Żałobna Msza święta pogrzebowa papieża ma miejsce w pierwszy dzień Dziewięciu Dni (Novendiali/Novendialium), które są ogłaszane przez Kolegium Kardynałów. Liturgia sprawowana jest przed Najświętszą Papieską Bazyliką Świętego Piotra. Msza jest koncelebrowana. Przewodniczy jej Dziekan Kolegium Kardynałów, a gdy go nie ma lub ze względu na uzasadnioną przyczynę – Prodziekan Kolegium Kardynalskiego lub kardynał najstarszy wiekiem i stopniem. W Mszy przy ołtarzu biorą udział także wszyscy ci, którzy dostali powiadomienie od Mistrza Papieskich Ceremonii Liturgicznych. Kolorem szat liturgicznych jest czerwień.
W procesji wejścia do ołtarza wnosi się trumnę, która podąża za krzyżem i poprzedza duchowieństwo. Kładzie się ją przed ołtarzem. Na niej natomiast Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych umieszcza księgę Ewangelii. Śpiewa się wówczas antyfonę na wejście z Graduału Rzymskiego: „Requiem aeternam…”/”L’eterno riposo…” z Psalmem 64(65), 2-5. Msza św. przebiega jak zwykle.
W kolekcie, modlitwie nad darami i po Komunii prosi się o dopuszczenie zmarłego papieża do radości życia wiecznego.
Liturgią słowa są następujące fragmenty Pisma Świętego:
1. Pierwsze czytanie – Iz 25, 6a. 7-9/Dz 10, 34-43 (tylko w Okresie Wielkanocnym).
2. Psalm responsoryjny – Ps 22(23).
3. Drugie czytanie – Flp 3, 20 – 4,1.
4. Werset przed Ewangelią – J 6, 40.
5. Ewangelia – J 21, 15-19.
W modlitwie powszechnej pierwszym wezwaniem jest prośba za papieża.
Prefacją mszalną jest pierwsza prefacja o zmarłych, mówiąca o nadziei zmartwychwstania w Chrystusie.
Na Komunię śpiewa się antyfonę z Graduału Rzymskiego: „Lux aeterna…”/”Splenda a lui la luce perpetua…” z Psalmem 129(130).
Po modlitwie po Komunii rozpoczyna się obrzęd egzekwii. Celebrans podąża do trumny i stając przed nią, wzywa wszystkich do modlitwy za zmarłego papieża, aby Bóg raczył go przyjąć do siebie i pozwolił mu zmartwychwstać do chwały w dniu ostatecznym. Następnie ma miejsce chwila ciszy.
Gdy się ona zakończy, kantorzy zaczynają śpiewać litanię do Wszystkich Świętych, do której można dołączyć imiona świętych, kanonizowanych przez zmarłego papieża. Litanię wieńczy modlitwa, wypowiadana przez Wikariusza Generalnego Jego Świątobliwości dla diecezji rzymskiej. W tej modlitwy prosi raz jeszcze o dołączenie papieża do grona zbawionych w niebie.
Następnie do trumny podchodzą wschodni katoliccy Patriarchowie, Arcybiskupi Więksi i Metropolici Kościołów Metropolitalnych „sui iuris”, którzy odmawiają modlitwy w języku greckim. Wezwania wygłasza na przemiennie diakon z chórem.
Potem następuje chwila ciszy. Gdy się ona zakończy, celebrans kropi ciało wodą pobłogosławioną i je okadza, podczas gdy schola śpiewa responsorium z Graduału Rzymskiego: „Credo quod…”/”Io credo…”. Po niej celebrans odmawia modlitwę powierzenia zmarłego papieża Bogu, prosząc Go o przyjęcie zmarłego do Królestwa Bożego. Jednocześnie wygłasza on także prośbę o pocieszenie ludu wiarą i nadzieją. Lud odpowiada na tę modlitwę: „Amen”.
Na koniec obrzędu wszyscy wspólnie śpiewają antyfonę z Grraduału Rzymskiego: „In paradisum”/”In Paradiso”.
Po odśpiewaniu antyfony trumnę wnosi się w procesji do Najświętszej Papieskiej Bazyliki Watykańskiej.
Dawid Makowski
Na podstawie: Officium de Liturgicis Celebrationibus Summi Pontificis, Ordo exsequiarum Romani Pontificis, Editio typica altera, Typis Vaticanis, E Civitate Vaticana 2024, nry 82-108.