,,O Adonái et Dux domus Israël, qui Móysi in igne flammae rubi apparúisti, et ei in Sina legem dedísti: veni ad rediméndum nos in brácchio exténto”
Wprowadzenie
Druga z siedmiu Antyfon adwentowych, którą odśpiewuje lub odmawia kantor podczas liturgii brewiarzowej osiemnastego grudnia w NFRR, brzmi:
,,O Adonai, Wodzu [domu – przyp. autora] Izraela, Tyś w krzaku gorejącym objawił się Mojżeszowi i na Syjonie dałeś mu Prawo, przyjdź nas wyzwolić swym potężnym ramieniem”[1].
Znaczenie tej Antyfony
Adresatką wczorajszej Antyfony była Mądrość. Do niej odnosił się cały tekst wczorajszego wersetu przed kantykiem Maryi. Dzisiaj tym adresatem jest Wódz Izraela, a więc wojownik, wspomożyciel czy wybawca tego plemienia. Niemniej, aby lepiej to zrozumieć, należy prześledzić poszczególne słowa tej Antyfony.
Na początku kantor wzywa: ,,O, Adonai Wodzu domu Izraela”. Wyraz ,,dom” w Biblii jest bardzo często używany, jako określenie czyjegoś szczepu, czy rodziny. Dlatego w Księdze Zachariasza widnieje sformułowanie: ,,dom Dawida”[2]. Natomiast w Dziejach Apostolskich św. Piotr określa tym słowem cały Lud izraelski: ,,Niech więc cały dom Izraela wie…”[3]. Dlatego można uznać, że użycie tego wyrazu odnosi się do całego Narodu Wybranego, z którym zawierał Przymierze Ten, który w Piśmie Świętym posiada wiele imion. Jednym z nich jest: ,,Adonai”. Franciszkanin, o. Drąg zaznacza, że tytuł ten oznacza ,,<<Pan>> – a konkretnie <<mój Pan>>”[4]. Ks. Sekściński dodaje, że tytuł ten ,,występuje często z imieniem Jahwe, lub po prostu je zastępuje”[5]. Dla Żydów imię Boga (Jahwe) budziło strach. Wszak Mojżesz był jednym człowiekiem w Starym Testamencie, który zapytał Boga o imię i z Nim tak blisko obcował. W tej samej rozmowie, podczas której padło imię Boga, Stwórca wyjawił Mojżeszowi swój plan wybawienia Ludu Wybranego z Egiptu. Jest o tym napisane w Księdze Wyjścia: ,,Pan mówił: <<Dosyć napatrzałem się na udrękę ludu mego w Egipcie i nasłuchałem się narzekań jego ciemięzców […]. Zstąpiłem, aby go wyrwać z ręki Egiptu i wyprowadzić z tej ziemi do ziemi żyznej i przestronnej, do ziemi, która opływa w mleko i miód>>”[6]. Doskonale zna tę historię kantor, który przez jej pryzmat wzywa ,,O Wodzu!”, a więc – jak to zostało napisane w poprzednim tekście – zdumiewa się mocą Boga, który dokonuje takich rzeczy i jednocześnie nazywa Boga przewodnikiem i dowódcą całego Ludu.
Następnie kantor przedstawia bliżej historię biblijną: ,,Tyś w krzaku gorejącym objawił się Mojżeszowi i na Syjonie dałeś mu Prawo”. O pierwszej scenie można było się już trochę dowiedzieć w poprzednim akapicie, niemniej, należy tą myśl nieco rozwinąć. Bóg ukazuje się Mojżeszowi i przekazuje mu plany dotyczące wyzwolenia Swojego Ludu. Taka sama sytuacja ma się kilka wieków po tym wydarzeniu – Bóg ukazuje się prorokowi i przekazuje mu plany dotyczące wyzwolenia Swojego Ludu. Naród izraelski był ciemiężony, a więc ukazywał swoją małość w stosunku do Faraona, lecz z tego Ludu wyszła siła Boga. Tak samo Betlejem było małe, a z Niego wszyła Światłość Boża, wszak pisze Micheasz: ,,A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie władał w Izraelu”[7]. Mojżesz otrzymuje konkretne zadanie – ma być narzędziem w ręku Pana. To samo zadanie otrzymuje m.in. Micheasz. Ich posłannictwo jest inne, lecz łączy je działalność w imieniu Pana i Jego Prawa. Mojżesz otrzymuje Prawo dla Narodu na górze Synaj. Jest ono nadawane przez Władcę, a przecież Jego przyjście głosi Micheasz. Kantor pomny na to, wzywa: ,,w krzaku gorejącym objawił się”. Wolno powiedzieć, że owy krzak symbolizuje Maryję, wszak jest ona Niepokalana i Czysta. W Niej najpierw objawił się Chrystus. Dlatego św. Bernard z Clairvaux naucza: ,,Stwórca ludzi, aby się stać człowiekiem, mając się z człowieka narodzić, taką musiał sobie ze wszystkich wybrać, a nawet stworzyć Matkę, o której by wiedział, że i odpowiednią Mu będzie i że Mu się spodoba. Chciał więc za Matkę mieć Dziewicę, aby z Niepokalanej powstał Niepokalany, który ma złagodzić pokalanie wszystkich”[8]. Dlatego Bóg ,,przez Maryję […] zbliży się do nas z większą jeszcze łaskawością niż do Mojżesza. Przez niego dał był Żydom Prawo, nam osobiście łaskę przyniesie”[9]. Tę łaskę przepowiadał Żydom Micheasz, zaś współczesnym wiernym głosi ją Kościół, przez usta kantora.
Wypełniając swoje posłannictwo, kantor dodaje prośbę: ,,Przyjdź nas wyzwolić swym potężnym ramieniem”. Chrystus przychodząc na świat, nie przybył w zbroi, ani w jakimś mocarnym stroju. Wręcz przeciwnie, przyszedł ubogi. Jego wyzwolenie nie ma polegać na walce z wrogiem, w postaci Rzymu, który wówczas zagrażał Żydom. Ich wyobrażenie Mesjasza było tożsame z wojownikiem, który obali Rzym i ich wyswobodzi. Wprawdzie Jezus przyszedł na świat, aby walczyć i wyswobodzić, ale była to walka ze złem, której efektem było i jest odkupienie. Dlatego benedyktyn napisał: ,,Ramię Twoje dziecięce – drobne będzie, ale zwycięskie. Bo nie wielkością, ale dobrocią chcesz zdobyć oporne serca nasze i zdobędziesz je!”[10] W tym aspekcie Amalariusz dodaje bardzo ciekawą myśl, którą należy przywołać: ,,Chrystus, ostrzem swego światła przenika to, co ukryte i rozjaśnia ciemności serca”[11]. Skoro On jest Światłością, a zarazem Słowem, które jest ,,zdolne osądzić pragnienia i myśli serca”[12], to istotnie ,,Chrystus jest Światłością, która oświeca każdego człowieka” [13]. W tym wymiarze posiada On wielkie ramię. Pragnie Go kantor, bo odpuszcza On grzechy przez Swoje ramię[14]. Zaś odpuszczenie grzechów jest tożsame z wyzwoleniem.
Zakończenie
Dzisiejsza Antyfona odnosi się do Boga-Zbawcy. Jest to wyczekiwany od wieków Władca, którego przepowiadali prorocy. Dziś ich słowa wygłasza kantor i wzywa, aby ludzie się nawrócili i przygotowali na przyjście Pana. Darem Ducha wynikającym z tego dnia jest rozum. Każdy, kto dobrze go wykorzystuje wie, że należy być wiernym Bożym przykazaniom. Dlatego dzisiaj jest dobry czas, aby zastanowić się, czy moje serce jest gotowe na przywitanie Światłości, która już się zbliża.
Dawid Makowski
Zachęcamy do odsłuchania tej Antyfony:
Bibliografia:
- Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017.
- Biblia Tysiąclecia. Wyd. V. Poznań: Pallottinum, 2014.
- Dąbrowski K.: Antyfony ,,O”. W: Mysterium Christi. Nr 1. 1931.
Netografia:
- Wielkie Antyfony Adwentowe. 17 grudnia. W: ,,Franciszkanie” [online] https://www.franciszkanie.pl/artykuly/wielkie-antyfony-adwentowe-17-grudnia-1, [dostęp: 05.11.2020].
- Wielkie Antyfony – ‘’O’’ Antyfony – 17-23 grudnia. W: ,,Sanctus” [online] https://sanctus.pl/index.php?grupa=60&podgrupa=361&doc=304, [dostęp: 05.11.2020].
- Adwentowe antyfony ,,O”. Nie każdy o nich wie, a kryją ważną obietnicę. W: ,,Aleteia” [online] https://pl.aleteia.org/2016/12/20/slyszales-kiedys-o-adwentowych-antyfonach-o-poznaj-piekna-tradycje-kosciola/, [dostęp: 05.11.2020].
- Ad Vesperas (12-17-2020). W: ,,Divinium Officium” [online] https://divinumofficium.com/cgi-bin/horas/officium.pl.
- Morawski M.: Wielkie antyfony O! W: ,,Brewiarz” [online] https://brewiarz.pl/czytelnia/adwent_o.php3, [dostęp: 06.11.2020].
- Sekściński A.: Wielkie antyfony adwentowe. W: ,,Wiara” [online] https://liturgia.wiara.pl/doc/419868.Wielkie-antyfony-adwentowe, [dostęp: 05.11.2020].
[1] Tłum. za: Wielkie Antyfony – ‘’O’’ Antyfony – 17-23 grudnia. W: ,,Sanctus” [online] https://sanctus.pl/index.php?grupa=60&podgrupa=361&doc=304, [dostęp: 06.11.2020].
[2] Za 12, 10.
[3] Dz 2, 36.
[4] Drąg M.: Wielkie Antyfony Adwentowe – 18 grudnia. W: ,,Franciszkanie” [online] https://www.franciszkanie.pl/artykuly/wielkie-antyfony-adwentowe-18-grudnia, [dostęp: 06.11.2020].
[5] Sekściński A.: Wielkie antyfony adwentowe. W: ,,Wiara” [online] https://liturgia.wiara.pl/doc/419868.Wielkie-antyfony-adwentowe/2#Par2, [dostęp: 06.11.2020].
[6] Wj 3, 7-8.
[7] Mi 5, 1.
[8] Cyt. za: Sekściński A.: Wielkie antyfony adwentowe. W: ,,Wiara” [online] https://liturgia.wiara.pl/doc/419868.Wielkie-antyfony-adwentowe/2#Par2, [dostęp: 06.11.2020].
[9] Dąbrowski K.: Antyfony ,,O”. W: Mysterium Christi. Nr 1. 1931, s. 5.
[10] Tamże.
[11] Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017, s. 63.
[12] Hbr 4, 12.
[13] Por. Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017, s. 63.
[14] Morawski M.: Adwent. Wielkie antyfony O! W: ,,Brewiarz” [online] https://brewiarz.pl/czytelnia/adwent_o.php3, [dostęp: 06.11.2020].