Oto święty czas Wielkiego Postu – Dni zbawienne. Celem liturgii jest uwielbienie Boga, a następnie nasze cierpienie i umieranie z Chrystusem, abyśmy z Nim mogli zmartwychwstać do nowego życia. Radość na Wielkanoc zależy od należycie i w duchu Kościoła odprawionego Wielkiego Postu. Na nic zewnętrzne praktyki, trzeba z głębin duszy zacząć odnowienie i tam przeżywać cierpienia Chrystusa; trzeba z Nim odbyć Drogę Krzyżową.
,,Nie płaczcie nade mną, ale sami nad sobą i nad grzechami waszymi” – najpierw nad własnymi grzechami trzeba nam płakać, aż łzy zmyją nasze brudy grzechowe; potem dopiero można płakać z Chrystusem.
Tak też Kościół obchodzi Wielki Post: przez pierwsze cztery tygodnie pości, nawołuje do pokuty, zachęca do dobrych uczynków. Dopiero w ostatnich dwu tygodniach pozwala nam ,,Mękę Chrystusa śpiewać”; odsłania przed nami rany Zbawiciela.
,,Usłysz, miłościwy Stwórco, Modły nasze z płaczem wylewane, W tym świętym czterdziestodniowym poście” (Hymn z nieszporów Wielkiego Postu).
Płacz, prośby, post, umartwienie, walka wewnętrzna z wrogami – oto nasz czterdziestodniowy post.
W danych wiekach katechumeni tą samą drogą szli ku chrzcielnicy, ku odrodzeniu, tych samych metod używali, gdy się nawracali, ze światem pogańskim zrywali i Boga szukali; a co pokutnicy dawniej czynili w tym czasie kwadragesimy, to samo i dziś dla nas może być źródłem nawrócenia, poprawy życia, zerwania z nałogiem i drogą do Boga.
Dziś wszyscy zaczynamy w Popielec czterdziestodniowy Post, wszystkim jednako posypuje Kościół popiołem głowy, byśmy ,,w miłości nieobłudnej” i z radosną nadzieją oczekiwali Wielkanocy.
,,Oto teraz czas pożądany, czas łaski, oto teraz dzień zbawienia” (2 Kor 6, 2). Czas wykonywania uczynków pokutych, bo to są dni uroczyste Wielkiego Postu – „jejuniorum veneranda solemnitas” (czcigodna uroczystość Wielkiego Postu); sam Zbawiciel ją uświęcił czuwaniem, modlitwą oraz walką z szatanem (Pierwsza Niedziela Wielkiego Postu).
Każdy dzień musi być jakąś pokutą – owa przemiana wewnętrzna, owo przerobienie ducha, byśmy ,,pokornie Imienia Bożego wzywać i samych siebie z przewinień, jakimi sumienie jest obciążone, oskarżają przed obliczem Boskiej dobroci Twojej, występki swe opłakiwali” (Pierwsza modlitwa przy poświęceniu popiołu).
Tu należy przypomnieć sobie dzieje syna marnotrawnego (por. Ewangelię z soboty po Drugiej Niedzieli Wielkiego Postu). Codziennie mamy stawać przed Bogiem ,,okazując Mu upokorzenie” nasze, abyśmy przez nie ,,uzyskali przebaczenie” i ,,wszystkich grzechów odpuszczenie, i zasłużyli na nagrodę przyobiecaną prawdziwie pokutującym” (Druga modlitwa przy poświęceniu popiołu).
Żal Judaszowi nic nie pomógł, bo nie żałował z nadzieją. Gdzie prawdziwa pokuta, prawdziwa i szczera chęć powrotu do Boga, tam słowa proszące o przebaczenie same się narzucają: ,,Panie, nie wedle grzechów naszych postępuj z nami, ani według złości naszych odpłać nam. Panie, nie pamiętaj dawnych nieprawości naszych; niech nas rychło spotka zmiłowanie Twoje, bośmy bardzo biedni” (Traktus w Mszach poniedziałkowych, środowych i piątkowych Wielkiego Postu).
Jeżeli nawrócenie ma być prawdziwe i gruntowne, to ,,duchem skruchy napełnił nas” (Trzecia modlitwa).
Owa skrucha – skruszenie serca (compunctio – przewiercenie, przebycie na wylot) – to zrzucenie z siebie uporczywego trwania w grzechach; skruszone serce podatne jest na działanie łaski Bożej. O takim sercu mówi pierwsza lekcja w środę po Czwartej Niedzieli Wielkiego Postu.
,,I dam wam serce nowe i ducha nowego położę wpośród was; w wyjmę serce kamienne z ciała waszego i dam wam serce mięsne” (Ez 36, 26). Po takich prośbach i praktykach serce i sumienie będą coraz bardziej czulsze, delikatniejsze, będą się teraz odzywać częściej i silniej. Nauka Boska teraz znajdzie łatwiejszy dostęp, słowo Boże przeniknie aż do głębin ,,aż do rozdwojenia duszy”, by tam rozsądzać i oceniać najskrytsze myśli i zamiary.
Potężne jest słowo Boże jako ,,obosieczny miecz”.
Skruszony i przekonany człowiek zawoła: ,,Panie, co mam czynić?”. Odpowiedź brzmi: ,,Pokutę!”. Już Środa Popielcowa dała przykład w Niniwitach, jak to działa pokuta i jak ten czas święty Postu należy wypełnić dobrymi uczynkami. Nie można pokutować, jeżeli się nie wykonuje żadnych uczynków pokutnych, żadnych umartwień się nie czyni; jak wiara tak i pokuta bez uczynków nic niewarta.
Na czym polega ta pokuta, o której się tak dużo mówi? Na odwróceniu się od grzechów, a zwróceniu się ku Bogu. Pokuta to przemiana wewnętrzna ze złego na dobre; odwrót od grzechu.
,,Odmieńmy obyczaje! Poprawmy na lepsze to, czym zgrzeszyliśmy w zaślepieniu naszym, byśmy potem gdy nas nagle dzień śmierci zaskoczy, nie szukali czasu pokuty, a znaleźć go nie mogli” (Responsorium w czasie posypywania popiołem).
Drugim uczynkiem pokutnym w pełnym tego słowa znaczeniu jest post („jejunium” – zaprzestanie), a więc ,,abstinentia” (wstrzymywanie się) od dogadzaniu ciału w sposób dozwolony (post w codziennym znaczeniu). Ten post według rozporządzeń biskupa danej diecezji trzeba zachowywać. Ale nie tylko na wstrzymywaniu się od pokarmów polega post. Oprócz tego jest jeszcze bardzo szerokie pole do postnych praktyk: ujmujemy sobie nie tylko pokarmu, ale słów, napojów, zabaw i rozrywek (nawet godziwych), snu, mniej żartów, a czuwanie czynimy pilniejszym (z hymnu jutrzni Wielkiego Postu).
W jednym miejscu swych pism mówi Tertulian, że pierwsi chrześcijanie pościli także i w tym celu, by z tego, co im zostało, co przez post i umartwienie zaoszczędzili, udzielić biednym i głodnym.
Dziś zwłaszcza post będzie miał szczególne znaczenie. Tysiące głodnych czekają! Trzeba sobie odmówić rzeczy niepotrzebnych i mniej potrzebnych, by biedakom przyjść z pomocą!
Takie postu żąda od nas Bóg:
,,To jest raczej post, którym obrał: ułam łaknącemu chleba twego; gdy ujrzysz nagiego, przyodziej go, a nie gardź ciałem twoim” (Lekcja z proroka Izajasza (68, 1-8) w Mszy w Piątek po Popielcu).
Modlitwa, post, jałmużna – te trzy muszą nam towarzyszyć podczas tego świętego czasu, bo inaczej zmarnujemy czterdziestnicę.
Autor Nieznany
(Artykuł pt. ,,Wielki Post w duchu liturgii” (Mysterium Christi, r. 3, nr 3. 1931/2, s. 107-110). Wszystkie cytaty podano według formy zapisanej w oryginalnym artykule. Redakcja dokonała nielicznych zmian w miejscach, które najbardziej się tego domagały, a które polegały na zastąpieniu archaizmów współczesnymi formami).