Święcenia kapłańskie

Dzisiejszy artykuł jest zwieńczeniem serii o siedmiu stopniach święceń. Święcenia kapłańskie są sakramentem wyciskającym znamię Ducha Świętego. W tym szczeblu znajdują się dwa stopnie – prezbiterat i biskupstwo. Niegdyś nie było (znanego dzisiaj) święcenia episkopatu, lecz był obrzęd zwany sakrą/konsekracją biskupią. W tym artykule zawarto informacje o święceniach kapłańskich w podobnym schemacie, w jakim opisywano poprzednie stopnie święceń.

Pierwszym kapłanem, który sprawował ofiarę Bogu był Aaron. Owszem, w Piśmie Świętym (zwłaszcza w Księdze Rodzaju) są wzmiankowani inni ludzie, składający jakiś dar dla Boga. Można tutaj wymienić Patriarchów: Abrahama (niedoszła ofiara z własnego syna, ostatecznie ofiara z baranka[1]), Izaaka (początkowo ofiarą miał być Abraham[2]), Jakuba (zbudował ołtarz Bogu i złożył na nim swój podarunek[3]); oraz Melchizedeka (nie był on Patriarchą, lecz złożył ofiarę z chleba i wina[4]). Nasuwa się tutaj pytanie, czym się różniło ich ofiarowanie darów od tego, które sprawował Aaron? Z odpowiedzią przychodzi Izydor, który poucza:

,,Ci [Patriarchowie i Melchizedek – przyp. własny] złożyli ją z własnej woli, a nie na podstawie władzy kapłańskiej. Zresztą Aaron jako pierwszy w Prawie otrzymał kapłański zaszczyt i jako pierwszy ubrany w długą szatę składał ofiary”[5].

Widać zatem, że pierwszymi ludźmi mającymi władzę kapłańską, byli członkowie rodu Aarona. Jednak i w tym rodzie, jak trafnie zaznacza Izydor, była pewna hierarchia. Najwyższym kapłanem był Aaron, zaś pozostali, tj. jego synowie, byli w hierarchii niższymi kapłanami[6]. Najwyższego kapłana, od mniejszych/pozostałych kapłanów, wyróżniała szata[7]. Niemniej, tak lewitą, jak i kapłanem w Starym Prawie, mógł zostać tylko mężczyzna z rodu Aarona. Ponadto musiał on spełniać wymagania Księgi Kapłańskiej[8].

Pewne novum w dziedzinie posługi kapłańskiej przyniósł Chrystus, który był oraz jest jedynym i najwyższym kapłanem Nowego Przymierza. Proszę zauważyć, że w Wieczerniku ukazał się On jednocześnie jako kapłan i ofiara. To, co zdawać by się mogło, że jest czymś przeciwstawnym (niemożliwym do pogodzenia) złączyło się w jednej osobie – Chrystusie. Dlatego nic dziwnego, że On ,,składa ofiarę i jest ofiarowany, […] daje i jest dawany”[9]. Pan Jezus przyniósł na świat nową definicję służby kapłańskiej, która wypełnia profetyzm Izajasza:

,,Z wszelkich narodów przyprowadzą jako dar dla Pana wszystkich waszych braci […]. Z nich także wezmę sobie niektórych jako kapłanów i lewitów”[10]

oraz proroctwo Jeremiasza:

„Dam wam pasterzy według mego serca”[11].

Zapowiedzi stały się faktem. Wszak Chrystus przyszedł wypełnić Prawo[12]. Dlatego też każdy Chrześcijanin ma pewne uczestnictwo w Jego kapłaństwie – jedni w kapłaństwie powszechnym, a inni również w kapłaństwie urzędowym[13].

Pierwszymi kapłanami Nowego Przymierza byli Apostołowie, którym Chrystus przekazał wszystko, co miał[14]. To oni otrzymali nakaz nauczania narodów, udzielania chrztu, głoszenie Ewangelii, uzdrawiania chorych, odpuszczania grzechów i sprawowania Eucharystii[15]. Te polecenia Apostołowie skrupulatnie wypełniali, o czym jest mowa w Dziejach Apostolskich[16]. Wydaje się, że znakiem profetycznym prezbiterów, gdyż taki urząd wykształcił się dopiero później, było siedemdziesięciu dwóch uczniów, których Pan rozesłał do każdego miasta i gminy, by rozgłaszali Jego przyjście[17]. Tak, jak Jezus posłał kilkudziesięciu uczniów przed siebie, tak też Apostołowie posłali kolejnych mężów. Księga Dziejów Apostolskich wzmiankuje o ustanawianiu biskupów i prezbiterów (tj. starszych)[18]. Byli to ludzie, którzy mieli opiekować się mniejszymi wspólnotami[19], gdyż większymi opiekował się biskup. Należy jednak pamiętać o tym, że te terminy były stosowane zamiennie, więc mogło chodzić zarówno o jednych, jak i o drugich. Dlatego nic dziwnego, że Apostoł nie wymienia starszych w opisie przymiotów duchowieństwa (zamieszcza tam biskupów i diakonów), gdyż

,,ujął ich pod nazwą biskupów”[20].

O tym świadczy również Raban Maur, w słowach:

,,Tę samą osobę nazwał [św. Paweł – przyp. własny] biskupem i prezbiterem”[21].

Pierwotnie nikt nie używał słowa: ,,kapłan”, w kontekście do duchownych. Używano raczej określeń ,,biskup” lub ,,starszy”. Działo się to z pewnością dlatego, że Chrześcijanie byli przekonani, że jedynym (wiecznym) kapłanem jest Pośrednik (tj. Jezus)[22].

Zadania kapłańskie są różnorakie. Przede wszystkim zaś mają one na względzie pośredniczenie pomiędzy Bogiem a ludźmi. Dobrze to odzwierciedla poniższy cytat:

,,[Kapłani] dzielą z nami najbardziej intymne chwile życia i śmierci. Wlewają Wodę Życia w nasze dusze. Karmią nas Żywym Chlebem z nieba. Czekają na nas w konfesjonałach, aby zdjąć z nas brzemię grzechu. Przyjmują przysięgi przemieniające mężczyznę i kobietę w męża i żonę. Są przy nas podczas choroby, są eskortą w drodze z czasu do wieczności”[23].

Ich misją jest udzielanie sakramentów, sprawowanie Mszy św., działalność duszpasterska i pomoc biskupowi. Jak widać, wiele jest ich działań, nie sposób tutaj wszystkich wyliczyć. Jednak trzeba wiedzieć, że ich najważniejszym zadaniem jest sprawowanie Eucharystii. Jednak do tego należało mieć odpowiednie predyspozycje: min. 25 lat życia, brak przeszkód kanonicznych, skończenie czwartego roku studiów teologicznych i min. trzy miesięczne spełnianie posługi diakona.

Ojcowie Kościoła bardzo dużą wagę przywiązywali do osoby kapłana. Nic w tym dziwnego, skoro upadłe stworzenie zyskało tak wielką możność sprowadzania Boga na ołtarz. Dlatego św. Efrem napisał:

,,O cudzie nadzwyczajny, o niewypowiedziana mocy, o grozę budząca tajemnico kapłaństwa” [24].

Ten święty do końca życia został diakonem, gdyż bał się przyjąć tak wieli urząd. Obawiał się także, że spełniałby tą misję nienależycie. Podczas Mszy św. kapłani są bowiem

,,sługami, użyczającymi Mu ust, głosu i rąk dla dopełnienia tej Boskiej Ofiary”[25].

Św. Efrem dalej poucza:

,,Wino, pszenica i kapłaństwo łączą się ze sobą ściśle. Wino i pszenica służą, kapłaństwo jest wolne. Gdy te trzy rzeczy złączą się razem, składają Królowi większą od wszystkich skarbów moc swych owoców na miłą ofiarę. Wino daje krew, pszenica – chleb, kapłaństwo zaś wzlatuje ufnie do nieba, aż zobaczy Tego, który jest niewidzialny. Upadłszy przed tronem Pana, błaga za sługi, ofiaruje mu ich łzy i westchnienia, prosząc dobrego Króla o miłosierdzie i łaskę, aby Duch Święty zstąpił i uświęcił złożone na ziemi dary. A gdy w imieniu wszystkich spełnił kapłan, budząc grozę, tajemnice, przystępują dusze i dzięki nim otrzymują oczyszczenie ze skaz”[26].

Kapłan mocą Ducha Świętego sprowadza Boga na ziemię i wyjednywa u niego łaski, o które prosi w imieniu ludu. Jednak do tego potrzeba wielu cnót i solidnego przygotowania, które było realizowane m.in. poprzez kroczenie siedmiopoziomową drabiną święceń[27].

Ceremonia święceń kapłańskich została szczegółowo opisana w innym z tekstów, do którego warto zajrzeć:

PRZECZYTAJ PUBLIKACJE O ŚWIĘCENIACH PREZBITERATU W NFRR

Powyższy artykuł, jak i cała seria ma pewne przesłanie – jest nim przybliżenie każdemu siedmiu stopni święceń, o których dość mało się mówi. Jednak tak dawniej, jak i obecnie każdy diakon przyjmujący święcenia prezbiteratu (nie zależnie w jakiej formie czy rycie) staje się na wieki kapłanem Jezusa Chrystusa. Krótki zarys stopnia prezbiteratu oraz również pozostałych stopni święceń pozwoli lepiej wniknąć w dawną dyscyplinę Kościoła w stosunku do sakramentu święceń.

Dawid Makowski

Bibliografia:

1. Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. I. Red. Gacia T. QLublin: TN KUL, 2016.
2. Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017.
3. Biblia Tysiąclecia. Wyd. V. Poznań: Pallottinum, 2014.
4. Codex Iuris Canonici.
5. Dokumenty Soborów Powszechnych. Tom IV. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2004.
6. Didaché, czyli nauka dwunastu Apostołów. Przekł. Jankowski J. Warszawa: 1923.
7. Dybowski M.: Kapłaństwo. Warszawa: 2003.
8. Górski E.: Święcenia niższe i wyższe. Sandomierz: 1954.
9. Krakowiak C.: Sakrament święceń. Święcenia prezbiterów. Lublin: TN KUL, 2019.
10. Katechizm Kościoła Katolickiego. Wyd. II (popr.). Poznań: Pallottinum, 2002.
11. Marcin z Kohem: Wykład Mszy świętej. I. Częstochowa: 3DOM, 2020.
12. Orczyk A.: Kształcenie i wychowanie w seminariach duchownych od XVI do połowy XX wieku. Sandomierz: 2017.
13. Paprocki H.: Hipolita Rzymskiego ‘’Tradycja Apostolska”: wstęp, przekład, komentarz. Warszawa: Studia Teologiczne 14/1, 145-169, 1976.
14. Pontificale Romanum. 1952.
15. Starowieyski M.: Ojcowie Kościoła o kapłaństwie i kapłanach. Kraków: Petrus, 2010.
16. Studia Liturgiczne. Tom VII. Red. Pałęcki W. Krakowiak C. Lublin: TN KUL, 2011.
17. Świerzawski W.: Kapłaństwo. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, 2015.
18. Quaestiones quae in examine pro ordine proponuntur. Accedit descriptio ritus, ordines minores et majores conferuntur. Wratislaviae: 1887.

Netografia:

1. Kapłaństwo to niesamowite powołanie. W: ,,YouTube” [online] https://www.youtube.com/watch?v=5aNpoJ2JxdY, [dostęp: 13.07.2020].

[1] Zob. Rdz 22, 1-14.

[2] Tamże.

[3] Zob. Rdz 35, 13-15.

[4] Zob. Rdz 14, 18.

[5] Izydor: O kościelnych urzędach, 2,5. (Fragm.) W: Amalariusz z Metzu: Dzieła. Tom II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2016, s. 223.

[6] Widać tutaj pewną analogię do dawnego rozumienia święceń – biskupi (uosobienie Aarona) i prezbiterzy (uosobienie synów Aarona) są kapłanami, lecz jedni są wyżej w hierarchii, niż drudzy. Warto jeszcze wspomnieć, że Mojżesza utożsamiano z Chrystusem.

[7] Por. Izydor: O kościelnych urzędach, 2,5. (Fragm.) W: Amalariusz z Metzu: Dzieła. Tom II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2016, s. 223-224.

[8] Zob. Kpł 21, 16-24.

[9] Jan Chryzostom: Anafora. Cyt. za: Katechizm Kościoła Katolickiego. Wyd. II (popr.). Poznań: Pallottinum, 2002, pkt. 1137.

[10] Iz 66, 20-21.

[11] Jr 3, 15.

[12] Mt 5, 17.

[13] O tych dwóch formach kapłaństwa zostanie jeszcze powiedziane.

[14] Z czego Izydor wymienia św. Piotra, jako pierwszego kapłana spośród Apostołów. Powołuje się on przy tym na tekst Ewangelii wg św. Mateusza (16, 19).

[15] Por. Mt 28, 16-20; Mk 16, 15-18; Łk 22, 19; Łk 24, 47-48; J 20, 22-23.

[16] Np. uzdrowienie chromego (Dz 3, 1-11).

[17] Por. Łk 10, 1.

[18] Zob. Dz 14, 23.

[19] Tak było w przypadku gmin zakładanych przez św. Pawła.

[20] Izydor: O kościelnych urzędach, 2,7. (Fragm.) W: Amalariusz z Metzu: Dzieła. Tom II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017, s. 222.

[21] Raban Maur: List I do Tymoteusza, 3. (Fragm..) W: Amalariusz z Metzu: Dzieła. Tom I. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2016, s. 212.

[22] Używano tego określenia tylko w stosunku do dawnego kapłaństwa Aaronowego.

[23] Cyt. za: Kapłaństwo to niesamowite powołanie. W: ,,YouTube” [online] https://www.youtube.com/watch?v=5aNpoJ2JxdY, [dostęp: 13.07.2020].

[24] Efrem: Pochwała kapłaństwa. Tłum. Starowieyski M. W: Tenże: Ojcowie Kościoła o kapłaństwie i kapłanach. Kraków: Petrus, 2010, s. 19.

[25] Marcin z Kohem: Wykład Mszy świętej. Wyd. I. Częstochowa: 3DOM, 2020, s. 26.

[26] Św. Efrem: Pochwała kapłaństwa. Tłum. Starowieyski M. W: Tenże: Ojcowie Kościoła o kapłaństwie i kapłanach. Kraków: Petrus, 2010, s. 20-21.

[27] Temu przygotowaniu pomagało przyjęcie niższych stopni.