Teologia I Modlitwy Eucharystycznej: Anamneza

Następnie kapłan mówi: Boże Ojcze, my, Twoi słudzy, oraz lud Twój święty, wspominając błogosławioną mękę, zmartwychwstanie oraz chwalebne wniebowstąpienie Twojego Syna, naszego Pana Jezusa Chrystusa[1]. W tych słowach kapłan podkreśla, że Kościół walczący pamięta o zbawczych wydarzeniach z życia Chrystusa[2]. Najpierw wspomina się o męce, gdyż jej przeżywanie wpływa na rozkrzewienie w sobie cnoty miłości ku Temu, kto pierwszy umiłował człowieka (por. 1 J 4, 19). Mówi się tu o błogosławionej męce, bo dzięki niej Kościół otrzymał szereg łask, spośród których szczególną jest ta, iż codziennie na ołtarzu uobecnia się ofiara krzyża[3]. Bóg bowiem poi i karmi każdego człowieka, który przedtem obmył się w sakramencie odrodzenia, a teraz przystępuje do stołu Pańskiego, wspominając Jego mękę, zmartwychwstanie i wniebowstąpienie[4]. Te trzy tajemnice ściśle korespondują ze sobą: Chrystus poniósł mękę aby odkupić człowieka, następnie zmartwychwstał by zwyciężyć śmierć i wstąpił do nieba, aby przygotować miejsce dla swoich wybranych[5]. Dlatego mówi Pismo: „Widzimy natomiast Jezusa, który mało od aniołów był pomniejszony, chwałą i czcią ukoronowanego za cierpienia śmierci […]. Przystało bowiem Temu, dla którego wszystko i przez którego wszystko, który wielu synów do chwały doprowadza, aby przewodnika ich zbawienia udoskonalił przez cierpienie” (Hbr 2, 10-11). W tych słowach wyraża się prawda o zbawczym posłannictwie Syna Bożego[6]. On bowiem przywrócił ludziom nadzieję na życie wieczne w jedności z Bogiem i wyrównał liczbę mieszkańców nieba tymi, którzy poprzez wiarę w Niego przyjęli chrzest i stali się dziećmi Bożymi[7]. Wierzący stanowią lud Boży, który czerpiąc nadzieję z misterium paschalnego, spogląda w górę ku Bogu i wspominając zbawcze tajemnice, składa mu Ofiarę chwały[8]. Dlaczego jej adresatem jest Bóg Ojciec? Odpowiedź na to pytanie podaje Autor Listu do Hebrajczyków: „Chrystus nie sam siebie okrył sławą przez to, iż stał się arcykapłanem, ale [uczynił to] Ten, który powiedział do Niego: Ty jesteś moim Synem” (Hbr 5, 5). Chrystus jest kapłanem i ofiarą, Ojciec adresatem modlitwy, a Duch Święty uświęcicielem – dzięki temu Chrystus ożywia swoją śmierć[9]. Dlatego człowiek winien dostrzegać tu wielką łaskę Boga, który nie cofnął się, ale podjął trud, aby zbawić tego, kogo umiłował[10].

Kanon rozgranicza przy tym tych, którzy składają ofiarę, po raz kolejny podkreślając różnorodność darów: My twoi słudzy oraz lud Twój święty[11]. Sługami w sensie wąskim są duchowni, a szczególnie kapłani, którzy winni nieustannie pamiętać o Chrystusie, któremu użyczają swego ciała dla sprawowania świętej liturgii[12]. Na początku wymienia się więc sługi ołtarza, którzy – rozumiani w sensie szerokim – albo celebrują lub koncelebrują liturgię, albo posługują do niej zgodnie ze swoim stopniem posługi[13]. Oni to są nazwami sługami, ponieważ pokornie wypełniają nakaz, otrzymany od Pana: „To czyńcie na moją pamiątkę” (Łk 22, 19). Oni bowiem albo mocą Chrystusa dokonują Ofiary (kapłani), albo przy niej asystują, by była sprawowana godziwie i pięknie (pozostali służący)[14]. W liturgii uczestniczą też pozostali zebrani, nie pełniący czynności przy ołtarzu, ale obecni w Kościele, którzy oddają Bogu cześć w sprawowanej ofierze[15]. Jest to lud święty, bo tak mówi Piotr: „Wy zaś jesteście wybranym plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem [Bogu] na własność przeznaczonym” (1 P 2, 9). Oni bowiem uczestniczą w życiu Bożym, sprawując i przyjmując sakramenty i żyjąc nakazami Pańskimi[16].

Wspomina się wreszcie o składanej ofierze, która jest: święta, czysta i doskonała[17]. To, co się składa na ołtarzu, jest bez skazy[18]. W niej jest bowiem zawarta pieczęć krzyża[19]. Nie ma tu nic, co ukształtowała natura, ale jest tu wszystko, co uświęciło błogosławieństwo, przekształcające samą naturę[20]. Mówi się przy tym, że ofiara jest składana z otrzymanych od Boga darów[21]. Człowiek nie ma bowiem niczego, czego by nie otrzymał (por. 1 Kor 4, 7). Biorąc więc z natury chleb i wino, Kościół ofiarował je Bogu, który swym błogosławieństwem przemienił to w Ciało i Krew Chrystusa, która to tajemnica jest teraz pochwalana[22]. To właśnie ona jest święta, bo zawiera w sobie Świętego świętych; jest czysta, bo nie podlega grzechowi; jest doskonała, bo gładzi grzechy[23]. Dla ludu wiernego, który oddaje Bogu samego siebie w darze, ta ofiara jest czysta, by oczyściła sumienie i święta, by go uświęcała do pełnienia dobrych czynów oraz doskonała, by nie wpadł w pułapkę diabła[24]. Można to także pojmować pod kątem materii: ofiara czysta dotyczy ciała Chrystusa, które było nieskażone grzechem; ofiara święta odnosi się do Krwi Chrystusa, która została przelana na odpuszczenie grzechów; ofiara doskonała wskazuje zaś na ostateczny dar przebłagalny, zupełnie inny od poprzednich ofiar[25]. Dlatego kapłan mówi dalej, że jest nią: Chleb święty życia wiecznego i Kielich wiekuistego zbawienia[26]. O kim więc mówi? Tu wspomina o Chrystusie[27]. Syn Boży powiedział bowiem, że jest chlebem żywym (por. J 6, 51). W innym zaś miejscu rzekł, że krew Jego jest napojem (por. J 6, 55).

Dawid Makowski

[1] MRpol, s. 310*.

[2] Zob. Agobardus Lugdunensis: Liber contra Amalarium (PL, CIV, 349).

[3] Zob. Alegerius: De sacramento corporis et sanguinis Domini, I, 16 (PL, CLXXX, 788).

[4] Zob. Beda Venerabilis: Homiliæ, XIV (PL, XCIV, 75).

[5] Zob. Beda Venerabilis: Super Lucam, VI, 24 (PL, XCII, 624).

[6] Zob. Alcuinus: Super III epistolas Pauli, VII, 2 (PL, C, 1041).

[7] Zob. Primasius Adrumentanensis: Commentaria in epistolas S. Pauli, II (PL, LXVIII, 701).

[8] Zob. Ado Viennensis: Martyrologium (PL, CXXIII, 209).

[9] Zob. Florus Lugdunensis: De expositione missæ (PL, CXIX, 55).

[10] Zob. Hildebertus Cenomanensis: De expositione missæ (PL, CLXXI, 1166).

[11] MRpol, s. 310*.

[12] Zob. Auctor Incertus: Expositio super canonem missæ (PL, CXLVII, 196).

[13] Zob. Odo Cameracensis: Expositio in canonem missæ, III (PL, CLX, 1064).

[14] Zob. Rabanus Maurus: Liber de Sacris Ordinibus. Sacramentis Divinis. Et Vestimentis Sacerdotalibus, XIX (PL, CXII, 1186).

[15] Zob. Odo Cameracensis: Expositio in canonem missæ, III (PL, CLX, 1064).

[16] Zob. Rupertus Tuitiensis: De Trinitate et operibus ejus, XIV (PL, CLXVII, 1379).

[17] MRpol, s. 310*.

[18] Zob. Anselmus Cantuariensis: Orationes, XXIX (PL, CLVIII, 921).

[19] Zob. Auctor Incertus: Expositio canonis missæ secundum Petrum Damianum (PL, CXLV, 885).

[20] Zob. Ambrosius Mediolanensis: De mysteriis, IX, 50. 52 (PL, XVI, 405-406).

[21] MRpol, s. 310*.

[22] Zob. Florus Lugdunensis: De expositione missæ (PL, CXIX, 56).

[23] Zob. Gerhohus Reicherspergensis: Commentarius aureus in Psalmos et cantica ferialia, II (PL, CXCIII, 1056).

[24] Zob. Hildebertus Cenomanensis: De expositione missæ (PL, CLXXI, 1166).

[25] Zob. Honorius Augustodunensis: Gemma animæ, I, 16 (PL, CLXXII, 578).

[26] MRpol, s. 310*.

[27] Zob. Rabanus Maurus: Liber de Sacris Ordinibus. Sacramentis Divinis. Et Vestimentis Sacerdotalibus, XIX (PL, CXII, 1186).