PYTANIA O LITURGIĘ
Msza święta
Pytanie: ,,Ile czasu przed Mszą św. należy pościć?”
Odpowiedź: Minimum godzinę (za wyjątkiem wody i lekarstw), z czego kapłan sprawujący po raz drugi lub trzeci Mszę św., jest z niego zwolniony w przypadku kolejnej Mszy (Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 919, par. 1-3).
Pytanie: ,,Czy są jakieś normy dot. dekoracji ołtarza?”
Odpowiedź: Tak. Winna być ona umiarkowana i nie zaleca się jej umiejscawiania na mensie ołtarza (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 305).
Pytanie: ,,Czy te Msze wolno odprawić wtedy, gdy liturgia jest sprawowana z udziałem ludu?”
Odpowiedź: W szczególnej sytuacji tak, aczkolwiek się tego nie zaleca. Raczej należy się nimi posługiwać w Mszach bez ludu (Mszał Rzymski dla diecezji polskich, wyd. II, Poznań 2013, s. 111″).
Pytanie: ,,Ile Mszy św. wolno odprawić w sobotni wieczór, używając podczas nich formularza niedzielnego?”
Odpowiedź: Msza sprawowana po godzinie 16:00 w przeddzień niedzieli lub święta nakazanego, może być w danym kościele tylko jedna. Dlatego należy dobrze rozważyć godzinę jej sprawowania, aby wszyscy potencjalnie zainteresowani udziałem w takiej liturgii – ze względu np. na niemożność uczestniczenia w Mszy we właściwym dniu obchodu liturgicznego – mogli wziąć w niej udział (Pouczenie Konferencji Episkopatu Polski dla kapłanów w sprawie Mszy Świętych odprawianych w wigilie niedziel i świąt de praecepto, nr 1-3).
Pytanie: ,,Czy szaty liturgiczne mogą być błyszcząco-złote/srebrne?”
Odpowiedź: Jakkolwiek można je zaliczyć do szat ,,bardziej okazałych” (ich kolor nie odpowiada bowiem żadnemu z wymienianych przez dokumenty Kościoła), o tyle ich używanie – jak podkreślili polscy biskupi – jest oznaką złego gustu (Dyrektorium Konferencji Episkopatu Polski o Mszach transmitowanych przez telewizję, nr 51).
Pytanie: ,,Czy kapłan zawsze jest zobowiązany używać szat liturgicznych podczas celebracji Mszy?”
Odpowiedź: Tak. Nic go z tego nie zwalnia. Dotyczy to również braku przywdziewania ornatu, gdy jest on celebransem. Te nadużycia należy zaliczyć do poważnych wykroczeń (Redemptionis Sacramentum, nr 126 i 173).
Pytanie: ,,Ile powinno być świec przy ołtarzu lub na nim podczas Mszy?”
Odpowiedź: Zawsze stosuje się ilość parzystą: dwie, cztery lub sześć. Wyjątkiem jest tylko liturgia sprawowana pod przewodnictwem biskupa diecezjalnego – wówczas stawia się siedem świec (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 117).
Pytanie: ,,Czy lichtarze przyniesione w procesji można wynieść do zakrystii?”
Odpowiedź: Nie. Należy je odstawić przed ołtarzem lub na kredensji (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 129).
Pytanie: ,,Czy relikwie można postawić na ołtarzu?”
Odpowiedź: Nie, nie wolno tego czynić. Należy postawić je w innym odpowiednim miejscu (Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii, nr 273).
Pytanie: ,,Czy ceremoniarz winien siedzieć obok celebransa?”
Odpowiedź: Ceremoniarz nie powinien zajmować miejsc innych usługujących u boku celebransa (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 35).
Pytanie: ,,Czy ministranci, którzy w procesji niosą krzyż, kadzidło, świece itp. wykonują przyklęknięcie przed tabernakulum, gdy jest ono w prezbiterium?”
Odpowiedź: Nie. Ci słudzy zawsze wykonują tylko skłon głowy (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 70).
Pytanie: ,,Czy w liturgii Mszy św. wolno okadzać relikwie?”
Odpowiedź: Tak, ale tylko na początku celebracji, po okadzeniu krzyża i ołtarza (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 95).
Pytanie: ,,W naszej parafii będzie niedługo sprawowana Msza św. w obecności biskupa, który jej przewodniczy, lecz nie celebruje. Kto wówczas na początku Mszy dokonuje okadzenia ołtarza? Prezbiter-celebrans, czy biskup?”
Odpowiedź: Wówczas okadzenia dokonuje biskup, ale czyni to tylko wtedy, jeśli bierze udział w liturgii, rzeczywiście jej przewodnicząc (np. ma on wówczas na sobie kapę), a nie tylko siedząc przy ołtarzu w stroju chórowym (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 178).
Pytanie: ,,W liturgii nie bierze udziału diakon ani lektor. Co wówczas z Ewangeliarzem? Czy można go używać?”
Odpowiedź: Tak, można. W takim wypadku należy położyć go na ołtarzu (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 117).
Pytanie: ,,Czy jest prawomocne zastępowanie kolędą hymnu ,,Chwała na wysokości Bogu…”?”
Odpowiedź: Nie. W ogóle części stałe nie mogą być zastępowane innymi utworami (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 53).
Pytanie: ,,Czy możliwe jest dobieranie poszczególnych tekstów mszalnych do formularza w dni powszednie Okresu Zwykłego?”
Odpowiedź: Tak. Można wziąć oracje z poprzedniej lub jakiejkolwiek innej (niż poprzednia) Niedzieli Zwykłej. Zawsze można też w całości powziąć oracje z Mszy w różnych potrzebach. Niemniej dopuszcza się też wzięcie z podanych grup formularzy samą tylko kolektę (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 363).
Pytanie: ,,Czy wolno śpiewać czytania poprzedzające Ewangelię?”
Odpowiedź: Tak, można (Ordo Cantus Missae, nr 4. 6 i 10).
Pytanie: ,,Czy wolno śpiewać śpiew międzylekcyjny z innego miejsca, niż ambona (np. z chóru)?”
Odpowiedź: Nie. Częstym błędem jest więc śpiew psalmu przez organistę z chóru (Ogólne Wprowadzenie do Lekcjonarza mszalnego, nr 22).
Pytanie: ,,Czy wolno opuścić aklamację przed Ewangelią wraz z jej wersetem w liturgii czytanej w Wielkim Poście?”
Odpowiedź: W takim przypadku można zarówno przeczytać, jak i opuścić tę aklamację z jej wersetem (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 63).
Pytanie: ,,Jakie inne aklamacje poza <<Alleluja>> wolno śpiewać w Wielkim Poście?”
Odpowiedź: Można śpiewać: „Chwała Tobie, Chryste, Królu wiecznej chwały”/”Chwała Tobie Słowo Boże”/”Chwała Tobie Królu Wieków”/Chwała i cześć Tobie, Panie Jezu”/”Chwała i cześć Tobie, Chryste”, i inne podobne (Ogólne Wprowadzenie do Lekcjonarza mszalnego, nr 91).
Pytanie: ,,W którym dokładnie momencie wykonuje się potrójny znak krzyża przed Ewangelią? Po słowach diakona/kapłana czy równocześnie z nimi?”
Odpowiedź: Czyni się zawsze równocześnie ze słowami, które głosi sługa słowa odczytujący Ewangelię, aby uczynić ten gest przed wygłoszeniem odpowiedzi: ,,Chwała Tobie, Panie” (Wskazania Konferencji Episkopatu Polski po wydaniu nowego Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego, nr 17).
Pytanie: ,,Czy po odczytaniu Ewangelii należy unieść księgę, z której została ona odczytana?”
Odpowiedź: Nie (Wskazania Konferencji Episkopatu Polski po wydaniu nowego Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego, nr 18).
Pytanie: ,,W którym dokładnie momencie wyznania wiary czyni się pokłony?”
Odpowiedź: Czyni się je w dwóch miejscach: na początku, gdy się wypowiada „…Jezusa Chrystusa…” – pochylenie głowy; w środku, gdy wspomina się tajemnicę Wcielenia i Narodzenia Pana „I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem” – pochylenie ciała, a w Uroczystość Narodzenia i Zwiastowania Pańskiego – przyklęknięcie (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 68).
Pytanie: ,,Kto ma pierwszeństwo do odczytywania intencji modlitwy powszechnej?”
Odpowiedź: Diakon, kantor, lektor lub inny świecki, odpowiednio do tego przygotowany (Wskazania Konferencji Episkopatu Polski po wydaniu nowego Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego, nr 26).
Pytanie: ,,W jakim kolorze powinien być welon kielichowy?”
Odpowiedź: W kolorze białym lub dnia (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 118).
Pytanie: ,,Czy w liturgii celebrowanej przez prezbitera, w której nie bierze udziału diakon, koncelebransi pomagają mu w przygotowaniu darów, np. wlewając do kielicha wino i wodę etc.?”
Odpowiedź: Nie, nie mogą. W takiej formie liturgii zostają oni na swoich miejscach, a sam główny celebrans dokonuje obrzędu przygotowania darów, chociażby poprzez – wspomniane wyżej – wlanie wody i wina do kielicha (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 214-215).
Pytanie: ,,Kiedy należy zakończyć zbieranie składki podczas Mszy?”
Odpowiedź: Przed prefacją (Wskazania Konferencji Episkopatu Polski do nowego wydania Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego, nr 29).
Pytanie: ,,Gdzie należy położyć składkę (tzw. tacę), którą zbiera się podczas Mszy św.?”
Odpowiedź: Przy ołtarzu (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 73).
Pytanie: ,,Czy należy okadzać koncelebransów?”
Odpowiedź: Tak. Dokonuje się tego po okadzeniu celebransa, a przed okadzeniem ludu i – ewentualnie (gdy architektura miejsca na to wskazuje) – chóru kanoników (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 96).
Pytanie: ,,Czy wolno śpiewać dialog prefacyjny i czytać prefację (lub odwrotnie)?”
Odpowiedź: Nie. Te dwie części są nierozerwalnie ze sobą złączone, więc należy je wykonać w ten sam sposób. Innymi słowy: albo wszystko się śpiewa, albo wszystko się recytuje (Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce kościelnej, nr 20b).
Pytanie: ,,Kto wypowiada wezwanie: <<Przekażcie sobie znak pokoju>>?”
Odpowiedź: Czyni to przede wszystkim diakon. On ma do tego pierwszeństwo (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 181). Gdy jednak nie bierze on udziału w liturgii, to wówczas wezwanie to wygłasza sam kapłan-celebrans (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 154). W przypadku liturgii koncelebrowanej bez udziału diakona, wezwanie to winno zostać wygłoszone przez koncelebransa (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 239).
Pytanie: ,,Czy można puryfikować kielich wodą i winem?”
Odpowiedź: Tak, zawsze można to uczynić (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 279).
Pytanie: ,,Czy kapłan błogosławiący lud przy miejscu przewodniczenia, ma położyć lewą rękę na piersi, gdy prawą dokonuje błogosławieństwa?”
Odpowiedź: Tak. Gdyby zaś stał przy ołtarzu, to wówczas lewą rękę kładzie na jego mensie (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 108).
Pytanie: ,,Czy na końcu Mszy św. koncelebransi całują ołtarz?”
Odpowiedź: Nie, na końcu Mszy św. koncelebransi oddają cześć ołtarzowi tylko przez głęboki ukłon. Ołtarz całuje jedynie celebrans i asystujący mu diakoni (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 251).
Pytanie: ,,Po Mszy św. ma się odbyć adoracja Najświętszego Sakramentu. Czy można to jakoś połączyć?”
Odpowiedź: Tak, w takim wypadku po modlitwie po Komunii opuszcza się wszystkie dalsze obrzędy Mszy św. i dokonuje się wystawienia Najświętszego Sakramentu, którym później dokonuje się błogosławieństwa (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 170).
Pytanie: ,,Czy w liturgii Mszy św. bez ludu, w której nie uczestniczy także ministrant, opuszcza się pozdrowienia, zachęty i aklamacje?”
Odpowiedź: Tak, a także błogosławieństwo (Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nr 254).
Wystawienie i adoracja Najświętszego Sakramentu
Pytanie: ,,Po co przechowuje się Najświętsze Ciało Pana w tabernakulum?”
Odpowiedź: Przede wszystkim po to, aby w razie konieczności móc udzielić komuś Wiatyku. Dopiero drugorzędnym celem jest przechowywanie konsekrowanych hostii w celu udzielania nimi Komunii św. podczas Mszy oraz w celu wystawiania ich do publicznej adoracji (Komunia św. i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą św., nr 5).
Pytanie: ,,Czy tabernakulum należy jakoś przystrajać?”
Odpowiedź: Tak, należy umieścić na nim symbole eucharystyczne. Nie jest już jednak konieczne umieszczanie konopeum (Komunia św. i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą św., nr 12).
Pytanie: ,,Czy istnieją jakieś przepisy regulujące ilość świec i używania kadzidła podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu?”
Odpowiedź: Tak, istnieją. Podczas wystawienia w monstrancji zawsze używa się kadzidła i zapala się przynajmniej cztery świece (można równie dobrze zapalić sześć). Natomiast jeśli wystawia się w puszcze, to wówczas nie trzeba (ale można) używać kadzidła i zapala się przynajmniej dwie świece (Komunia św. i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą św., nr 61).
Pytanie: ,,Czy na czas błogosławienia Najświętszym Sakramentem w puszce, należy przywdziać białą kapę?”
Odpowiedź: Nie (Komunia św. i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą św., nr 68).
Pytanie: ,,Czy na czas błogosławienia Najświętszym Sakramentem w monstrancji, należy przywdziać białą kapę?”
Odpowiedź: Tak (Komunia św. i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą św., nr 68).
Pytanie: ,,Czy kapłani, którzy pomagają biskupowi podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu (np. przy braku diakona), mogą być przywdziani w kapy?”
Odpowiedź: Tak (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 1122).
Okres Narodzenia Pańskiego
Pytanie: ,,Czy w Uroczystość Narodzenia Pańskiego można sprawować trzy Msze?”
Odpowiedź: Tak, każdy kapłan może sprawować w tym dniu trzy Msze, o ile tylko celebruje je we właściwiej porze: w nocy, rano i w dzień (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 239).
Pytanie: ,,Czy w Uroczystość Narodzenia Pańskiego istnieją specjalne formularze dla tychże trzech Mszy?”
Odpowiedź: Tak. Mszał podaje trzy formularze: Mszy w nocy, Mszy o świcie oraz Mszy w dzień. Dodatkowo w godzinach popołudniowych dnia 24 grudnia wolno sprawować Mszę wigilijną (Mszał Rzymski dla diecezji polskich, wyd. II, Poznań 2013, s. 32-35).
Pytanie: ,,Czy w Mszach Okresu Narodzenia Pańskiego wolno śpiewać kolędy?”
Odpowiedź: Tak. Nie wolno zaś śpiewać pastorałek (Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce sakralnej, nr 23b).
Pytanie: ,,Czy po Niedzieli Chrztu Pańskiego, wieńczącej Okres Narodzenia Pańskiego, można śpiewać kolędy?”
Odpowiedź: Tak, ale tylko wtedy, gdy istnieje utrwalona tego tradycja i wyłącznie te, które w jakiś sposób nawiązują do modlitw dnia (Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o muzyce sakralnej, nr 23c).
Triduum Paschalne
Odpowiedź: Powinna być ona w kolorze fioletowym lub czerwonym (Paschalis Solemnitatis, nr 51). Natomiast w Wielki Czwartek w katedrach krzyż może być zasłonięty białą narzutą (Anamnesis (65), s. 106).
Odpowiedź: Jest to uwarunkowane zwyczajami lokalnymi i według nich należy postępować.
Odpowiedź: Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów w numerze 322 wzmiankuje o tym, że czyni to biskup. Aczkolwiek abp Michalik w dekrecie będącym wstępem do wspomnianego dokumentu, zaznacza, iż to, co odnosi się w Ceremoniale do liturgii biskupiej, można – o ile to możliwe – zaadoptować do liturgii pod przewodnictwem prezbitera. Dlatego obrzęd ten mogą wykonać również prezbiterzy, lecz – co warto przypomnieć – w obydwu przypadkach jest to gest ad libitum.
Pytanie: ,,Jak ma wyglądać procesja do Ciemnicy i Grobu Pańskiego?”
Odpowiedź: Otóż w Wielki Czwartek powinna ona wyglądać następująco: na przedzie niesie się krzyż między dwoma świecznikami; następnie podążają pozostali usługujący, duchowni, diakoni, koncelebransi i ministrant z pastorałem (gdy celebruje biskup); tuż przed Najśw. Sakramentem idą ministranci z dwoma kadzielnicami, ministranci z lampionami, celebrans z Najśw. Sakramentem (lub inny kapłan niosący NS); gdy celebruje biskup: diakoni asystujący oraz usługujący do księgi i mitry (CE, nr 307). Natomiast w Wielki Piątek powinna ona wyglądać następująco: ministrant z krzyżem pomiędzy dwoma ministrantami ze świecami, pozostali usługujący, diakoni, prezbiterzy, jeden ministrant z dymiącą kadzielnicą, biskup/prezbiter z monstrancją, diakoni asystujący i usługujący do księgi i mitry (CE, nr 331).
a) kapłani ubrani w alby i stuły przez całą liturgię
b) zamiast alb kapłani ubierają komże i stuły przez całą liturgię
c) kapłani ubierają opcje a lub b, ale stułę zakładają tylko w określonych momentach
Która z tych opcji wydaje się najwłaściwsza (może powinno być jeszcze inaczej)?”
Odpowiedź: Duchowny, który powinien odgrywać rolę Jezusa (Mszał Rzymski dla diecezji polskich, s. 112).
Odpowiedź: Każde takie wezwanie (dodatkowe) włącza się do tej modlitwy jako wezwanie 9a pomiędzy dziewiątym a dziesiątym wezwaniem (Mszał Rzymski dla diecezji polskich, s. 134).
Odpowiedź: Biały lub kolor dnia (De Benedictionibus, nr 37).
Odpowiedź: ,,Od znaku krzyża i pozdrowienia ludu (Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów, nr 346).
Odpowiedź: W liturgii Wigilii Paschalnej sprawowanej bez obrzędów chrztu, wymaganymi lekcjami są: dwa czytania [w sytuacji wyjątkowej – jedno] ze Starego Testamentu, lekcja z Księgi Wyjścia oraz lekcja z Apostoła i Ewangelia (czyta się w kolejności, w jakiej zostały one zawarte w mszale; Mszał Rzymski dla diecezji polskich, s. 167). Natomiast w liturgii Wigilii Paschalnej z udzieleniem chrztu, wymaganymi lekcjami są: III czytanie, V czytanie, VII czytanie i Epistoła oraz Ewangelia (nie wolno ich skracać, można zawsze odczytać wszystkie; Lekcjonarz Mszalny (VII), s. 22).
Odpowiedź: Należy to uczynić tuż przed procesją rezurekcyjną po liturgii Wigilii Paschalnej lub dopiero przed procesją w niedzielę rano (por. Mszał Rzymski dla diecezji polskich, rubryka nr 63 i 70). Natomiast stułę na krzyż stojący przy ołtarzu nakłada się dopiero po procesji rezurekcyjnej (nr 75).
Odpowiedź: Sekwencja zaliczana jest do śpiewów międzylekcyjnych, które poprzedzają aklamację ,,Alleluja” z wersetem tegoż śpiewu. Wprowadzenie do Mszału podaje, że wierni powstają dopiero na ,,Alleluja” (nr 131). Sekwencja występuje przed aklamacją (nr 64), dlatego pozycją właściwą jest pozycja siedząca (Anamnesis (71), s. 99).