Wykład na temat kanonu mszalnego: I dystynkcja

Święty Odon z Tournai był francuskim mnichem benedyktyńskim. To jemu właśnie przypisuje się założenie opactwa Saint-Martin w Tournai. Początkowo zasłynął jednak jako wybitny nauczyciel retoryki, filozofii, a także nauk ścisłych. Bardzo dobrze znał łacińską poezję i prozę. Nawrócił się dopiero jako człowiek dorosły i dojrzały, pod wpływem lektury dzieł św. Augustyna. Od tego momentu rozpoczął surowy i ascetyczny styl życia. Z początku wraz z towarzyszami postanowił wieść życie monastyczne w jednym z opuszczonych budynków dawnego opactwa Saint-Martin zgodnie z regułą augustiańską. Po kilku latach wspólnota przyjęła regułę benedyktyńską, a Odon został wybrany jej opatem. Został wyświęcony na biskupa i w latach 1105-1113 był biskupem archidiecezji Cambrai.

Niniejszy tekst zawiera pierwszą część tłumaczenia dzieła Odona z Tournai Expositio in canonem missae, czyli wykładu na temat Kanonu Mszy Świętej. Zaprezentowana zostanie przedmowa do samego dzieła, a także analiza pierwszej części tekstu (prima distinctio) Kanonu, traktującego o ogólnym poleceniu składanych ofiar oraz modlitwie za Kościół wojujący. Zwrócić uwagę należy na samą przedmowę, w której znaleźć można apostrofę skierowaną do niejakiego Odona (innego niż autor), będącego najprawdopodobniej benedyktyńskim mnichem, pod wpływem którego biskup Odon z Tournai zdecydował się stworzyć omawiane Expositio. Mając to na uwadze, jak i również fakt, że dzieło adresowane jest mnichowi, a zatem człowiekowi bardzo zaznajomionemu z omawianą tematyką, a także fakt filozoficzno-retorycznego wykształcenia autora, zauważyć można, że tekst pisany jest językiem niełatwym, pełnym teologicznej symboliki, z odwołaniami do Pisma Świętego. Niemniej nie jest to sposób pisania rozwlekły, raczej matematycznie uporządkowany i usystematyzowany. Tłumaczenie usiłuje pozostać jak najbardziej wierne tekstowi oryginalnemu, wprowadzając nieliczne, drobne modyfikacje, tam gdzie było to niezbędne dla zrozumienia istoty treści, nie przeinacza jednak jego znaczenia w całym kontekście. Podstawą do dokonania przekładu był tekst redakcji Jacques-Paul’a Migne’a wydany w serii Patrologia Cursus Completus: Series Latina, w tomie 160, kolumnach 1053 do 1070. Cytaty biblijne ujednolicono w tłumaczeniu z przekładem IV wydania Biblii Tysiąclecia.

Kl. lic. Emanuel Kwiatkowski

Wykład na temat Kanonu Mszy
Przedmowa biskupa Odona

Odon, niegodny sługa Kościoła w Cambrai, Odonowi, swojemu drogiemu synowi, walczącemu pod sztandarami Pana pod czujnym okiem czcigodnego opata Hafligenskiego Fulgentiusa, przesyła pozdrowienia.

Obawiam się zarzutu zarozumiałości, ponieważ odważyłem się dotknąć trudnej materii i rozciągnąć wysiłki na głębokie wody: mianowicie wyjaśnić kanon ołtarza i ukazać tak wielkie tajemnice, jak jest napisane: Nie szukaj tego, co jest zbyt ciężkie, ani nie badaj tego, co jest zbyt trudne dla ciebie (Syr 3,21). Ale jakkolwiek inni mnie ocenią, Ty wiesz, bracie, z jaką natarczywością modlitw przekonałeś mnie, aby podjąć taki ciężar, bardziej wierząc, że będę wspomagany twoją pobożnością i modlitwami, niż moją własną siłą. Byłoby bowiem rzeczą bezbożną nie zgodzić się na takie pragnienie, nawet jeśli przekracza ona moje siły: i uznałem, że lepiej jest upaść pod ciężarem, niż całkowicie Ci się sprzeciwić. Zatem, ufając w pomoc Bożą, tak jak zacząłem to dzieło przy Tobie, z pomocą Twoich modlitw, tak też już nie będąc z Tobą obecnym, sam je dokończyłem. W takim celu, aby tekst przedstawionego przeze mnie fragmentu służył ukazaniu pełni, aby zbyt łatwo nie dochodziło do dodawania, ujmowania lub przeinaczeń w świętym Kanonie: co zresztą, bez zgody Papieża, uważamy za rzecz niewłaściwą.

TEKST KANONU.
FRAGMENT PIERWSZY.

Ciebie wiec, najmiłościwszy Ojcze, przez Jezusa Chrystusa Syna Twojego, itd.

WYJAŚNIENIE BISKUPA ODONA.

Godne to i sprawiedliwe, abyśmy składali Tobie dziękczynienie: Ciebie więc, najmiłościwszy Ojcze prosimy, abyś przyjął od nas ofiarę. I ponieważ przyjmujesz nasze wołania z pokornym wyznaniem, Ciebie więc, najmiłościwszy Ojcze, przez Jezusa Chrystusa Syna Twojego, pokornie błagamy, abyś przyjął i uznał prawdziwą ofiarę, tak aby chwała, którą wyrażamy naszym głosem, była następstwem substancjalnej ofiary.

Błagamy i prosimy. Błaganie pokazuje pokorę, prośba zaufanie; ten, kto błaga, powinien pokazać pokorę i ufać, że prośba zostanie spełniona. Dlatego pokornie błagamy, z ufnością prosimy. Stąd napisano: Niech zaś prosi z wiarą, a nie wątpi o niczym! Kto bowiem żywi wątpliwości, podobny jest do fali morskiej (Jk 1,6). I znowu: Wszystko, o co w modlitwie prosicie, stanie się wam (Mk 11,24).

Przyjmij i pobłogosław. Przyjmij – rzecz mile widziana i upragniona. Niech te dary zostaną przyjęte, za sprawą łaski przebaczenia naszych win nie bądź na nas rozgniewany, lecz wejrzyj na naszą wiarę. I pobłogosław te dary, pomnażając łaskę, zwiększając ich godność, a nawet przemieniając je w najwyższą istotę nieśmiertelności i niezniszczalności.

Te dary. Te dary, które ofiarujemy Tobie, aby przez Twoje błogosławieństwo stały się prawe; te dary, które ofiarujemy Tobie, aby przez Twoje błogosławieństwo pozostały nienaruszone; te dary, które ofiarujemy Tobie, aby stały się przez Ciebie, Boże, przyjęte, ponieważ Słowo stało się ciałem (J 1,14a).

Te dary. Zwykliśmy obdarowywać tych, od których chcemy coś uzyskać. Te dary, którymi Ciebie obdarowujemy w ziemskim chlebie, abyśmy uzyskali ten niebiański; te dary, którymi Ciebie obdarowujemy w cielesnym pokarmie, abyśmy mogli osiągnąć z niego duchowe pożywienie; te dary, którymi Ciebie obdarowujemy pod postacią chleba i wina, abyśmy mogli z nich otrzymać Ciało i Krew Chrystusa.

Te święte, nieskazitelne ofiary. Święte, ponieważ złożone Bogu; nieskazitelne, ponieważ są jeszcze całe i nietknięte. Nie powinny być dotykane, dopóki nie zostaną napełnione mocą Ducha i nie zostaną przemienione w Ciało i Krew Chrystusa. Gdyby były przyjęte wcześniej, karmiłyby tylko ciało. Dlatego niektórzy dodają do poprzednich wypowiedzi jeszcze to, co teraz podaję, czyniąc takie rozróżnienie: nieskazitelne, to znaczy najpierw nietknięte, dopóki nie zostaną umocnione Bożym błogosławieństwem, aby mogły być przyjęte na chwałę duszy i ciała. Te słowa pouczają nas, aby chleb, który ma być wykorzystany, był cały i nienaruszony jakimkolwiek nadłamaniem czy ukruszeniem.

Przede wszystkim składamy Ci je za Twój święty Kościół Katolicki. Przede wszystkim, według wspomnianego znaczenia, składamy je za większych, jak również za mniejszych, co oznacza, że składamy ofiarę najpierw za cały Kościół, a następnie za poszczególnych jego członków.

Obdarz go pokojem w obliczu wrogów widzialnych i niewidzialnych, aby nie był deptany prześladowaniami ze strony ludzi, ani skażony przez podżeganie demonów do grzechu.

Strzeż. Zachowaj w tym samym pokoju.

Zjednocz. Niech Kościół nie będzie podzielony żadnymi schizmami i herezjami, lecz w jedności sakramentów katolickiej wiary, pozostanie we wszystkim cały zjednoczony.

I abyś raczył rządzić całym światem. Aby świat w swoich radach, rozporządzeniach, sądach, dekretach, ustanowieniach, działaniach nie był zwiedziony żadnym błędem i aby we wszystkim był prowadzony Twoim kierownictwem.

Wraz ze sługą Twoim papieżem naszym, i biskupem naszym, i naszym królem, i ze wszystkimi prawowiernymi powszechnej i apostolskiej wiary wyznawcami. Od całości przechodzi się do części, tak aby, gdy najpierw modlitwa była odprawiana za cały Kościół, potem można było zatroszczyć się o poszczególne osoby. Kościół jako całość wymaga bowiem innego rodzaju troski niż Kościół lokalny, a jeszcze inne potrzeby mają poszczególni ludzie. Inna troska powinna być poświęcona sprawom publicznym, a inna prywatnym. W przypadku tych trzech osób, za które należy się modlić, wydaje się, że należy przestrzegać tego, aby za papieża, biskupa i króla modlili się pozostali kapłani.

Z prawowiernymi. To znaczy godnymi chwały poprzez ich życie i nauczanie, tymi których sława rozprzestrzenia się wśród ludu, zasłużona właśnie życiem i nauczaniem.

Z wyznawcami wiary. Nie tylko z tymi, którzy mają wiarę. Posiadanie wiary to jedno, a pielęgnowanie wiary to coś innego; pielęgnuje wiarę ten, kto stara się i dąży do życia zgodnie z wiarą, podczas gdy wielu ma wiarę, ale wcale nią nie żyje.

Święty Odon z Tournai