Którzy o [tych] rzeczach z baczeniem mówią, zebranie ich zwykli dzielić na te cztery tytuły, albo pytania: Jeśli jest…, co jest?, jaka jest?, dlaczego jest? Te pytania [obejmują] wszystkie rzeczy. Aczkolwiek w naszych łacińskich naukach, chrystologią nazywamy [nauki] o Ofierze albo Mszy […]. Dlatego teraz umyślnie pragnąłem przed siebie wyłożyć wszystkie sprawy Mszy świętej, do których także Chrześcijanin należy. Gdyż ta cześć, w której sprawuje się poświęcenie i ofiara, samym tylko kapłanom do rozumienia się podaje. Gdy [bowiem] wielu naszego języka łacińskiego chciało wycisnąć na zwierzchności Kościoła powszechnego, żeby Msza jako najwyższa chwała Boża była odprawiana językiem dla każdego zrozumiałym, [to] Sobór Trydencki tak to umiarkował, aby się Msza odprawiała językiem łacińskim – dawnym i zwyczajnym. Papieże zaś [polecili], aby [kapłani] najważniejsze jej ceremonie oraz tajemnice wykładali na kazaniach ludowi pospolitemu. To i ja, według możności czyniąc za pomocą Pańską biorę przed siebie opisanie Mszy św. oraz wyłożenie potrzebniejszych […] jej ceremonii (z dowodami na to Pisma Świętego). Dla lepszego porządku rozkładam [je] na te różnych siedem tytułów, które łacinnicy tym wierszykiem wyrażają: ,,Quis, quid, ubi, quibus, auxilys, cur, quomodo, quando” – ,,Kto, co, gdzie, z jakimi pomocami, dlaczego, jako, kiedy”. Rozdział podpiera się nauką podobną [do] św. Augustyna, gdy tak pisze: ,,Ofiara dobrze bywa ofiarowana, gdy się dzieje Bogu prawdziwemu, któremu tylko samemu ma się ofiara oddawać. Ale źle bywa rozdzielona, gdy nie dobrze bywają rozeznane: miejsca, albo czasy, albo same rzeczy, które się ofiarować mają, albo też kto je ofiaruje, albo komu bywają ofiarowane, albo ci którym się te ofiary rozdziela”. Te tytuły zaprawdę podzielimy na trzy główne części: Pierwsza o opisaniu Mszy (i tych rzeczy, które do nich należą). Wtóra o sprawach jej ceremonii. Trzecia o jej miejscu, skutkach i pożytkach.
Ks. Hieronim Powodowski
Powyższy tekst jest wstępem do całego starodruku o nazwie ,,Liturgia, albo opisanie Mszy Świętej, na trzy części rozdzielone” (Kraków: 1604, s. 1-3)
Został on przełożony przez zespół ,,Z pasji do liturgii” na współczesną polszczyznę. Dlatego też wszelkie słowa pisane w nawiasach kwadratowych są dopiskiem redakcji. Niektóre elementy ze względu na nieczytelność (lub brak spójności) pominięto tak, aby nie zrobić szkody pozostałym słowom tekstu.
*
Nota o autorze: Ks. Hieronim Powodowski – urodził się w 1543 roku, a zmarł w 1613 roku. Był kapłanem prowincji krakowskiej. Posiadał godność archiprezbitera i kanonika krakowskiego, był także kanonikiem gnieźnieńskim i poznańskim. Święcenia kapłańskie otrzymał w Rzymie. Święceń udzielił mu S. Hozjusz. Był autorem wielu dzieł m.in. Rytuału polskiego czy opisu Mszy św.
**
Nota o dziele: ,,Litvrgia Abo Opisanie Mszey Swiętey, y Obrzędów iey: Wybrane z Postille Laćińskiey nowey, Chrystologia nazwaney” pochodzi z XVII wieku. Jej pierwsze wydanie datuje się na 1604 rok. Wydawcą była Drukarnia Łazarzowa. Jest to starodruk, którego oryginał jest przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Ze słów przedmowy można wywnioskować, że dzieło było dedykowane ówczesnemu królowi polskiemu, jakim był Zygmunt III.
***
Pełni radości przekazujemy Wam pierwsze słowa XVII-wiecznego dzieła ks. Henryka Powodowskiego, który pomny na prośbę papieży i naukę Soboru Trydenckiego napisał książkę o liturgii Mszy św., pt. ,,Liturgia, albo opisanie Mszy Świętej, na trzy części rozdzielone”. Jest to wykład obrzędów mszalnych pod kątem ceremonii, duchowości i ich znaczenia. Ze względu na to, że powyższe dzieło jest póki co znane jedynie jako starodruk, wiele osób może mieć problem z jego odczytaniem. Właśnie dlatego postanowiliśmy stworzyć nową serię artykułów, w której będziemy co jakiś czas (nie zawsze co tydzień) przedstawiali Wam poszczególne rozdziały tego dzieła. Pierwszy z nich pojawi się na stronie już w czwartek 8 kwietnia b.r. Mamy nadzieję, że lektura tych treści przyczyni się do lepszego i owocniejszego udziału w liturgii Kościoła oraz pomoże dostrzec wielkie dzieło Boga, który ofiaruje się za nas na każdej Mszy świętej, a którego my przyjmujemy w sposób tak sakramentalny, jak i duchowy.