Pierwszym okresem liturgicznym każdego roku liturgicznego jest Adwent. Jest to czas, w którym Kościół upamiętnia to wszystko, co zapowiadało przyjście na świat Chrystusa oraz sam przygotowuje się na Jego ostateczne przyjście w chwale. Adwent, mimo pewnego upodobnienia do Wielkiego Postu, jest czasem radosnego wyczekiwania na przyjście Pana (por. CR, 39).
1.1. Czas trwania
Okres Adwentu dzieli się na dwie części: od I Niedzieli Adwentu do 16 grudnia (włącznie) i od 17 grudnia do popołudnia 24 grudnia (por. CR, 39). Ten czas rozpoczyna się więc I Nieszporami I Niedzieli Adwentu, sprawowanymi po godzinie 16:00 w sobotę, poprzedzającą I Niedzielę Adwentu (CR, 40). Kończy się natomiast tuż przed I Nieszporami I Niedzieli Adwentu (por. CR, 40).
1.2. Formularze i prefacje mszalne
Przez cały Okres Adwentu sprawuje się Msze św. ze specjalnych formularzy, przeznaczonych na poszczególne dni tego okresu (wyjątek stanowi niedziela, święto lub uroczystość wypadająca między 17 a 24 grudnia, a także wspomnienie, święto lub uroczystość wypadająca między I Niedzielą Adwentu a dniem 16 grudnia (włącznie; MRpol, 2-22). W pierwszej części Adwentu używa się pierwszej prefacji adwentowej, natomiast w drugiej części tego okresu używa się drugiej prefacji adwentowej (por. MRpol, 18*-19*).
1.3. Charakterystyka tego okresu
Charakterystyką Mszy św. tego okresu liturgicznego jest brak hymnu Chwała. Wyjątek stanowią tutaj tylko Msze Rorate, w których można ten hymn zaśpiewać (por. ZMW, 4). W okresie Adwentu można bowiem odprawiać raz dziennie Mszę św. roratnią, używając przy tym specjalnego formularza o Najświętszej Maryi Pannie z jedną z prefacji o Najśw. Maryi Pannie lub z drugą prefacją adwentową (por. MRpol, 20* i 72*-75*). Jest to zezwolenie Konferencji Episkopatu Polski (por. ZMW, 4). Zwyczajnym kolorem liturgicznym tego okresu jest fiolet. Jednakże w III Niedzielę Adwentu wolno użyć koloru różowego, wszak wówczas można nieco bardziej udekorować ołtarz (por. OWMR, 346f).
1.4. Normy liturgiczne dla poszczególnych dni Okresu Adwentu
Msze okresu Adwentu od I Niedzieli Adwentu do 16 grudnia (włącznie) nie mogą być odprawiane jako Msze codzienne za zmarłych, ani też jako Msze w różnych potrzebach czy wotywy, sprawowane ze względu na pobożność wiernych (por. OWMR, 373, 375 i 381). Dlatego sprawując Mszę św. w intencji chrześcijańskiego życia rodzin, którą należy odprawić w III Tygodniu Adwentu, używa się formularza z dnia bieżącego (por. INM, 18a). Podobnie Msze dni powszednich okresu Adwentu od 17 grudnia do 24 grudnia włącznie nie mogą być odprawiane jako Msze wotywne lub w różnych potrzebach, zlecone do sprawowania przez rektora kościoła lub celebransa ze względu na aktualnie ważną potrzebę (por. OWMR, 376).
Jeśli w którąkolwiek Niedzielę Adwentu sprawuje się Mszę św. obrzędową, należy ją odprawiać z formularza Mszy św. adwentowej, przypisanej na dany dzień (por. OWMR, 372). W ferie Adwentu można sprawować Mszę św. w całości z formularza Mszy św. obrzędowej. Wówczas wszystkie czytania można powziąć ze zbioru lekcji przeznaczonych do danej liturgii ze sprawowaniem konkretnego obrzędu. Natomiast w przypadku celebracji takiej liturgii w niedzielę, wszystkie czytania bierze się z lekcjonarza przeznaczonego na konkretny Dzień Pański, choć można powziąć jedno czytanie z Mszy św. obrzędowej, jeśli dopuszczają to przepisy konkretnej Mszy (por. OWLM, 88).
Dni powszednie drugiej części Adwentu ustępują jednak następującym obchodom: Uroczystościom Pańskim, Uroczystościom i Świętom Najświętszej Maryi Panny, Uroczystościom Świętych (zamieszczonych w ogólnym kalendarzu), Uroczystości Patrona miejsca (np. miasta), Uroczystości tytułu kościoła własnego, Uroczystości rocznicy poświęcenia kościoła własnego, Uroczystości założyciela, tytułu lub patrona zakonu/zgromadzenia, Świętom Pańskim (zamieszczonym w ogólnym kalendarzu) i Świętom własnym (por. CR, 59). Natomiast ferie pierwszej części tego okresu, ustępują także wszystkim wspomnieniom (por. CR, 59).
1.5. Możliwe adaptacje
Kapłan odprawiający Mszę św. w Okresie Adwentu z ludem:
- We wszelkie uroczystości, święta i wspomnienia obowiązkowe musi stosować się do kalendarza miejsca, w którym celebruje (por. OWMR, 353-354a).
- We wszelkie wspomnienia dowolne wypadające między 17 a 24 grudnia (poza niedzielą) celebruje liturgię według bieżącego dnia liturgicznego (dnia powszedniego), ewentualnie odmawiając kolektę ze wspomnienia dowolnego (por. OWMR, 355a).
- We wszelkie wspomnienia dowolne wypadające w pierwszej części Adwentu (poza niedzielą) może sprawować liturgię z bieżącego dnia liturgicznego lub ze wspomnienia przypadającego na dany dzień (wybierając niekiedy spośród kilku wspomnień), albo odprawić ją o innym świętym, wpisanym na dany dzień do Martyrologium (por. OWMR, 355a-355b).
Sprawując jednak Mszę bez ludu lub celebrując ją z tylko jednym usługującym, kapłan może stosować się do kalendarza kościoła, w którym celebruje, albo do kalendarza własnego (por. OWMR, 354b).
1.6. Czytania mszalne
Liturgia słowa Okresu Adwentu w sposób szczególny zwraca uwagę na osobę Mesjasza, poprzez proklamację czytań ze Starego Testamentu z przepowiedniami mesjańskimi (zwłaszcza od Izajasza). Lekcje z Nowego Testamentu przedstawiają natomiast różne objaśnienia i napomnienie dostosowane do czasu radosnego oczekiwania na przyjście Pana. Jest to zatem cykl ciągły lekcji mszalnych. Jeśli więc ten cykl zostanie przerwany, kapłan może połączyć dwa czytania w jedno lub zrezygnować z któregoś z nich na rzecz innego (por. OWLM, 82).
1.7. Wskazania praktyczne
Warto jeszcze pamiętać, że:
- Jeśli Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny wypadnie
w niedzielę, to wówczas cała liturgia 8 grudnia winna być sprawowana z formularza niedzielnego (dotyczy to także oficjum brewiarzowego). W takim wypadku wspomniana uroczystość jest przenoszona na najbliższy wolny termin, a więc zawsze na poniedziałek 9 grudnia, o ile w tym dniu nie ma przeszkody (por. CR, 60-61). Reguła ta nie obowiązuje, kiedy Stolica Apostolska zezwoli na inną praktykę. - Jeśli IV Niedziela Adwentu wypada dnia 24 grudnia, to wówczas jest ona przeżywana jedynie do godziny 16:00 (wyłącznie). Wieczorna Msza św. (sprawowana przed lub po I Nieszporach Narodzenia Pańskiego) winna być sprawowana z formularza Mszy wigilijnej. Można odprawić tylko jedną taką Mszę (por. PMŚ, 3). Kolejna Msza św. to już liturgia Mszy Narodzenia Pańskiego z formularza liturgii nocnej.
- W pierwszy czwartek miesiąca wolno odprawić jedną Mszę św. wotywną o Chrystusie Wiecznym Kapłanie lub o powołania do kapłaństwa. Jest to jednak zabronione, gdy w ten dzień przypada jakieś Święto Pańskie lub uroczystość (por. ZMW, 1).
- W pierwszy piątek miesiąca wolno odprawić jedną Mszę św. wotywną o Najświętszym Sercu Pana Jezusa. Rektor kościoła może jednak wyrazić zgodę na więcej niż jedną wotywę tego dnia. Jest to jednak zabronione, gdy w ten dzień przypada jakieś Święto Pańskie lub uroczystość (por. ZMW, 2).
- W pierwszą sobotę miesiąca wolno odprawić jedną Mszę św. wotywną o Niepokalanym Sercu Najświętszej Maryi Panny. Rektor kościoła może jednak wyrazić zgodę na więcej niż jedną wotywę w ten dzień. Jest to jednak zabronione, gdy wówczas przypada jakieś Święto Pańskie lub uroczystość (por. ZMW, 3).
Opr. Dawid Makowski
Objaśnienie skrótów:
CR – Calendarium Romanum, Civitate Vaticana 1969.
INM – Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski w związku z wydaniem nowego mszału ołtarzowego, 1987.
MRpol – Mszał Rzymski dla diecezji polskich (wyd. 2, popr.), Poznań 2013.
OWLM – Ogólne Wprowadzenie do Lekcjonarza Mszalnego, Poznań 2022.
OWMR – Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Poznań 2022.
ZMW – Zarządzenie Konferencji Episkopatu Polski w sprawie Mszy wotywnych, Warszawa 1971.
CR – Calendarium Romanum, Civitate Vaticana 1969.
INM – Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski w związku z wydaniem nowego mszału ołtarzowego, 1987.
MRpol – Mszał Rzymski dla diecezji polskich (wyd. 2, popr.), Poznań 2013.
OWLM – Ogólne Wprowadzenie do Lekcjonarza Mszalnego, Poznań 2022.
OWMR – Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Poznań 2022.
ZMW – Zarządzenie Konferencji Episkopatu Polski w sprawie Mszy wotywnych, Warszawa 1971.
