Jedną znajpiękniejszych i wartościowych praktyk religijnych jest post. Może być on rozumiany dwojako. Po pierwsze można mówić o poście w kontekście przyjmowania Komunii Świętej – wtedy jest to post eucharystyczny. Po drugie zaś ten termin odnosi się również do zachowania abstynencji od spożywania określonych pokarmów. W okresie przygotowania do Wielkanocy warto skoncentrować się na drugim rozumieniu postu i przybliżyć obowiązujące obecnie zasady zachowywania postu i wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych.
Praktyka postna ma swoje źródła biblijne. Zachęcali do niego prorocy: Izajasz (Iz 58, 4. 6-8), Jeremiasz (Jr 36, 6-7), czy Joel (Jl 2, 12-13).Na konieczność postu zwrócił uwagę sam Jezus Chrystus, który na progu swojej publicznej działalności udał się na pustynię, aby tam pościć przez czterdzieści dni i nocy (Mt 4, 1). On nie gardził postami, o których była mowa w Starym Testamencie, jednak domagał się, aby zewnętrzne praktykowanie postu prowadziło do przemiany naszego postępowania na lepsze (Mt 6, 1). Zaś na wyrzut faryzeuszów, którzy stwierdzili, że Jego uczniowie za mało poszczą (Łk, 5, 33), odpowiedział: „Czy możecie gości weselnych nakłonić do postu, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, i wtedy, w owe dni, będą pościli” (Łk 5, 34-35).
Post związany jest w Kościele z dniami pokuty, którymi ogólnie są poszczególne piątki całego roku i czas wielkiego postu (kan. 1250 KPK). Programem tych dni jest intensywniejsza modlitwa niż w innym dniu, wykonywanie dzieł pobożności i miłości oraz umartwianie siebie poprzez wierniejsze wypełniania swoich obowiązków, a zwłaszcza poprzez post i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych.Zasadyprzestrzegania tych ostatnich zostały zawarte wkan. 1251 KPK.Wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych obejmuje spożywanie danego dnia posiłków pozbawionych mięsa, natomiast post – uwzględniający również wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych – polega na spożywaniu trzech posiłków dziennie, z których jeden ma być do syta, pozostałe dwa lekkie.
Czy nieprzestrzeganie postu i przedmiotowej wstrzemięźliwości jest grzechem? Zgodnie z orzeczeniem Kongregacji Soboru z 24 lutego 1967 roku, naruszenie obowiązku pokuty – w tym także nieprzestrzegania wstrzemięźliwości od spożywania pokarmów mięsnych – w jednym dniu nie pociąga za sobą popełnienia grzechu ciężkiego. Jestgrzechem lekkim. Grzechem ciężkim staje się dopiero wówczas, gdy zaniedbanie tej wstrzemięźliwości przez większą liczbę dni połączone jest z intencją świadomego lekceważenia przepisów Kościoła.
W Polsce obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Obowiązek zachowania tej wstrzemięźliwości ustaje, gdy w dany piątek w roku przypada liturgiczna uroczystość, która nie musi być świętem nakazanym. Ponadto należy pamiętać, że w Polsce obowiązuje ważny zwyczaj prawny dotyczący zachowania wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych w Wigilię Narodzenia Pańskiego. Nie został on odwołany, a biskupi polscy w liście skierowanym do wiernych w października 2003 roku zachęcili do jego zachowania.Postobowiązuje obecnie jedynie w Środę Popielcową i Wielki Piątek, gdyż są to dwa najważniejsze dni pokutne w roku liturgicznym. Nieprzestrzeganie postu w te dni – chyba, że wskutek istnienia poważnej racji usprawiedliwiającej – jest oczywiście grzechem ciężkim.Do zachowania wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych – jeśli zdrowie na to pozwala – są zobligowane osoby, które ukończyły czternasty rok życia, zaś postu mają przestrzegać osoby pełnoletnie, aż do rozpoczęcia sześćdziesiątego roku życia (kan. 1252 KPK).
Podając przepisy postne warto nadmienić, że wierni mogą w określonych przypadkach skorzystać z dyspensy od zachowania wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych. Może jej udzielić biskup diecezjalny w stosunku do ludzi przebywających na terenie jego diecezji lub wobec swoich diecezjan przebywających na terenie diecezji lub poza nią. Podobna władza dyspensowania w analizowanej materii przysługuje proboszczowi w odniesieniu do jego parafii i parafian.
Ks. Marcin Kołodziej