Poniższy tekst zawiera polskie tłumaczeniu De septem verbis Christi in cruce. Oryginał przypisywany jest tradycyjnie św. Bedzie Czcigodnemu, mnichowi angielskiemu z Nortumbrii, żyjącemu na przełomie VII i VIII wieku[1]. Autorstwo nie jest jednak pewne, stąd w tytule został określony jako Pseudo-Beda. Podstawą do dokonania przekładu był tekst redakcji Jacques-Paul’a Migne’a wydany w serii Patrologia Cursus Completus: Series Latina, w tomie 94, kolumnach 561 i 562C.Cytaty biblijne ujednolicano w tłumaczeniu z przekładem Biblii Tysiąclecia tam, gdzie było to możliwe.
Tekst oryginalny jest zapisany prozą przy pomocy bardzo poprawnej, aczkolwiek prostej łaciny. Mimo jego prostoty autor umieścił w nim kilka figur retorycznych, np. anafory[2], czy też cząstkowe chiazmy[3]. Można wyróżnić w nim także rytm, który zostaje nadany przez nagromadzenie wyrazów o podobnych zakończeniach[4] i powtórzenia form wyrazowych lub nawet członów zdania[5]. Te zabiegi autora sprawiają, że tekst, chociaż jest napisany dość prostą łaciną, zyskuje na zdobności. Dla lepszego zrozumienia rytmiki tekstu wyróżniono w polskim przekładzie kolejne człony tekstu zaczynające się od „I tak jak ty powiedziałeś…”. Pod względem tradycji biblijnej, autor wydaje się harmonizować opisy ze wszystkich czterech Ewangelii, polegając jednak głównie na przekazie św. Łukasza i św. Jana.
Tekst łaciński – PL 94, 561-562 C:
Benedictum sit dulce nomen Domini Dei nostri Iesu Christi, et dulcissimae uirginis Mariae matris eius in aeternum et ultra. Amen.
Domine Iesu Christe Fili Dei uiui, qui septem uerba ultimo uitae tuae in cruce pendens dixisti, ut semper illa sanctissima uerba in memoria habeamus, rogo te, per uirtutem illorum septem uerborum, ut mihi parcas et indulgeas, quidquid peccaui et commisi per septem peccata mortalia, uel ex eis procedentia, scilicet superbia, auaritia, luxuria, inuidia, ira, gula et acedia. Domine Iesu Christe Fili Dei uiui, sicut dixisti, Pater, ignosce crucifigentibus me, fac ut ego amore tuo parcam cunctis mihi mala facientibus; et sicut dixisti matri tuae, Mulier, ecce filius tuus, deinde dixisti discipulo tuo, Ecce mater tua, fac ut matri tuae me societ amor tuus et charitas uera: et sicut tu dixisti latroni, Hodie mecum eris in paradiso, fac me ita uiuum, ut in hora mortis dicas mihi, Hodie mecum eris in paradiso. Et sicut dixisti, Heli, Heli, Lamma Sabachtani, hoc est, Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me, fac me dicere omni tempore angustiae et tribulationis meae, Pater mi Domine, miserere mihi peccatori, rege me Rex meus et Deus meus, qui tuo proprio sanguine me redemisti. Et sicut tu dixisti, sitio, scilicet salutem animarum sanctarum, quae in limbo erant, aduentum tuum exspectantium, fac ut ego semper sitiam te diligere, fontem aquae uiuentis, fontem aeternae lucis, et ut toto corde desiderem te. Et sicut dixisti, Pater, in manus tuas commendo spiritum meum, fac ut in hora mortis meae perfecte et libere possim dicere tibi, pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Recipe me uenientem ad te, quia non constituisti certum tempus uitae meae, et sicut tu dixisti, Consummatum est, quod significant et dolores, quos pro nobis miseris peccatoribus susceperas, iam finiri: facut in egressu animae meae audire ualeam illam dulcissimam uocem tuam, Ueni anima mea dilecta, quia iam disposui penurias tuas consummare: Ueni ut mecum conscendas cum sanctis et electis meis in regno meo epulari, iocundari et commorari per infinita saecula saeculorum. Amen.
Tekst polski:
Błogosławione niech będzie bliskie sercu imię Pana Boga naszego, Jezusa Chrystusa, i najdroższej dziewicy Maryi, matki Jego na wieki i poza. Amen.
Panie Jezu Chryste, Synu Boga Żywego, który na końcu życia siedmiokrotnie przemówiłeś wisząc na krzyżu, abyśmy te najświętsze słowa na zawsze trzymali w pamięci, proszę cię za pośrednictwem mocy tychże siedmiu słów, abyś mnie oszczędził i okazał mi życzliwość w czymkolwiek zgrzeszyłem, czemu się oddałem w siedmiu grzechach śmiertelnych lub w tym, co z nich wynika, to jest pycha, chciwość, rozpusta, zazdrość, gniew, łakomstwo i acedia.
+ Panie Jezu Chryste, Synu Boga Żywego, tak jak Ty powiedziałeś: „Ojcze, odpuść tym, którzy mnie krzyżują[6]”, spraw, by dzięki twej miłości odpuścił wszystkim, którzy mi źle czynią.
+ I tak jak Ty powiedziałeś matce swojej: „Niewiasto, oto syn Twój,” następnie rzekłeś uczniowi swojemu: „Oto matka twoja[7]”, spraw, aby miłość twa zbliżała mnie do twojej matki.
+ I tak jak Ty powiedziałeś łotrowi: „Dzisiaj będziesz ze mną w raju[8]”, tak uczyń mnie żywym, abyś powiedział mi w godzinie śmierci: „Dzisiaj będziesz ze mną w raju.”
+ I tak jak Ty powiedziałeś: „Eli, Eli, lama sabachthani[9]?” to jest „Boże mój, Boże mój, dlaczegoś mnie opuściłeś”, spraw abym w każdym czasie mojego trudu i ucisku mówił: „Ojcze, mój Panie, zmiłuj się nade mną grzesznikiem! Rządź mną, Królu mój i Boże mój, któryś własną krwią mnie odkupił.”
+ I tak jak Ty powiedziałeś: „Pragnę…[10]”, czyli ocalenia dusz świętych, które są w otchłani i oczekują twe nadejście; spraw, abym ja zawsze pragnął miłować ciebie, źródło wody żywej, źródło wiecznego światła, i abym całym sercem do Ciebie dążył.
+ I tak jak Ty powiedziałeś: „Ojcze, w ręce twoje powierzam ducha mojego[11]”, spraw, abym w godzinie śmierci mojej mógł całkowicie i zupełnie wolny powiedzieć Tobie: „Ojcze, w ręce twoje powierzam ducha mojego.”
Przyjmij mnie, gdy do ciebie przybywam, ponieważ nie uczyniłeś pewnym czas mojego życia.
+ I tak jak Ty powiedziałeś: „Dokonało się[12]”, co oznacza, że cierpienia, które ze względu na nas żałosnych grzeszników przyjąłeś na siebie, już zostały dopełnione; spraw abym w chwili, gdy wyzionę ducha, miał siłę słyszeć ów najsłodszy głos twój: „Przyjdź, duszo moja umiłowana, ponieważ postanowiłem, że dopełnię twe niedostatki. Przyjdź, abyś mógł w królestwie moim ze Mną, ze świętymi i wybranymi moimi ucztować, radować się i trwać przez wszystkie wieki wieków. Amen.”
Marc-Thilo Glowacki
Bibliografia:
1. Literatura źródłowa:
- Beda Venerabilis,De septem verbis Christi in cruce, [ed.] J.-P. Migne, [w:] PL 94, Paris 1862.
- Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu,Wyd. V, Wydawnictwo Pallotinum, Poznań 2007.
2. Opracowania:
- Plezia M., Słownik Łacińsko-Polski, T. I-V, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
- Starowieyski M., Szymusiak J. M., Nowy Słownik Wczesnochrześcijańskiego Piśmiennictwa, Wydawnictwo Święty Wojciech, Poznań 2018.
- Wikarjak J., Wikarjak T., Gramatyka Opisowa Języka Łacińskiego, wyd. XII, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
[1] Por. Beda Wielebny [w:] Starowieyski M., Szymusiak J. M., Nowy Słownik Wczesnochrześcijańskiego Piśmiennictwa, Poznań 2018, s. 196-197.
[2] Np. fontem aquae uiuentis, fontem aeterne lucis; Ueni anima mea dilecta,… Ueni ut mecum conscendas…
[3] Np. uirtutem illorum septem uerborum…,
[4] Np. superbia, auaritia, luxuria, inuidia, ira, gula et acedia; salutem animarum sanctarum, […], aduentum tuum exspectantium.
[5] Np. fac, ut…; Hodie mecum eris in paradiso, fac me […], Hodie mecum eris in paradiso, etc.
[6]Por. Łk 23,34 – Jezus zaś mówił: „Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią.”
[7] Por. J 19,25-27.
[8] Por. Łk 23,43.
[9]Por. Mt 27,46.
[10] Por. J 19,28.
[11] Por. Łk 23,42.
[12]Por. J 19,30.