Obrządek maronicki pierwotnie stanowił libańską tradycję rytu syriackiego, zwanego też zachodniosyryjskim. Jednak na przestrzeni wieków uległ wielu latynizacjom, częściowo narzuconym przez Rzym. Latynizacja szat oryginalnie syriackich nastąpiła już w XIII wieku. Obecne wzory noszonych szat pochodzą – jak się wydaje – z XVII wieku, i tylko nieznacznie ewoluowały. Opisywał je wówczas dokładnie patriarcha maronicki Stefan Douaihi, który z jednej strony wspierał latynizacje (będąc „Synem Rzymu”, i de facto z rodu francuskiego), zaś z drugiej – chciał budować odrębną od Syriaków (ryt syriacki) czy Arabów (ryt bizantyjski) tożsamość maronicką pod względem liturgicznym, historycznym i kulturowym. Za jeden z największych zachodnich wpływów można uznać wchodzenie do części ołtarzowej w zwykłych, w tym skórzanych butach – oryginalnie w rycie syriackim wchodzi się albo bez butów, albo w specjalnie uszytych bez użycia skóry, bo żadnej formy martwego zwierzęcia nie powinno być tam, gdzie sprawuje się Eucharystię. W XX wieku jednak np. pozbyto ornatu rzymskiego i manipularza.
Batraszil
Stuła, bizantyjski epitrachelion lub orarion. Zazwyczaj w kolorze liturgicznym dnia, zakładany do sprawowania wszelkich czynności liturgicznych. Lektor zakłada pas na lewe ramię, i jeden koniec przechodzi przez piersi, zaś drugi zawieszony jest na plecach. Diakon nosi go w podobny sposób, jednak podwija go z prawej strony, tak że jest na skos, ale dwa kawałki się nie krzyżują, lecz wiąże się je sznurkiem. W przypadku prezbitera i biskupa to dwa kawałki materiału, wąskie jak w rycie rzymskim z tą różnicą, że spinane.
Kto nosi: lektor, diakon, prezbiter, biskup
Dżubba
Czarna sutanna o luźnym kroju, szerokich rękawach, przypomina bardziej płaszcza. Odpowiednik bizantyjskiej riasy. Zakładana na nabożeństwa i sytuacje oficjalne.
Kto nosi: diakon, prezbiter
‘Emma
Przypomina turban, koloru czarnego. Jednak nie ma zakończenia spiczastego (jak w rycie syriackim) i jest nieco węższy niż ten w rycie koptyjskim. Kardynał może go mieć w kolorze czerwonym. Nawiązuje do apostołów, zwłaszcza apostoła Piotra – jako założyciela Patriarchatu Antiocheńskiego, z którego wywodzi się Kościół maronicki. Albowiem apostołowie nie nosili jakiejkolwiek formy mitry. Turban nawiązuje też do tradycji, zgodnie z którą św. Piotr, gdy wszedł do pustego grobu Zbawiciela, nałożył chustę, układając ją w formie turbanu, i zakładał ją na ważniejsze okazje, w tym wyświęcanie biskupów dla nowych wspólnot chrześcijańskich.
Kto nosi: biskup
Ghuffara/badla
Długa szata bez rękawów, w kolorze liturgicznym dnia. Przypomina zachodnią kapę, odpowiednik ornatu i syriackiego phayno. Obok ikon czy cedrów libańskich, bywają też wyhaftowane łacińskiej symbole, np. IHS, krzyż z koroną cierniową. Jeszcze w XIX wieku czasem miał kształt rzymskiego ornatu. Znak miłości Chrystusowej, o której kapłan ma świadczyć w swojej pracy duszpasterskiej. Także symbol zstępowania łaski Świętego Ducha.
Kto nosi: prezbiter
Ghumbaz
Sutanna, dosyć dopasowana, z wąskimi rękawami, czarna z pasem tego samego koloru. Istnieją dwa warianty: zachodnia, czyli przypominająca rzymską, z guzikami, oraz wschodnia, bliższa np. rytowi wschodniemu, bez guzików. Strój codzienny, a w przypadku święceń niższych lub bycia alumnem seminarium – zakładany tylko na nabożeństwa i różne okazje.
Kto nosi: seminarzysta, lektor, diakon, prezbiter żonaty, nowicjusz stanu mniszego, biskup (w wariancie zachodnim, wówczas pas jest czerwony; kardynał całą sutannę typu rzymskiego miewa czerwoną)
Kammein
Narękawniki, występujące również w rycie syriackim i bizantyjskim. Oznaczają siłę i przypominają o mocy Prawicy Pańskiej.
Kto nosi: prezbiter
Kattune/qamis
Długa, luźna szata koloru białego, odpowiednik łacińskiej alby i bizantyjskiego sticharionu. W rycie syriackim to kuttino. Symbolizuje czystość i prawość niezbędne do sprawowania Boskiej Służby – tę może ofiarować tylko nowy człowiek.
Kto nosi: diakon, prezbiter, biskup
Mansafe/skim
Prostokątna, biała chusta pierwotnie zakładana na głowę (jak w rycie syriackim), obecnie kapłan tylko symbolicznie nakłada ją na głowę, a potem opuszcza na ramiona. Wydaje się, że w tym nowszym wariancie przypomina humerał łaciński. Symbolizuje przyłbicę zbawienia i koronę cierniową, duchową czujność.
Kto nosi: prezbiter
Maszlah
Czarna sutanna o luźnym kroju, z bardzo szerokimi rękawami. Do kołnierza jest przyczepiona błyszcząca wstążka, która zwisa prawie do brzucha. W przypadku mnichów i kapłanów-celibatariuszy jest ona koloru czarnego, zaś biskupów – czerwonego.
Kto nosi: mnich (w tym hierodiakon i hieromnich), celibatariusz, biskup
Tadż
Mitra, w kolorze liturgicznym dnia. Właściwie nie różni się od łacińskiej.
Kto nosi: chorbiskup, biskup
Zunnar
Pas zakładany na batraszil. Oznacza przepasanie się prawdą, a także nawiązuje do ręcznika, którym Chrystus przepasał się w trakcie umycia nóg na Wieczerzy – to symbol gotowości kapłana do służby.
Kto nosi: prezbiter
Chorbiskupi i biskupi noszą także złoty krzyż na klatce piersiowej, a na uroczystościach trzymają również pastorał, który jest tego samego kształtu, co w rycie rzymskim – tzn. ma formę laski pasterskiej. Patriarcha także trzyma w ręku krzyż do błogosławieństwa typu maronickiego, czyli z trzema belkami różnej długości. Hierarchowie również – na wzór łaciński – na palec serdeczny prawej dłoni nakładają pierścień.
Dominika Kovačević-Younes
Bibliografia
- Atelier des sœurs Salvatoriennes, https://www.facebook.com/profile.php?id=100083862589050 [08.08.2024].
- تحويل الكنيسة المارونية الى كنيسة لاتينية, https://syriacstudies.com/2012/08/16/%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%8A%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%89-%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9-%D9%84%D8%A7%D8%AA/ [08.08.2024].
- قارنة بين القداس الماروني والقداس القبطي – الجزء الثالث, http://coptcatholic.net/%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%A9-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A-%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%84/ [08.08.2024].
- الليتورجيا المارونية, https://www.mecliban.com/index.php/2019-06-10-13-59-29/2019-06-10-14-03-09 [08.08.2024].
- الليتورجيا حياة الكنيسة -34- شرح القدّاس الماروني: اللباس اليتورجي, https://www.youtube.com/watch?v=-R6HxeFQuKA [08.08.2024].
- الـملابس الليتورجيَّة عند الدويهي مع الـخوري دانيال زغيب, https://www.youtube.com/watch?v=9i7eFvuugTg [08.08.2024].
- المنصفة والعمامة عند البطريرك الدويهي, https://www.kafanalmassih.org/article/138/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%81%D8%A9-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%A9-%D8%B9%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D9%8A%D8%B1%D9%83-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%8A%D9%87%D9%8A [08.08.2024].