Po ogłoszeniu 4 listopada 2009 roku konstytucji apostolskiej Anglicanorum coetibus, utworzono specjalną komisję o nazwie Anglicanae Traditiones, której celem było opracowanie liturgii będącej syntezą tradycji rzymskokatolickiej z tradycją anglikańską. Praca komisji przyniosła owoc w postaci mszału zatytułowanego Divine Worship: The Missal, który został zatwierdzony do użytku przez Ordynariaty Personalne dla byłych Anglikanów w dniu 29 listopada 2015 r. Wszystkie Ordynariaty przyjęły ten Mszał jako wyraz własnego dziedzictwa w obrębie Kościoła Katolickiego.
Sprawą, którą trzeba było się zająć w następnej kolejności był brewiarz. Niektórzy kapłani korzystali z Brewiarza Rzymskiego, inni z posoborowej Liturgii Godzin. Żadna z nich nie odzwierciedlała jednak w swej formie Oficjów z The Book of Common Prayer, dlatego niektórzy z byłych duchownych anglikańskich korzystali z wydanego jeszcze w 2003 r. The Book of Divine Worship, a później także z wydanego w 2012 r. przez Canterbury Press The Customary of Our Lady of Walshingham, które zbliżone było w swej formie nieco bardziej do brewiarza katolickiego, gdyż poza Oficjum porannym i wieczornym zawierało także godziny mniejsze: Tercję, Sekstę oraz Nonę.
W tradycji anglikańskiej ważną rolę pełnią oficja Modlitwa porannej (określanej jako Morning Prayer lub Matins) oraz Modlitwy wieczornej (Evening Prayer lub inaczej Evensong). Duchowni anglikańscy zobowiązani są do ich codziennej recytacji, a często spotykaną praktyką jest ich odprawianie publicznie z wiernymi, którzy chętnie biorą udział w tych nabożeństwach. Niektórzy z wiernych odmawiają też owe oficja prywatnie. Teksty oficjów na każdy dzień Kościół Anglii publikuje na swojej stronie internetowej[1], aby wierni mieli do nich dostęp nawet wówczas, gdy nie posiadają ich w formie drukowanej. Wszystkie modlitwy pochodzą z The Book of Common Prayer i są odmawiane w języku angielskim. Jest to w zasadzie rozbudowana wersja rzymskokatolickiej Jutrzni oraz Nieszporów, które Cranmer połączył odpowiednio z Laudesami oraz Kompletą rezygnując jednocześnie zupełnie z tzw. hor mniejszych. Mamy więc do czynienia z jednej strony z brewiarzem zredukowanym do Modlitwy porannej oraz wieczornej; z drugiej strony ich rozbudowana struktura ubogacona o znacznie dłuższe porcje lekcji biblijnych to nowa jakość i jednocześnie nowa forma, która stała się elementem rozpoznawczym dla tradycji anglikańskiej.
Należy nadmienić, że Kościół Anglii zachował również godziny mniejsze: Modlitwę w ciągu dnia oraz Kompletę. Nie są one jednak obligatoryjne dla duchowieństwa; służą raczej jako dopełnienie modlitwy porannej oraz wieczornej dla tych, którzy pragną modlić się więcej i częściej. Poza tym godziny te zalecane są wiernym świeckim, którzy ze względu na ograniczony czas nie mogą odmawiać godzin większych, a jednak pragną uczestniczyć w publicznym kulcie Kościoła Anglii; wówczas modlitwę w ciągu dnia odmawia się rano, a Kompletę tuż przed udaniem się na spoczynek.
Gdy w 2015 r. w Ordynariatach Personalnych wprowadzono nową, ujednoliconą liturgię znaną odtąd jako ryt anglikański w obrębie Kościoła Katolickiego, duchowni i wierni świeccy należący do Ordynariatów zaczęli oczekiwać, że wkrótce pojawi się także brewiarz. Praca nad brewiarzem okazała się jednak znacznie bardziej czasochłonna. W końcu powstała jednak księga z tekstami liturgii godzin dla członków Ordynariatów zatytułowana – w nawiązaniu do Mszału – Divine Worship: Daily Office.
Pierwsza ukazała się wersja północnoamerykańska, która została wydana w 2020 r. przez Newman House Press. Zawiera Psałterz w tłumaczeniu Coverdale’a z 1928 r., którym posługiwał się Kościół Episkopalny w USA, a także kolekty pochodzące z Divine Worship: The Missal. Pierwsze wydanie zawierało też kilka drobnych błędów i pomyłek, np. brakowało części Nony. Niektórzy byli też rozczarowani brakiem tradycyjnych angielskich hymnów liturgicznych oraz modlitw wstawienniczych do znanych angielskich świętych, takich jak chociażby św. Tomasz Becket.
Druga wersja Divine Worship: Daily Office ukazała się w 2021 roku nakładem brytyjskiego Catholic Truth Society. Wersja ta znana jako Commonwealth Edition skierowana jest do członków Ordynariatów w obrębie brytyjskiej Wspólnoty Narodów. W odróżnieniu od wersji południowoamerykańskiej zawiera staroangielskie tłumaczenie psałterza Coverdale’a z 1662 r., w którym zachowano archaiczne zwroty, zaimki i formy czasowników. Ponadto znalazły się tu pełne czytania do modlitwy porannej i wieczornej na cały rok, podczas gdy wersja północnoamerykańska zawierała wyłącznie odnośniki do tekstów biblijnych, które należało odszukać we własnym zakresie w Piśmie Świętym. Zabieg ten, choć rzadko spotykany w wydaniach Modlitewnika Powszechnego, ułatwia i jednocześnie usprawnia korzystanie z brewiarza, choć sprawia to oczywiście, że wersja brytyjska jest znacznie obszerniejsza od jej amerykańskiego ekwiwalentu.
Divine Worship: Daily Office zachowuje tradycyjny podział anglikański na obligatoryjne godziny większe (Modlitwa poranna oraz wieczorna) oraz godziny mniejsze, które nie stanowią obowiązku kanonicznego dla kapłanów należących do Ordynariatów Personalnych dla byłych anglikanów. Struktura godzin większych odzwierciedla niemal w całości tę znaną z Modlitewnika Powszechnego. Uzupełniono ją jednak o katolickie kolekty, np. w intencji papieża. W kalendarzu zachowano wspomnienia liturgiczne według reformy posoborowej ze szczególnym uwzględnieniem wyznawców i męczenników angielskich czczonych przez członków Ordynariatu. Jednakże sam kalendarz dla Ordynariatu zachowuje tradycyjne, przedpoborowe nazewnictwo okresów liturgicznych – nie istnieje tu zatem coś takiego jak „okres zwykły”; mamy za to kolejne niedziele najpierw po Epifanii, a potem po Trójcy Świętej. Zachowano także kwartalne Suche Dni oraz Dni Krzyżowe. Jest to zatem kompromis między współczesną tradycją rzymską, a tradycją anglikańską, której reforma posoborowa nie dotyczy.
Niniejsze opracowanie bazuje w całości na wydaniu brytyjskim Divine Worship: Daily Office. Skupimy się przede wszystkim na oficjach porannym i wieczornym, gdyż te modlitwy stanowią fundament anglikańskiej liturgii godzin. Należy jednak pamiętać, że w brewiarzu zachowano również godziny mniejsze według tradycyjnego porządku Brewiarza Rzymskiego: Prymę, Tercję, Sekstę, Nonę oraz Kompletę. Hory te nie mają charakteru obligatoryjnego i kapłan może odmówić je według uznania. Wiernym, którzy pragną włączyć się w codzienną modlitwę Kościoła, lecz nie mają dostatecznie dużo czasu, by sprawować godziny większe zaleca się odprawić rano Prymę, a wieczorem Kompletę
Modlitwa poranna
Modlitwa poranna znana jest w tradycji anglikańskiej pod nazwą Matins. Jej struktura przedstawia się następująco:
- Introduction (ang. wprowadzenie) – oficjant odczytuje jeden lub kilka wyjątków biblijnych spośród następujących: Ez 18, 27; Ps 51, 3; Ps 51, 9; Jl 2, 13; Dn 9, 9-10; Jr 10, 24; Ps 6, 1; Mt 3, 2; Łk 15, 18-19; Ps 143, 2; 1 J 1, 8-9.
- Akt pokuty połączony z odpowiednią kolektą oraz Modlitwą Pańską.
- Wersy początkowe: Panie otwórz wargi nasze… Boże, wejrzyj ku wspomożeniu naszemu… etc.
- Psalm wezwania – jest to zawsze Psalm 95 poza dziewiętnastym dniem miesiąca, gdy psalm ten pojawia się w Psałterzu; wówczas zamiast niego odmawia się psalm 100. Psalm wezwania odmawiany jest z antyfoną lub bez niej.
- Psałterz – odmawia się psalmy z danego dnia; w przeciwieństwie do Brewiarza Rzymskiego i posoborowej Liturgii Godzin psalmy odmawia się bez antyfon.
- Pierwsze czytanie – pochodzi zawsze ze Starego Testamentu.
- Hymn Te Deum – odmawia się go w języku angielskim; poza świętami i uroczystościami można zamiast niego odmówić Benedicite Omnia Opera (hymn z Księgi Daniela) lub inny kantyk ze Starego Testamentu przypisany na dany dzień tygodnia w tekstach dodatkowych.
- Drugie czytanie – zaczerpnięte tym razem z Nowego Testamentu, włączając w to cztery Ewangelie.
- Kantyk Zachariasza – z antyfoną lub bez niej. Kantyk może również opcjonalnie poprzedzać hymn oraz wersety z tekstów wspólnych o świętych.
- Wyznanie wiary (Skład Apostolski lub Ambrozjański symbol wiary).
- Wezwanie Módlmy się + Kyriale
- Modlitwa Pańska.
- Wezwania litanijne z responsoriami.
- Kolekty – jako pierwszą odmawia się kolektę z dnia tożsamą z tą zawartą w Mszale dla Ordynariatu; następnie zawsze mówi się The Collect for Peace (Kolekta o pokój) oraz The Collect for Grace (Kolekta o łaskę); na koniec dodaje się również modlitwę św. Jana Chryzostoma.
- The Grace – werset wieńczący modlitwę poranną i wieczorną.
Jak łatwo zauważyć anglikańska Modlitwa Poranna jest dużo bardziej rozbudowana niż znana z Brewiarza Rzymskiego Jutrznia. W zasadzie jest ona połączeniem dwóch brewiarzowych godzin kanonicznych: Jutrzni oraz Godziny czytań. Odmówienie całości w sposób nieśpieszny zajmuje mniej więcej 45 minut. Całość Oficjum odmawia się w języku angielskim, choć w Generalnej Instrukcji zawartej w Divine Worship: Daily Office załączono informację, że pewne części Oficjum można odmówić w języku łacińskim lub innym języku jeśli tylko posługuje się tekstami liturgicznymi zatwierdzonymi przez odpowiednie władze kościelne[2].
Podobnie jak w przypadku Mszy w rycie anglikańskim tak i tu duży nacisk położony jest na przebłaganie za grzechy. Świadczą o tym już biblijne wersety wprowadzające odczytywane przez oficjanta na początku oficjum, po których od razu następuje akt pokuty charakterystyczny dla tradycji anglikańskiej. Wówczas oficjant i wszyscy pozostali odmawiają następującą modlitwę:
Wszechmogący i najlitościwszy Ojcze, zbłądziliśmy i zeszliśmy z Twych dróg jak zbłąkane owce, podążając zbytnio za własnymi pomysłami i pragnieniami naszych serc. Wykroczyliśmy przeciw Twoim świętym prawom; zaniedbaliśmy to, co powinniśmy byli wykonać i uczyniliśmy to, czego nie powinniśmy byli czynić. Przeto nie ma w nas nic zdrowego. Lecz Ty, o Panie, miej miłosierdzie dla nas, nędznych grzeszników. Ulituj się nad tymi, o Boże, którzy wyznają swe winy; ulecz tych, którzy pokutują według Twych obietnic danych rodzajowi ludzkiemu w Jezusie Chrystusie, naszym Panu i spraw, o najlitościwszy Ojcze, dla Jego zasługi, byśmy odtąd wiedli pobożny, prawy i korny żywot dla chwały Twego świętego Imienia. Amen[3].
Jeśli chodzi o inne różnice w porównaniu z Brewiarzem Rzymskim to na pewno przykuje uwagę fakt, że psalmy (poza psalmem wezwania) odmawia się bez antyfon. Jednakże całość została doskonale przemyślana: psalmy podzielone są według cyklu trzydziestodniowego w taki sposób, aby w ciągu miesiąca odmówić wszystkie 150 psalmów (jeśli miesiąc ma 31 dni to ostatniego dnia miesiąca powtarza się psalmy z 30-go dnia). Psalmy rozpisane są na poszczególne dni dla modlitwy porannej oraz wieczornej zgodnie ze swą kolejnością tzn. zaczyna się od psalmu 1, a kończy na psalmie 150. Psalmy nie są dzielone; wyjątek stanowi najdłuższy Psalm 119, który odmawia się według tradycyjnego podziału, po każdej części dodając „Chwała Ojcu”. W przeciwieństwie do posoborowej Liturgii Godzin w Divine Worship: Daily Office znajdziemy wszystkie 150 psalmów, nie wyłączając psalmów złorzeczących.
Trudno też nie zauważyć, że anglikańskie Oficjum kładzie większy nacisk na lekturę Pisma Świętego. Czytania zostały rozpisane tak, by modlący się mógł w ciągu roku przeczytać całe Pismo Święte. Jak łatwo się domyślić, nie są to zatem krótkie wersy biblijne znane z Brewiarza Rzymskiego, lecz długie czytania przypominające bardziej te z posoborowej Godziny Czytań. Po każdym z czytań odśpiewuje się kantyk: po pierwszym jest nim Te Deum lub – poza świętami – kantyk ze Starego Testamentu; po drugim czytaniu odmawia się Benedictus, który może być poprzedzony antyfoną z tekstów wspólnych.
Zaraz potem odmawia się wyznanie wiary: na co dzień jest nim Skład Apostolski w wersji staroangielskiej. Jednakże – co ciekawe – podczas większych uroczystości lub świąt zamiast Składu Apostolskiego odmawia się Atanazjański symbol wiary znany też – od rozpoczynających go łacińskich słów – jako Quicumque vult. Powstał on w V w. na terenie Hiszpanii lub Galii. Odmawiany był dawniej także w liturgii rzymskiej w czasie Prymy w Niedzielę po Pięćdziesiątnicy oraz uroczystość Trójcy Przenajświętszej. Od czasów średniowiecza był rozpowszechniany na równi ze znanym nam Credo oraz Składem Apostolskim. Obecnie w rycie rzymskim został nieco zapomniany, dlatego fakt, iż znalazł się w brewiarzu dla byłych anglikanów jest wart uwagi.
Po Kyrialach i Modlitwie Pańskiej mówi się zawsze następujące wezwania wraz z responsoriami:
- O Panie, okaż nam miłosierdzie swoje.
- I daj nam swoje zbawienie.
- O Panie, chroń Króla.
- I wysłuchaj nas w swym miłosierdziu gdy wołamy do Ciebie.
- Niech Twoi kapłani w sprawiedliwość się odzieją.
- A Twój lud niechaj się weseli.
- O Panie, zachowaj lud swój.
- I błogosław swojemu dziedzictwu.
- Obdarz nasze czasy pokojem, o Panie.
- Bo nikt prócz Ciebie nie walczy za nas, o Boże.
- O Boże, oczyść nasze serca.
- I nie odbieraj nam Twego Ducha Świętego[4].
Integralną częścią anglikańskiej modlitwy porannej oraz wieczornej są kolekty, które pełnią rolę znanych nam z Liturgii Godzin próśb. Zgodnie z tradycją odmawia się najpierw kolektę z dnia, która pokrywa się z tą, jaką znajdujemy w Divine Worship: The Missal. Jeśli jest dzień ferialny wówczas odmawia się kolektę z ostatniej niedzieli tak jak to było w Brewiarzu Rzymskim. Po kolekcie z dnia następują dwie kolejne, których nie można pominąć: są to The Collect for Peace (ang. kolekta o pokój) i The Collect for Grace (ang. Kolekta o łaskę). Obydwie kolekty urzekają swym pięknem dlatego warto przytoczyć ich słowa.
Kolekta o pokój brzmi następująco:
O Boże, autorze pokoju i miłośniku zgody, Twoja wiedza przenika nasze życie wieczne, a służba dla Ciebie jest doskonałą wolnością: uchroń nas, Twoje pokorne sługi, od wszelkich ataków naszych nieprzyjaciół, abyśmy szczerze ufając w Twą obronę nie ulękli się mocy naszych przeciwników. Przez moc Jezusa Chrystusa, Pana naszego. Amen[5].
A oto i słowa Kolekty o łaskę:
O Panie, nasz niebieski Ojcze, wszechmogący i wieczny Boże, któryś doprowadził nas bezpiecznie do początku dnia dzisiejszego: zachowaj nas tak samo w Twej potężnej mocy i spraw, abyśmy w nie popadli dziś w żaden grzech i uniknęli wszelkiego niebezpieczeństwa, a także aby wszystkie nasze czyny były zgodne z Twoją wolą, byśmy czynili zawsze to, co jest sprawiedliwe w Twych oczach. Przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego. Amen[6].
Dalej można odmówić inne kolekty związane z różnymi intencjami i okolicznościami, które zostały zawarte w Occasional Prayers and Thanksgivings[7]. Mamy tu m.in.: modlitwę za papieża, za Ordynariat, w intencji zachowania dziedzictwa anglikańskiego w Kościele Katolickim, za kandydatów do bierzmowania, o propagowanie wiary, za misje, o zjednoczenie chrześcijan, za naród, o deszcz, w intencji chorego, za szkoły, modlitwa do Matki Bożej z Walshingham etc. Zwyczajowo odmawia się także kolektę za Króla i Rodzinę Królewską[8], za kapłanów oraz wiernych. Gdy nabożeństwo odprawiane jest przez kapłana w kościele po trzeciej kolekcie (tj. kolekcie o łaskę) może on również wygłosić kazanie. W tym miejscu można też odśpiewać dodatkowy hymn czy litanię zgodnie z lokalnym zwyczajem, według rozeznania duszpasterza. Ostatnią kolektą, którą zawsze należy odmówić jest A Prayer of Saint Chryzostom – Modlitwa św. Jana Chryzostoma.
Poranne oficjum kończy się na The Grace – wersie z 2 Kor 13, który pełni tu funkcję końcowego błogosławieństwa, dlatego wypowiadając go należy uczynić znak krzyża.
Modlitwa wieczorna
Modlitwa wieczorna (ang. Evensong) jest połączeniem znanych nam z Brewiarza Rzymskiego i Liturgii Godzin Nieszporów oraz Komplety. Ponieważ w znacznej mierze odzwierciedla w swej strukturze to, co opisałem powyżej w kontekście modlitwy porannej, nie będę omawiał jej w całości, a skupię się jedynie na opisaniu tych elementów, których nie ma w modlitwie porannej.
Nabożeństwo wieczorne poprzedzają wersety wprowadzające (patrz: Modlitwa poranna, p. 1) oraz ten sam Akt pokuty, który odmawia się podczas Matins. Oficjum zaczyna się tymi samymi wersetami, co poranne: Panie, otwórz wargi nasze + Boże wejrzyj…, jednak nie mówi się już psalmu wezwania, a od razu przechodzi do Psałterza i odmawiamy psalmy z dnia.
Po psalmach jest pora na pierwsze czytanie, które – tak jak w przypadku modlitwy porannej – pochodzi ze Starego Testamentu. Zaraz po czytaniu odśpiewuje się Magnificat w języku angielskim, który można poprzedzić odpowiednią antyfoną oraz hymnem i wersetami z tekstów wspólnych o świętych. Następnie wracamy do lekcjonarza i odczytujemy drugie czytanie, które zaczerpnięte jest zawsze z Nowego Testamentu (może być również z jednej z czterech Ewangelii). Po drugim czytaniu odśpiewujemy Kantyk Symeona po angielsku bez żadnej antyfony. Potem od razu następuje wyznanie wiary oraz Kyriale i Modlitwa Pańska, a następnie wezwania z responsoriami (te same, co w Modlitwie porannej) oraz odpowiednie kolekty.
Pierwsza kolekta – tak jak w Matins – jest z dnia. Druga nosi nazwę The Collect for Peace jednak nie jest to ta sama modlitwa, co w nabożeństwie porannym. Jej słowa brzmią następująco:
O Boże, od którego pochodzą wszystkie święte pragnienia, dobre rady i sprawiedliwe czyny: obdarz swoje sługi tym pokojem, którego świat dać nie może i nakłoń nasze serca przestrzegania Twych przykazań, a także spraw, abyśmy dzięki Twojej obronie nie obawiali się naszych przeciwników, lecz mogli żyć w pokoju i cichości. Przez zasługi Jezusa Chrystusa, naszego Zbawiciela. Amen[9].
Trzecią z kolei kolektą Evensongu jest A Collect for Aid against all Perils – ang. Kolekta o pomoc przeciw wszelkim niebezpieczeństwom. Jej słowa brzmią następująco:
Oświeć nasze ciemności, błagamy Cię, o Panie, i w Twym wielkim miłosierdziu zachowaj nas od wszelkich niebezpieczeństw i zagrożeń tej nocy, dla miłości Twego jedynego Syna, naszego Zbawcy, Jezusa Chrystusa. Amen[10].
Potem można odmówić dodatkowe kolekty z Occasional Prayers and Thanksgivings, a także kolektę za Króla i Rodzinę Królewską. Ostatnią kolektą jest – tak jak w modlitwie porannej – Modlitwa św. Jana Chryzostoma, po czym następuje The Grace.
Następnie – jeśli nie odmawia się Komplety – odśpiewuje się antyfonę końcową do Najświętszej Maryi Panny. Podobnie jak w Brewiarzu Rzymskim, jest ona dostosowana do okresu liturgicznego: i tak w Adwencie i w okresie Bożego Narodzenia odmawia się Alma Redemptoris Mater, od 3 lutego do Wielkiego Czwartku – Ave Regina Caelorum, od Wielkiej Soboty do wigilii Trójcy Przenajświętszej – Regina Caeli, następnie aż do soboty przed pierwszą niedzielą Adwentu – Salve Regina. Antyfony podane są w języku angielskim oraz łacińskim. Odmawiamy je łącznie z wersetami i przypisaną kolektą[11].
Mniejsze godziny kanoniczne
Choć jak wspomniałem, duchowni w Ordynariatach nie są zobowiązani prawem kościelnym do odprawiania tzw. godzin mniejszych, nie zostały one pominięte. Za Brewiarzem Rzymskim w Divine Worship: Daily Office zachowano godziny południowe: Prymę, Tercję, Sekstę, Nonę, a także modlitwę odmawianą zwyczajowo tuż przed położeniem się spać – Kompletę.
Struktura godzin południowych jest zasadniczo taka sama w przypadku wszystkich hor i odzwierciedla tę znaną z Brewiarza Rzymskiego. Oficja rozpoczynają wersety Boże wejrzyj… etc. Następnie odmawia się hymn danej godziny oraz psalmodię, którą w tym wypadku jest zawsze Psalm 119 podzielony na krótsze fragmenty według tradycyjnego podziału tegoż psalmu. Następnie czyta się werset biblijny wraz z responsorium, po czym od razu mówi się Kyrie i Modlitwę Pańską, po której następują krótkie wezwania litanijne. Następnie odmawia się tylko jedną kolektę – może być nią kolekta z dnia lub zamieszczona pod danym oficjum. Na koniec dodaje się wersety kończące tak samo, jak w Brewiarzu Rzymskim.
Nieco dłuższe jest oficjum Prymy, które poza elementami wymienionymi powyżej zawiera również Spowiedź powszechną, a w niedziele – zgodnie z Tradycją – dodaje się także Atanazjański symbol wiary.
Oficjum Komplety wygląda podobnie jak w Brewiarzu Rzymskim z tą różnicą, że po Kantyku Symeona i jego antyfonie odmawia się jeszcze Skład Apostolski, Kyrie, Modlitwę Pańską oraz wezwania litanijne. Również spowiedź powszechna przeniesiona jest z początku Oficjum na jego koniec, a zaraz potem dodaję się jedną (lub kilka) spośród pięciu podanych kolekt. Po wersetach kończących odmawia się antyfonę końcową do Najświętszej Maryi Pannie według reguł opisanych przeze mnie w akapicie o modlitwie wieczornej (jeśli odmawiamy Kompletę, wówczas nie odmawiamy antyfony po modlitwie wieczornej, a dopiero po Komplecie). Na koniec dodaje się werset: Niech Boże wsparcie zawsze nam towarzyszy. Amen[12].
Należy dodać, iż przepisy mówią, że jeśli ktoś odmawia godziny mniejsze, może w tym celu posłużyć się równie dobrze łacińskimi oficjami z Brewiarza Rzymskiego[13].
Podsumowanie
Divine Worship: Daily Office jest godnym dopełnieniem mszału Divine Worship: The Missal z 2015 r. Obie księgi liturgiczne stanowią jedną całość i są wyrazem własnej tradycji liturgicznej Ordynariatów Personalnych dla byłych anglikanów na całym świecie.
Księga ta jest również udanym przeszczepieniem anglikańskiej tradycji brewiarzowej na grunt Kościoła Katolickiego. Nabożeństwa modlitwy porannej (Matins) oraz wieczornej (Evensong) – nieobecne dotąd w takiej formie w rycie rzymskim – stały się tym samym skarbem całego Kościoła, z którego mogą korzystać wszyscy wierni. Jest to zatem wyraz autentycznego ekumenizmu, który wyraża się w powrocie wspólnot schizmatyckich na grunt Kościoła Katolickiego przy jednoczesnym poszanowaniu ich własnych tradycji i form liturgicznych o ile są one zgodne z nauczaniem Kościoła. Stanowi tym samym dobry punkt odniesienia dla dialogu ekumenicznego z innymi wspólnotami niekatolickimi w przyszłości.
Księga cechuje się dobrze przemyślaną i dopracowaną strukturą. Trzydziestodniowy Psałterz jest czytelny, pozbawiony niepotrzebnego dzielenia psalmów na części czy powtórzeń. Podobnie lekcjonarz zaprojektowany w cyklu rocznym pozwala nam prawdziwie zagłębić się w słowo Boże, które tutaj wyraźnie stanowi centrum nabożeństwa porannego oraz wieczornego. Wersja brytyjska jest o tyle praktyczniejsza, iż zawiera nie tylko same odnośniki bliblijne, lecz pełne teksty czytań na każdy dzień, co pozwala sprawnie korzystać z księgi bez konieczności zabierania z sobą osobnego egzemplarza Pisma Świętego. Wszystko, czego potrzebujemy do odprawienia oficjów zawiera się w jednym tomie, który choć jest przez to bardziej obszerny, nie przekracza raczej zbytnio pod tym względem najbardziej opasłego tomu Liturgii Godzin.
Wielkim plusem jest obecność tekstów wspólnych o świętych, dzięki którym osoba przyzwyczajona do odprawiania oficjów brewiarzowych według rytu rzymskiego może dobrać odpowiedni hymn, wersety czy antyfony o patronie danego dnia. Niektóre ważniejsze święta i uroczystości posiadają własne hymny i antyfony, a także własne czytania, które znajdują się na końcu lekcjonarza pod odpowiednią datą.
Na uwagę zasługuje również piękna oprawa graficzna z emblematem anglikańskiego krzyża (symbol Ordynariatów Personalnych) po obu stronach okładki i złoconymi brzegami stron. Mamy też komplet sześciu tasiemek, co spokojnie wystarczy na oznaczenie poszczególnych części Oficjum. Również czcionka będzie dla większości osób optymalna pod względem wielkości, choć w przypadku lekcjonarza – z uwagi na obszerność – zastosowano czcionkę nieco mniejszą. Kwestie porządkowe oznaczone są kolorem czerwonym, dzięki czemu nie zlewają się z tekstami liturgicznymi, a całość jest przejrzysta i czytelna.
Nieco problematyczna – także dla anglojęzycznego użytkownika – może okazać się kwestia zastosowania archaicznego przekładu Psałterza, w którym znajdują się zaimki czy czasowniki angielskie w formie dziś już nieużywanej. Jest to jednak do opanowania; z czasem przestaje stanowić trudność. Warto zaznaczyć, że w czytaniach zastosowano tłumaczenie współczesne, bez archaizmów.
Mądrym posunięciem było też zachowanie mniejszych godzin kanonicznych, które choć nie stanowią obowiązku kanonicznego dla duchowieństwa Ordynariatów, mogą być ubogaceniem codziennej modlitwy o hory znane z Brewiarza Rzymskiego. Jest to także pewien ukłon byłych anglikanów w stronę katolickiego dziedzictwa, którego wszak sami stali się częścią.
Warto dodać, że Divine Worship: Daily Office zawiera też Oficjum za zmarłych, które odmawia się w Dzień Zaduszny, a także – zgodnie ze zwyczajem – raz w miesiącu, zazwyczaj pierwszego dnia ferialnego (tj. bez wspomnienia liturgicznego). Mamy także pełen tekst Litanii (ang. The Litany) – nabożeństwa z Modlitewnika Powszechnego, które jest bardzo rozpowszechnione w Kościele Anglii. Tradycyjnie Litanię odmawia się w niedziele, środy piątki, w czasie Adwentu i Wielkiego Postu, a także podczas Suchych Dni oraz Dni Krzyżowych. Można ją dodać do modlitwy porannej lub wieczornej po trzeciej kolekcie, lub odmówić poza oficjami[14].
Ponieważ odmówienie oficjów porannego i wieczornego zajmuje zdecydowanie więcej czasu niż znane w rycie rzymski Jutrznia i Nieszpory, jest to z pewnością brewiarz dla wytrwałych i wymagających. Poleciłbym go przede wszystkim tym, dla których priorytetem jest codziennym kontakt z tekstem biblijnym, a także tym, którzy chcieliby posmakować anglikańskiej tradycji liturgicznej w jej najpiękniejszym i najlepszym wydaniu. W tradycji anglikańskiej odmawianie przez wiernych Matins lub Evensong albo uczestniczenie w tych nabożeństwach w kościele jest bardzo powszechne; podobnie jest też w Ordynariatach.
Dla tych, którzy chcieliby zacząć swą przygodę z Divine Worship: Daily Office lecz nie wiedzą jak się do tego zabrać poleciłbym cykl filmów wideo opublikowanych przez władze Ordynariatu Matki Bożej z Walshingham, gdzie kapłani Ordynariatu wyjaśniają krok po kroku w jaki sposób należy odmawiać Oficjum w warunkach prywatnych. Całość można obejrzeć na oficjalnej stronie Ordynariatu[15].
Na koniec pragnę tylko dodać, że kapłani i osoby konsekrowane zobowiązane na mocy prawa kanonicznego do codziennego sprawowania całości lub części Liturgii Godzin niestety nie mogą bez odpowiedniej dyspensy spełnić tego obowiązku posługując się Divine Worship: Daily Office jeśli oficjalnie nie podlegają pod jurysdykcję jednego z Ordynariatów.
Mateusz Marcinkowski
[1] Por. Morning and Evening Prayer, https://www.churchofengland.org/prayer-and-worship/worship-texts-and-resources/common-worship/daily-prayer/morning-and-evening#mm008e6k (dostęp: 21.10.2022).
[2] Por. General Instruction p. 79 w: Divine Worship: Daily Office (Commonwealth Edition), London 2022, wyd. Catholic Truth Society, str. 26.
[3] Por. Divine Worship: Daily Office (Commonwealth Edition), London 2022, wyd. Catholic Truth Society, str. 372.
[4] Por. Tamże, str. 381-382. W powyższych wezwaniach literą O zostały oznaczone wezwania wypowiadane przez Oficjanta, zaś literą W – kwestie mówione przez pozostałych wiernych,
[5] Por. Tamże, str. 382.
[6] Por. Tamże.
[7] Zob. Tamże, str. 351-367.
[8] Co ciekawe, w Divine Worship: Daily Prayer na str. 424 zamieszczona jest modlitwa nie za władcę, lecz konkretnie za Królową Elżbietę II. Pokazuje to dobitnie, że śmierć królowej zanim to się stało była dla Brytyjczyków tematem tabu. Po śmierci Królowej Elżbiety II władze Ordynariatu wydały oficjalny komunikat z nową wersją modlitwy za Króla Karola III oraz za Rodzinę Królewską.
[9] Por. Divine Worship: Daily Office…, str. 424.
[10] Por. Tamże.
[11] Por. Tamże, str. 435-438.
[12] Por. Tamże, str. 427-438.
[13] Por. Lesser Hours p. 61 w: Divine Worship: Daily Office, str. 22.
[14] Por. The Litany, w: Divine Worship: Daily Office…, str. 343-349.
[15] Link do całości: https://www.ordinariate.org.uk/resources/daily-office.php (dostęp: 04.11.2022).