzie się przewijać w hymnografii przedświęcia Bożego Narodzenia oraz samego okresu świątecznego. To są pierwsze stopnie Adwentu. Potem przychodzi post cielesny.

Kolejne stopnie to rzesza ważnych świętych wspominana w tym czasie – są to ci nowotestamentowi, ważni w kontekście nadejścia Mesjasza-Wcielonego Syna Bożego i nauczania o Nim, jak choćby ewangelista Mateusz (16 listopada), apostoł Andrzej (30 listopada), Jan Damasceński (4 grudnia) czy Spirydon Cudotwórca (12 grudnia). Ale to też jedyny okres w roku, gdy ryt bizantyjski niemalże dzień po dniu wspomina postaci Starego Testamentu, które utorowały drogę Chrystusowi: proroka Abdiasza (19 listopada), proroka Nahuma (1 grudnia), proroka Habakuka (2 grudnia), proroka Sofoniasza (3 grudnia), 9 grudnia (prorokini Anny), prorokini Miriam (13 grudnia), proroka Aggeusza i pramatki Rut (16 grudnia), proroka Daniela, Trzech Młodzieńców oraz sędzi Debory (17 grudnia). Ponadto dwie ostatnie niedziele przed Bożym Narodzeniem są poświęcone odpowiednio Praojcom i Pramatkom oraz Ojcom i Matkom – tzn. przodkom Chrystusa w ciele jak i wszystkich tych, którzy przygotowali Izrael, a zatem całe człowieczeństwo, na Wcielenie Syna Bożego; mają one bogatą hymnografię oraz specjalne czytania na Liturgii, Niedziela Praojców: Kol 3,4-11 i Łk 14,16-24 zaś Niedziela Ojców: Mt 1, 1-25 i Hbr 11, 9-10; 17-23; 32-40. W tradycji arabskiej Niedzielę Ojców z racji tego, że czyta się w nią Rodowód Jezusa, nazywa się również Niedzielą Rodowodu – wynika to także z rytów syriackich. Tu już widać, iż w rycie bizantyjskim poza tymi dwoma ostatnimi niedzielami nie ma specjalnych na ten czas – czytania są zgodne według cyklu po święcie Podwyższenia Krzyża, zaś hymnografia według oktoichu, tj. cyklu od Niedzieli Przewodniej (drugiej po Passze). Ostatnia sobota przed świętem Narodzenia Chrystusa ma także swoje czytania: Ga 3,8-12 i Łk 13,19-29; nie ma ona jednak własnej hymnografii.

Jak zaznaczono, Adwent w rycie bizantyjskim ma charakter kolejnych stopni, na wzór Historii Zbawienia. I tak, po jego rozpoczęciu, najpierw nic nie słyszymy o narodzinach Mesjasza. Taka pierwsza wzmianka pojawia się 21 listopada – od święta Wprowadzenia Bogurodzicy do Świątyni już przez cały post słyszymy jako katabasja te Bożonarodzeniowe, rozpoczynające się od słynnego sformułowania: Chrystus się rodzi, wysławiajcie! Chrystus z niebios, spotykajcie! W niektórych tradycjach następnym krokiem jest śpiew od 26 listopada (czyli po zakończeniu święta Wprowadzenia) aż do Wigilii włącznie kontakionu przedświęcia Bożego Narodzenia: Dzisiaj Dziewica podąża do groty…Potem, w dni wybranych świętych – których dokładnie, to zależy od lokalnej tradycji – na wieczerni i jutrzni śpiewa się wybrane hymny przedświecia Bożego Narodzenia, które co raz mocniej zapowiadają niesamowite narodziny w Betlejem. Dwie ostatnie niedziele – Praojców i Ojców – to potęgują. Istotnym momentem jest również święto Poczęcia Bogurodzicy przez Sprawiedliwych Joachima i Annę obchodzone 9 grudnia. Wreszcie przychodzi okres przedświęcia – w przypadku różnych świąt jest to raczej jeden dzień, lecz Narodzenie Pańskie – podobnie jak późniejsze Objawienie Pańskie – ma ich więcej. Owe przedświęcie rozpoczyna się 20 grudnia. Wówczas zaczyna się ściślejszy post, a hymnografia w melodiach, strukturze i tekstach nawiązuje do… Wielkiego Tygodnia: 20 grudnia to Wielki Poniedziałek, 21 grudnia to Wielki Wtorek lub Wielka Środa (zależnie od tradycji lokalnej), 22 grudnia to Wielki Czwartek, 23 i 24 grudnia to Wielki Piątek i Wielka Sobota w jednym, a zwłaszcza 24 grudnia będący Wigilią, która właściwie jest czymś więcej niż przedświęciem i ma bardzo szczególny cykl nabożeństw, wymagający osobnego omówienia; tego dnia obowiązuje post ścisły (tj. nic nie spożywa się do wieczora, zaś po zmroku potrawy nie-pochodzenia zwierzęcego). W ten sposób mamy dojść do spotkania z Nowonarodzonym i Objawionym Bogiem, Jezusem Chrystusem, co jest naszą Zimową Paschą…

Tradycje Cerkwi lokalnych oraz pobożność ludowa wykształciły również specjalne nabożeństwa i obyczaje, jak np. regularne czytanie paraklesis (tj. kanonu modlitewnego) do Bogurodzicy, albo też wersji specjalnie przygotowanej na Post Bożonarodzeniowy. W tradycji greckiej istnieje zwyczaj 40 codziennych Boskich Liturgii, w trakcie których wierni mogą się wzmocnić poprzez przyjęcie Eucharystii, a świat uświęcić dzięki szczególnym modlitwom za niego. Z kolei w arabskiej tradycji powstał specjalny wariant wielkiego powieczerza na ten post, które jest analogiczne w strukturze, melodiach i tekstach do wielkopostnego wielkiego powieczerza dni powszednich, choć oczywiście część tekstów jest inna, ponadto czytana jest Ewangelia. W tradycji serbskiej ponadto aż trzy ostatnie niedziele przed Bożym Narodzeniem mają szczególny charakter, i każda z nich skupia się na innym członku rodziny: dziecko-matka-ojciec. Niektóre narody i grupy etniczne wytworzyły również kolędy nie tylko na czas dwunastu świątecznych dni od Bożego Narodzenia do Objawienia Pańskiego włącznie, lecz także i na święta przypadające w okresie Postu Bożonarodzeniowego, jak np. na dzień apostoła Andrzeja (zwłaszcza w Rumunii), św. Barbary czy św. Mikołaja, a także te bazujące na hymnach przedświęcia – wśród tych ostatnich można znaleźć kompozycje bardzo współczesne, np. sir Johna Tanvera Today the Virgin opierające się na kontakionie przedświęcia Narodzenia Pańskiego.

Ryt koptyjski

W rycie koptyjskim Adwent to Post Bożonarodzeniowy, jednakże jego druga część ma specjalną nazwę: Kiahk, i bywa on utożsamiany właśnie z nią. Sam post trwa 43 dni, zaczyna się w okolicach 25 listopada – Koptowie posługują się własnym kalendarzem, w rachubie jest on starojuliański, ale miesiące ma własne. Pierwsze trzy dni pierwotnie nie należały do okresu przygotowawczego do Narodzenia Pańskiego. Wiążą się one z pamiątką cudu uniesienia się góry Moqattam w Kairze w drugiej połowie X wieku: ówczesny kalif w sporze z chrześcijanami zarzucił im, że nie mają takiej wiary, jaka jest w Ewangelii, bo w Niej napisane jest „jeśli wasza wiara będzie jak choćby gorczycy ziarna, góry będziecie mogli przenosić”. Wówczas biskupi zarządzili trzy dni srogiego postu i intensywnej modlitwy, którym przodował św. Szymon Garbarz; wówczas góra rzeczywiście się na chwilę uniosła. Od tego momentu już na stałe dołączono trzy dni postu do tradycyjnie czterdziestodniowego Adwentu.

Początek postu nie jest zaznaczony liturgicznie, zaś czytania są według systemu niedzielnego-miesięcznego. W trakcie tych 43 dni wierni nie spożywają mięs, nabiału i alkoholu – ryba jest dozwolona we wszystkie dni oprócz śród i piątków. Ponadto w dni powszednie jest się na czczo do co najmniej południa. Podobnie jak w rycie bizantyjskim, ważne są dni poświęcone poszczególnym świętym, stanowiących wzór przyjęcia Jezusa jako Syna Bożego i Mesjasza.

W okolicach 10 grudnia zaczyna się miesiąc Kiahk, nazywany także Miesiącem Marii. Wówczas pojawia się specjalna hymnografia, gdzie pojawiają się motywy praobrazów i proroctw Starotestamentowych, wydarzeń ewangelicznych poprzedzających Narodzenie Pańskie oraz Bogurodzicy. Hymny także mają swoje specjalne melodie, jedyne takie w roku. Powstawały one w różnych językach na przestrzeni wieków: greckim, różnych dialektach koptyjskiego oraz arabskim; ponadto obecnie Koptowie tworzą pieśni paraliturgiczne także np. po angielsku na ten miesiąc. Przez dodatki hymnograficzne do części stałych zmienia się struktura nabożeństw cyklu dobowego, która do tego zależy od tego, czy m. in. modlitwy na to dni powszednie, czy sobota i niedziela. Zmiany dotyczą także Boskiej Liturgii, gdzie pewne hymny się zmieniają – zależnie czy to Liturgia w tygodniu, w sobotę czy niedzielę – w tym psalm 150 z refrenem na czas udzielania Eucharystii, a także część anafory jest ta już ze święta Narodzenia Chrystusa.

Na ten miesiąc przeznaczono także specjalne nabożeństwo: prawdziwie całonocne czuwanie, nazywane również Cztery i siedem lub Cztery na siedem, bowiem śpiewa się cztery kanony i 7 doksologii Bogurodzicy, zwanych teotokionami– w każdym tygodniu o innej treści. Tradycja nakazuje, by te hymny były śpiewane żywiołowo – nie jest to typowe dla wielu hymnów rytu koptyjskiego. W parafiach to nabożeństwo czuwania sprawowane jest w soboty oraz w noc z 31 grudnia na 1 stycznia.

Kiahk ma cztery swoje niedziele z wybranymi czytaniami i hymnografią. I niedziela Kiahku to: wieczernia Ps 13, 1-3, Mk 14, 3-9; jutrznia Ps 102, 19-21, Mk 12, 41-44; Liturgia Rz 1, 1-17, Jk 1, 1-18, Dz 1, 1-14, Ps 102, 13-16, Łk 1, 1-25. Zatem jej motywem przewodnim poprzez Ewangelię, a także część hymnografii, jest zwiastowanie narodzin św. Jana Chrzciciela. II niedziela Kiahku to wieczernia Ps 144, 5-7, Łk 7,36-50; jutrznia Ps 72, 6-7, Łk 11,20-28; Liturgia Rz 3,1-4,3, 1 J 1,1-2,2; Dz 7,30-34, Ps 45, 10-11, Łk 1,26-38. Zatem jej motywem przewodnim poprzez Ewangelię, a także część hymnografii, jest Zwiastowanie Bogurodzicy. III niedziela Kiahku to wieczernia Ps 132, 13-15, Mk 1,23-31; jutrznia Ps 84, 7-8, Mt 15,21-31; Liturgia Rz 4,4-24, 1 J 2,7-17, Dz 7,35-50, Ps 85, 10-11, Łk 1,39-56. Zatem jej motywem przewodnim poprzez Ewangelię, a także część hymnografii, jest nawiedzenie św. Elżbiety przez Bogurodzicę. IV niedziela Kiahku to wieczernia Ps 87,5, Łk 8,1-3; jutrznia Ps 95, 11-13, Mk 3,28-35; Liturgia Rz 9,6-33, 1 J 2,24-3,3, Dz 7,8-22, Ps 80,1-3, Łk 1,57-80. Zatem jej motywem przewodnim poprzez Ewangelię, a także część hymnografii, są narodziny św. Jana Chrzciciela.

Podobnie jak w rycie bizantyjskim, także i w koptyjskim ważne są różne święta obchodzone w tym czasie, m. in. Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni.

Ostatni dzień postu, czyli Wigilia Narodzenia Pańskiego, ma własną strukturę i hymnografię, jest to także dzień postu ścisłego, tj. bycia na czczo.

Ryt etiopski

Choć ryt etiopski – w tym w odmianie tradycji erytrejskiej – wywodzi się z rytu koptyjskiego, to Adwent w nim różni się od wariantu egipskiego. Te same są: liczba dni postu (43) oraz jego prawidła żywieniowe. Jego najczęstsze nazwy to Post Bożonarodzeniowy i Post Proroków. Ma on dwa charakterystyczne elementy: kilka świąt-stopni w przygotowaniach, tak jak w rycie bizantyjskim, oraz trzy ostatnie szczególne tygodnie.

Można stwierdzić, iż są cztery szczególne święta w tym czasie, choć oczywiście inne wspomnienia świętych także pomagają w postnych zmaganiach. Pierwsze święto to Arki Przymierza, obchodzone 21 hidar (około 30 listopada) w każdej cerkwi pod wezwaniem Przenajświętszej Bogurodzicy. Szczególne obchody są w Aksum, gdzie według lokalnej tradycji jest przechowywana Arka z Dekalogiem otrzymanym przez Mojżesza. Drugim jest narodzenie proroka Eliasza świętowane 1 hatisas, czyli około 10 grudnia. Trzecim ważnym świętem jest Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni obchodzone 3 tahisas, czyli około 12 grudnia. Czwartym przygotowawczym świętem jest pamięć archanioła Gabriela 19 tahisas, czyli około 28 grudnia. To archanioł Gabriel przecież zwiastował Maryi, że pocznie i urodzi Syna Bożego. Tego dnia wspominani są również Trzej Młodzieńcy, których to właśnie archanioł Gabriel uratował w ognistym piecu w Babilonie.

Z kolei trzy ostatnie tygodnie etiopskiego Adwentu to: Sebket, Berkan i Nolałi. Tydzień Sebket przyda w czasie około 7-13 grudnia, i ten termin znaczy dosłownie „prorokowanie”, „uprzedzanie”, „głoszenie”. W tym czasie są czytane i przywoływane księgi prorockie potwierdzające, że Chrystus jest prawdziwie obiecanym Mesjaszem, Zbawicielem oraz Królem Królów. Tydzień Berhan wypada w okolicach 14-20 grudnia. Termin ten oznacza „Światło”, co wskazuje na głównym motywie tego tygodnia: ukazanie Jezusa Chrystusa jako Słońce Sprawiedliwości i Jego zbawczego, Boskiego Światła, rozjaśniającego mrok, w którym była pogrążona ludzkość. Tydzień Nołali to po prostu ostatni tydzień postu, ale Wigilia w niego się nie wlicza. Czytania i hymny skupiają się na Bogu jako Dobrym Pasterzu – Tym, Który daje Swe życie dla Swoich owiec – czyli nas samych. To także podkreślenie faktu, iż Bóg zstępuje z Niebios po to, by przynieść pokój i nadzieję zagubionym owcom i ma je zgromadzić w jednej owczarni. W przeciągu tych trzech tygodni soboty i niedziele mają swoje czytania, gdzie warto zauważyć, iż na Boskiej Liturgii jest to zawsze Ewangelia wg św. Jana, gdzie motyw Boskiej Światłości jest bardzo wyraźny. Ponadto w zależności od dnia, sprawowane są Liturgie różnych autorów, tj. stosuje się różne anafory – nie jedną wybraną na ten okres liturgiczny.

Ryt ormiański

Cały okres Adwentu w rycie ormiańskim trwa aż 50 dni i nazywa się Hisnag (aczkolwiek w tekstach anglojęzycznych „Adwent” przewija się bardzo często), co wskazuje właśnie na liczbę 50 – de facto jednak zaczyna się on w poniedziałek najbliższy 18 listopada, zatem może trwać od 48 do 52 dni, zależnie od roku. Podobnie jak we wszystkich innych rytach, przygotowuje on do dwóch świąt: Narodzenia Pańskiego i Objawienia Pańskiego, jednakże to jedyny ryt, gdzie obydwa święta są obchodzone jednego dnia: 6 stycznia. Tu jednak należy zaznaczyć, iż ormiańscy katolicy dokonali reformy i oddzielili Narodzenie Chrystusa od Epifanii. Niektórzy uważają, iż pierwotnie cały Adwent miał charakter postny, i że to się zmieniło potem – inni wręcz przeciwnie, że post wciął się w cykl wspominania rzeszy świętych w tym czasie. W każdym razie, w przeciągu całego ormiańskiego Adwentu, tylko trzy okresy wewnątrz niego są postne: poniedziałek-piątek po pierwszej niedzieli Hisnag (nazywany Postem Początku Hisnag); poniedziałek-piątek po trzeciej niedzieli Hisnag (Post św. Hagopa tj. Jakuba); czas od 30 grudnia do nocy 5/6 stycznia (Post Bożonarodzeniowy). W tych trzech okresach nie spożywa się nic pochodzenia zwierzęcego (a zatem także ryb) i alkoholu. Oczywiście, w przeciągu pozostałych tygodni, tak jak w zwykłym czasie, każde środa i piątek są dniami postnymi.

Tak jak w rycie bizantyjskim, jedną z najważniejszych form przygotowawczych w trakcie ormiańskiego Adwentu są wspomnienia poszczególnych świąt i świętych: Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni, Poczęcie Bogurodzicy przez Joachima i Annę, Ojców Egipskich, Mikołaja biskupa Miry Licyjskiej, króla i proroka Dawida, Ignacego Antiocheńskiego, Klemensa papieża rzymskiego, pierwszego męczennika archidiakona Szczepana (Stefana), Jakuba brata Pańskiego, Bazylego Wielkiego, Sylwestra papieża rzymskiego itd. Czterech ostatnich wymienionych w rycie bizantyjskim (a także innych rytach, może z wyjątkiem św. Jakuba) wspomina się niemalże w tym samym czasie, tylko że przez rozdzielenie Teofanii od Narodzenia wypadły one poza okres Adwentu.

Każda niedziela Hisnag ma swoje czytania. I niedziela Hisnag: Iz 36,1-9; 1 Tes 1,1-10; Łk 12,13-31. II niedziela Hisnag: Iz 36,22-37,11; 1 Tes 4,1-11; Łk 13,1-9. III niedziela Hisnag: Iz 37,14-38; 2 Tes 1,1-12; Łk 14,12-24. IV niedziela Hisnag: Iz 38,1-8; Hbr 1,1-14; Łk 17,1-10. V niedziela Hisnag:  Iz 40,18-31; Hbr 4,16-5,10; Łk 18,9-14. VI niedziela Hisnag:  Iz 41,4-14; Hbr 7,11-25; Łk 19,12-28. VII niedziela Hisnag: Iz 51,15-52,3; Hbr 13,18-25; Łk 22,24-30. W zależności od roku, może wypaść jedna niedziela, wówczas wypadają czytania ze środka, za to zachowane są dwóch ostatnich niedziel.

Ryty syriackie

Okres Adwentu wygląda dosyć różnie w dwóch gałęziach rytów syriackich: zachodniej (m. in. Syriacy prawosławni i katoliccy, Indusi prawosławni i katoliccy ze wspólnot malankarskich, po części także maronici i wschodniej (dwa Kościoły asyryjskie, chaldejczycy, syro-malabarczycy). W obydwu gałęziach – jako jedynych na chrześcijańskim Wschodzie – Adwent rozpoczyna nowy rok liturgiczny, jednakże dzieje się to w różnych sposób. W gałęzi zachodniej Poświęcenie Cerkwi to cykl dwóch niedziel i od niego zaczyna się nowy rok liturgiczny, zaś cykl Zwiastowania – który mówi o wydarzeniach bezpośrednio poprzedzających Narodziny Chrystusa – to kolejne sześć niedziel. Z kolei w gałęzi wschodniej cztery niedziele Poświęcenia Cerkwi kończą rok liturgiczny, zaś kolejne cztery niedziele cyklu Zwiastowania go rozpoczynają. Każda z tych niedziel ma swoją hymnografię i czytania, zarówno na nabożeństwach cyklu dobowego, jak i Boskiej Liturgii. Owe niedziele związane ze Świątynią mają stanowić nawiązanie do żydowskiego Święta Namiotów i/lub Chanuki. W chrześcijańskim kontekście wspólnota wiernych ma się odnowić, by nieść Światło Chrystusa światu, a także praobraz Namiotu Spotkania jako przyszłego Kościoła, który jest samym Ciałem Chrystusa dzięki Wcieleniu Syna Bożego. Stąd także mocny akcent w hymnografii tych niedziel jest kładziony również na to, że to sam Chrystus jest skałą, na której budowana jest Cerkiew.

W gałęzi zachodniej niedziele Adwentu to (w nawiasach podano czytania według wersji ortodoksyjnej, w katolickiej czasem są inne czytania ze Starego Testamentu[1]):

1. Wyświęcenie Cerkwi (Wj 33,7-11; Wj 40,17-38; Iz 6,1-8; 1 P 2,1-12; 1 Kor 3,16-17, 6,15-20; Mt 16,13-23);
2. Poświęcenie/Odnowienie Cerkwi (Wj 33,7-11; 1 Krl 8,22-40; Iz 55,1-13; Dz 7,44-53/Ap 3,14-22; Hbr 9,1-14; J 10,22-38)
3. Zwiastowanie Zachariaszowi (Rdz 2,18-25; Rdz 16,15-22; Lb 8,13-20; Rt 1,11-18; 1 Sm 1,9-17; Ps 133,1-3; Iz 41,8-15; 2 P 1,1-15; Ef 5,21-6,4; Łk 1,5-25)
4. Zwiastowanie Bogurodzicy (Rdz 28,10-22; Sdz 13,2-14; Za 2,10-13, 4,1-7,8,3; Iz 63,15-64; 1 J 3,2-17; Ga 4,1-7; Hbr 2,14-18; Łk 1,26-38)
5. Nawiedzenie św. Elżbiety (Rdz 1,24-31, 24,15-38; Sdz 4,4-16; 1 Sm 25,1-35; 2 Krl 5,1-5; Est 4,1-17; Prz 14,1 : 19,14 : 31,10-31; 1 P 3,1-7l 1 Tm 2,9-15 : 3,11-13; Łk 1,39-56)
6. Narodziny św. Jana Chrzciciela (Rdz 21,1-21; Wj 2,1-10; 1 Sm 1,20-28 : 2,18-26; Ps 127,1-5; Iz 62,1-12; 1 J 3,1-3; Ef 6,1-4; Kol 3,20-21; Łk 1,57-80)
7. Sen św. Józefa (Rdz 13,1-11; Iz 1,2-9; 1 P 2,11-17; Ga 1,11-24; Mt 1,18-25)
8. Niedziela przed Narodzeniem Pańskim/Niedziela Rodowodu (Rdz 46,8-27; 1 Krl 9,3-7; Iz 7,14-15 : 11,1-9; Dz 3,16-26; Rz 4,13-25; Ga 4,18-20; Łk 3,23-38)

W gałęzi wschodniej niedziele Adwentu to:

1. Zwiastowanie Zachariaszowi (Rdz 17; Iz 42,18-43,14; Ef 5,21-6,10; Łk 1,1-26)
2. Zwiastowanie Bogurodzicy i nawiedzenie św. Elżbiety (Lb 22,9-23,2; Iz 43,14-44,6; Kol 4,2-18; Łk 1,26-56)
3. Narodziny św. Jana Chrzciciela (Rdz 18 : 20; Sdz 13,2-25; Ef 3; Łk 1,57-80)
4. Sen św. Józefa (Rdz 24,50-66; 1 Sm 1,1-19; Ef 5,5-21; Mt 1,18-25)

We wszystkie te niedziele – a także następne, aż do Wielkiego Postu – są czytane trzy psalmy: 96, 97, 98.

Nie cały Adwent wiąże się z postem – tzn. powstrzymywaniem się od mięsa i nabiału, alkoholu i rozrywek. W gałęzi zachodniej Post Bożonarodzeniowy zaczynał się pierwotnie 15 listopada, tak jak w rycie bizantyjskim – obecnie jednak przestrzegają tego tylko mnisi i duchowieństwo we wspólnotach prawosławnych. Dla świeckich oraz we wspólnotach katolickich praktyki są różne: od 1 grudnia (zarówno prawosławna, jak i katolicka Cerkiew malankarska, przy czym w katolickiej jest to post dużo łagodniejszy); od 13 grudnia (maronici); od 15 grudnia (prawosławna Cerkiew syriacka – aczkolwiek także świeccy mogą post zacząć wcześniej). W gałęzi wschodniej post ten zaczyna się pierwszego grudnia.

Dominika Kovačević

Bibliografia

1. Andrious Tower, The Ecclesiastical Liturgical Year for the Church of the East, https://bethkokheh.assyrianchurch.org/wp-content/uploads/2020/08/The-Liturgical-Year.pdf [02.10.2021].
2. Ecclesiastical Calendar 2021, https://storage.snappages.site/H4772T/assets/files/Ecclesiastical-Calendar_En_2021.pdf [02.10.2021].
3. Koodosh Eetho to Kothne, https://mosc.in/lectionary/421-2 [03.11.2021].
4. Nigus, Kassa, The Fast of the Prophets (Tsome Nebiyat), https://eotcmk.org/e/the-fast-of-the-prophets-tsome-nebiyat/ [03.11.2021].
5. Rites of the Fast of Nativity and the Month of Kiahk
6. Scripture & feast day notes, https://vemkar.us/resources/christian-education/sunday-school-teachers-weekly-memo/ [03.11.2021].
7. Sebket-ስብከት(Proclamation of prophet), https://www.keraneyo-medhanealem.com/post/sebket-%E1%88%B5%E1%89%A5%E1%8A%A8%E1%89%B5-proclamation-of-prophet [03.11.2021].
8. Surenian, Paul V., Answering the why of Christmas, https://armenianchurch.us/2017/11/30/answering-the-why-of-christmas/ [03.11.2021].
9. The Advent, https://syriacorthodoxresources.org/Feast/Advent.html [03.11.2021].
10. The Kiahk Sunday Vespers Praise, https://copticheritage.org/the-kiahk-sunday-vespers-praise/ [03.11.2021].
11. The Maronite Liturgical Year, https://ourladyofthecedars.net/maronite-liturgical-year [02.10.2021].
12. Vozzy, Eric, “Advent” in the Armenian Church?, https://vemkar.us/liturgy/advent-in-the-armenian-church/ [03.11.2021].
13. Weeks of the Prophet’s Fast, https://eotcmk.org/e/weeks-of-the-prophets-fast/ [03.11.2021].
14. طقس صوم الميالد وشهر كيهك , https://saintbishoy.ca/wp-content/uploads/Rites_Nativity_Fast_Kiahk.pdf [03.11.2021].
15. Mar Aprem, Nestorian Lectionary and Julian Calendar, Mar Narsai Press, Trichur, 1982.
16. The Syro-Malankara Catholic Church the Sacred Lectionary 2020-2021, https://syromalankarausa.org/sites/default/files/epl/Panchangom%202020-2021%20English.pdf [03.11.2021].

[1] Por. The Syro-Malankara Catholic Church the Sacred Lectionary 2020-2021, s. 26-30, https://syromalankarausa.org/sites/default/files/epl/Panchangom%202020-2021%20English.pdf [03.11.2021].