Podstawy liturgii: Obchody liturgiczne

Czy jednak wierzący potrafią dostrzec dar liturgii? Jakże wielu nazywa się chrześcijanami, lecz Ewangelia nie jest dla nich ważna! Choć biorąc udział w tej świętej liturgii, mają oni mnóstwo okazji do tego, aby żyć tak, jak powinni, to często uciekają od tego na rzecz własnej, tkliwej pobożności[1]. Wynika to z małej znajomości samego Boga, gdyż zaginęła znajomość Pana (por. Oz 4, 1). Bóg natomiast mówi do każdego człowieka: ,,Nadstaw ucha na wszystkie me słowa” (Hi 33, 1)[2]. Wielu jednak pociesza się takimi tkliwymi nabożeństwami, gdyż szukają w nich emocji, ponieważ nie dorośli jeszcze do liturgii, która ma ich wychować[3].  Właśnie dlatego tak istotna jest surowość tej liturgii, która manifestuje to, co obiektywne[4]. Święta celebracja mówi do każdego człowieka: ,,Jestem autoekspresją człowieka, którym jeszcze nie jesteś. Dlatego musisz uczęszczać do mojej szkoły, aby najpierw stać się tym, kim być powinieneś”[5]. Jeśli więc wierzący ,,nie czuje liturgii”, to wbrew pozorom jest to dobra oznaka, bo nie ma on jej czuć, lecz w niej uczestniczyć[6]. Dobre uczestnictwo w tej celebracji będzie możliwe jedynie wtedy, gdy człowiek będzie potrafił nią żyć w swojej codzienności[7]. Wszakże obchody liturgiczne mają swój sens w tym, że dają człowiekowi możliwość wniknięcia w świat radości, gdzie wszyscy święci radują się w Panu, aby przedsmak pełni wesela udzielił się takiemu człowiekowi[8].

Takiego życia z Bogiem (por. Ga 2, 20) uczą święci, którzy przestrzegali poleceń Pańskich (por. Ps 119, 2). Nic więc dziwnego, że poszczególne obchody roku liturgicznego naświetlają ludziom poszczególne cechy życia świętych, za przykładem których człowiek próbuje zdążać do nieba[9]. Właśnie dlatego w obchodach ku czci Doktorów Kościoła, którzy byli napełnieni mądrością i rozumem (por. Syr 15, 5), prosi się za ich wstawiennictwem o poznawanie, wprowadzanie w życie i zachowywanie w sercu nauki Bożej[10]. To właśnie oni według Pisma będą na wieki świecić niczym gwiazdy na niebie (por. Dn 12, 3). Podobne słowa zawierała obietnica dana Abrahamowi, iż jego potomstwo będzie ,,liczne jak gwiazdy na niebie” (Rdz 15, 5), gdyż Pan dał swoim uczniom nakaz głoszenia Ewangelii wszystkim narodom (por. Mk 16, 15). To polecenie w sposób szczególny wypełniali w swym życiu Święci Misjonarze, których obchody są odbierane przez wierzącego jako przynaglenie do nieustannego rozwijania wiary, żyjąc według wskazań Ewangelii[11]. Widzi on bowiem w Świętych Misjonarzach owych zwiastunów ,,radosnej nowiny” (Iz 52, 7)[12]. Nierzadko to właśnie niektórzy spośród tych, którzy głosili ludziom Dobrą Nowinę, zakładali dla konkretnych ludzi poszczególne Kościoły lokalne (np. parafie), czym wsławili się w oczach Najwyższego, gdyż rozkrzewiali wśród danych ludzi wiarę. Święta liturgia nie może więc o nich zapomnieć, przez co przekazuje człowiekowi powód do radości i wdzięczności Bogu za dar tych, którzy doprowadzili ,,przodków do światła Ewangelii”[13]. W ciągu wieków natomiast wspólnoty te były kierowane przez wielu pasterzy według serca Bożego (por. Jr 3, 15), którzy osiągnęli radość świętości[14]. Dlatego osoba wierząca prosi, aby przykład ich życia i przekazywana przez nich nauka stale była obecna w jej życiu, by mógł zamieszkać w niebie[15]. Święta liturgia wskazuje mu przy tym, że istotą przeżywanych przez niego obchodów ku czci Świętych Pasterzy jest ciągłe bycie światłem dla świata (por. Mt 5, 14)[16].

Niektórzy Święci poświęcali się na wyłączną służbę Bogu również w zakonach, dlatego święta liturgia ukazuje przed człowiekiem także zastęp tych, którzy ,,otrzymali błogosławieństwo od Pana […], bo szczerze szukali Boga” (Ps 24, 5-6). Człowiek dostrzega w świętych mnichach i zakonnikach tych, którzy szczególnie miłowali Pana Boga i prosi Go o pomnożenie tej miłości w sobie za przyczyną tychże Świętych[17]. Człowiek pragnie kroczyć śladami wydeptanymi przez świątobliwych mężów, aby znaleźć ucieczkę w Panu (por. Ps 34, 9) i dojść do doskonałości[18]. W ten sposób pragnie on gromadzić skarby w niebie (por. Mt 6, 20). Nic więc dziwnego, że Pan staje się jego ,,częścią dziedzictwa” (Ps 14, 5)[19].

Szczególnym rodzajem miłości do Boga wsławili się Święci Męczennicy i Święte Męczennice[20]. To właśnie oni bardziej słuchali Boga niźli ludzi (por. Dz 5, 29), dzięki czemu przyszli do nieba ,,z wielkiego ucisku i opłukali swe szaty, w krwi Baranka je wybielili” (Ap 7, 14)[21]. Ich ofiarą był dar z życia (por. Ap 12, 11), który dzięki mocy Ducha Świętego złożyli Bogu, poprzez picie z kielicha Pana (por. Mt 20, 22-23)[22]. Mimo przeciwności się nie poddali, przez co jaśnieją dla człowieka przykładem ugruntowanej i stałej wiary, o co też tenże prosi poprzez teksty świętej liturgii[23]. Jednak to nie jedyne błaganie, jakie poleca mu zanieść do Boga święta liturgia, gdyż wzywa ona człowieka do odważnego głoszenia wiary w Jezusa niczym Jego dobry żołnierz (por. 2 Tm 2, 3)[24]. Wszystko toczy się bowiem o nagrodę spożywania z drzewa rajskiego (por. Ap 2, 7). Człowiek spodziewa się bowiem współuczestnictwa w chwale Chrystusa wraz z tymi, którzy są dla niego wzorem do naśladowania[25].

Takim wzorem do naśladowania są także dziewice, które wsławiły się czystością i właśnie dlatego są wzywane do chwalenia Pana (por. Ps 149, 12). Wierzący widzi w nich życie według rad ewangelicznych, dlatego prosi Boga o łaskę za wstawiennictwem tych świątobliwych kobiet, by mógł Go ugościć w swoim sercu[26]. Raduje się on bowiem przykładem oblubienicy Chrystusa, której cnoty pragnie naśladować[27]. Jest ona bowiem jedną z tych panien roztropnych (por. Mt 25, 4), które stanowią grupę dzielnych niewiast (por. Prz 31, 10).

Wiele jednak kobiet złączyło się z mężczyznami w świętym związku małżeńskim i właśnie w tym stanie się uświęciło[28]. Dlatego święta liturgia pragnie zwrócić uwagę człowieka także na te kobiety, które wiodły rodzinne życie, będąc żonami i matkami, lecz dzięki swej bogobojności otrzymały szczególną pochwałę (por. Prz 14, 2; 31, 30. 28). Dzięki temu liturgia wychowuje człowieka do tego, aby niezależnie od tego kim jest i w jakim stanie przebywa, dostrzegał możliwość dążenia do świętości wieloma drogami i miał w tym swoich przewodników[29].

Historia Kościoła zna również gromadę Świętych, którzy wsławili się pełnieniem dzieł miłosierdzia. To właśnie ci, którzy na sądzie ostatecznym staną po prawej stronie Syna Człowieczego (por. Mt 25, 33). W nich bowiem w sposób doskonały zrealizowało się przykazanie miłości Boga i bliźniego (por. Mt 22, 38-39)[30]. Dlatego święta liturgia przedstawia ich wierzącemu jako wzorów do naśladowania[31]. Świat ma bowiem poznać chrześcijanina po tym, jak ten miłuje swoich bliźnich (por. J 13, 35).

Można więc zauważyć, że Kościół świętuje dzień narodzin dla nieba swoich Świętych, aby ukazać w nich cudowne skutki misterium paschalnego[32]. Wówczas bowiem Pan spełnił pragnienie ich serc (por. Ps 21, 3)[33]. Owego dnia ludzie ci wkroczyli bowiem do wspólnoty duchów niebieskich oraz Świętych wszystkich pokoleń, stanów, ludów i języków[34]. Wówczas zaśpiewali oni po raz pierwszy pieśń na cześć Boga wobec Aniołów (por. Ps 138, 1), przez co zaczęli twarzą w twarz kontemplować Boga-Trójcę[35]. Dlatego człowiek nie celebruje poszczególnych obchodów jedynie na znak oddania czci jakiemuś świętemu z przeszłości, ale raczej uwielbia łaskę Boga, która w konkretnym człowieku wydała szczególny owoc, objawiając tym samym Trójjedynego[36]. Wszyscy oni stali się świątobliwi dzięki Bożej łasce (por. 1 Kor 15, 10).

Królową Świętych jest Maryja, której związek ze zbawczym misterium Chrystusa jest niezaprzeczalny i nierozerwalny[37]. Mnogość określeń, które jej towarzyszą, a zwłaszcza sformułowanie: ,,Matka boleściwa”, wskazuje właśnie na to, że brała ona czynny udział w dziele zbawienia[38]. Święta liturgia przedstawia więc Matkę Boga-człowieka jako orędowniczkę, za przyczyną której człowiek prosi o wysłuchanie swoich modlitw[39]. Jest ona również wzorem wiernej służby Bogu, przez co człowiek winien brać z niej przykład[40]. Stała się ona bowiem nową Ewą, będącą ,,pełna łaski” (Łk 1, 28)[41]. Nic zatem dziwnego, że człowiek w świętej liturgii prosi o to, aby partycypacja w łasce Bożej – za wstawiennictwem Bożej Rodzicielki – stała się także jego udziałem[42]. Chce on bowiem podnieść się z grzechu, bo wie, że nie jest czysty (por. Hi 4,17)[43]. Zdaje sobie jednak równocześnie sprawę z tego, że gdy będzie naśladował Maryję, jego życie będzie świętsze[44]. Dlatego prosi o miłość, aby mógł oddawać cześć Bożej Rodzicielce, od której spodziewa się orędownictwa w niebie[45]. Wie bowiem, że Bóg uczynił Matce Bożej „wielkie rzeczy” (Łk 1, 49), dlatego z ust nie schodzą mu słowa chwały (por. Jdt 13, 19). Dzięki temu święta liturgia pragnie włączyć człowieka w dziękczynienie Maryi[46].

W ten sposób człowiek spodziewa się łaski poprowadzenia przez Baranka do źródła wody życia w niebie[47]. Wszakże (ostatecznie) to zapoczątkowane w człowieku przez Boga dzieło, ma zostać przez Niego doprowadzone do końca[48]. Życie Świętych staje się więc pewnego rodzaju przybliżeniem się Królestwa Bożego do człowieka (por. Łk 10, 9). Otrzymuje on bowiem łaskę poznania tego, co jest dobre i przykładem Świętych jest pobudzony do wypełniania tego, co powinien czynić[49]. Pomagają mu w tym Aniołowie (por. Hbr 1, 14; Ap 12, 7-9)[50]. Święta liturgia mówi bowiem do niego: ,,To, co było udziałem uczniów na górze Tabor, to może być również twoim udziałem (por. 1 J 3, 2)”[51]. Przebywanie blisko Boga jest bowiem szczęściem człowieka (por. Ps 73, 28), dlatego też winien on do tego zmierzać, posiłkując się pomocą tak wielu orędowników[52].

Dawid Makowski

[1] Zob. I. Schuster: Liturgia a pobożność prywatna. W: MCh. R. 2. Nr 7. 1931, s. 301. Ten, kto ucieka od liturgii do form pobożności, w których widzi wyłącznie swoje własne zaspokojenie, sądząc, że liturgia mu ,,nie odpowiada”, wkrótce ,,odmówi [Kościołowi – przyp. aut.] władzy jego nauczającej i duszpasterskiej”. J. Pinsk: Rok kościelny w niebezpieczeństwie. W: MCh. R. 3. Nr 1. 1931/1932, s. 9.

[2] Gdy człowiek nie będzie chciał poznać Boga, to liturgia nie będzie mogła go do Niego doprowadzić, gdyż ,,stanie się ukrytym sposobem zadomawiania się w świecie”. R. J. Woźniak: Szkoła patrzenia. Rozmowy w Trójcy Świętej. Kraków: 2017, s. 192.

[3] Wszakże ,,źle się dzieje, kiedy naszą emocjonalność przedkładamy nad pozostałe wymiary, kiedy zaczyna dominować nad rozumem, nad myśleniem teologicznym, a przede wszystkim, kiedy zaczyna burzyć jedność Kościoła”. D. Jurczak, D. Jarczewski: Nerw święty. Rozmowy o liturgii. Kraków: 2022, s. 215. Trzeba przyznać rację, że czasem liturgia jest najbardziej obca wiernym Kościoła, który z niej czerpie moc i do niej zmierza.
K. Von Oost: Na marginesie nowej książki. W: MCh. R. 9. Nr 3. 1937/1938, s. 85. Wszystkie idee tkliwego ,,cudu uzdrowienia” (szeroko rozumianego) są często ukazaniem ,,zaburzonej, narcystycznej osobowości reżysera takiego <<liturgicznego widowiska>>”. K. Grzywocz: Liturgia jako modlitwa. W: MK. T. XXI. Red. K. Porosło. Kraków: 2017, s. 26. Trzeba tu wskazać na to, że nie istnieje chrześcijaństwo aliturgiczne. Zob. D. Jurczak: Katecheza mistagogiczna – uświęcenie ludu przez liturgię. W: MK. T. XX. Red. K. Porosło. Kraków: 2016, s. 228.

[4] Zob. R. Guardini: Liturgia i formacja liturgiczna. Tłum. P. Napiwodzki. Kraków: 2022, s. 104-105.

[5] Tamże, s. 106.   

[6] Zob. D. Jurczak, D. Jarczewski: Nerw święty. Rozmowy o liturgii. Kraków: 2022, s. 225. Święta gra nie ma być nigdy „atrakcyjna”, lecz raczej ,,piękna, dająca możliwość zachwytu, poruszająca człowieka swoją głębią”. A. Filaber: Muzyka świecka w liturgii. W: An. Nr 88. 2017, s. 74.

[7] Zob. F. Manthey: Człowiek nowoczesny a liturgia. W: MCh. R. 10. Nr 4. 1938/1939, s. 170; R. Rak: Pojęcie liturgii w świetle nauki Soboru Watykańskiego II. W: ŚSHT. T. 4. 1971, s. 319. Pojmowanie liturgii jako ,,dekoracji” sprawia, że w końcu staje się ona nieistotna. Zob. B. Migut: Duchowość liturgiczna jako zasada jedności. W: MK. T. XXI. Red. K. Porosło. Kraków: 2017, s. 112.

[8] Zob. O. Casel: Liturgiczne znaczenie świąt. W: MCh. R. 8. Nr 9. 1937, s. 261. Liturgia daje bowiem radość, gdyż jest jej źródłem. Zob. M. Kordel: Liturgja źródłem radości. W: „Mysterium Chrisi”. R. 7. Nr 7-8. 1936, s. 208-218. Jan Chryzostom (+407) wskazuje na to, że smutek nie ma miejsca w świętej grze, gdyż wspomina się w niej zmartwychwstanie Pańskie, które jest opiewane przez niebiosa. Zob. Iohannes Chrysostomus: Adversus ebriosos (PG, L, 436).

[9] Zob. KL, art. 104. W ten sposób liturgia przedstawia także najważniejsze elementy żywotów świętych, czczonych w poszczególnych obchodach. Zob. Martyrologium Romanum. Editio Altera. Typis Vaticanis, 2004, s. 77-694. Szeroko na ten temat, zob. O. G. Recelj: Święci w liturgji. W: MCh. R. 1. Nr 6. 1930, s. 1-7.

[10] Wyrażają to kolekty Mszy wspólnej o Doktorach Kościoła. Zob. MR, s. 943-944. Jest to jednak widoczne także w Mszach ku czci poszczególnych świętych, jak np. 2 stycznia we wspomnienie obowiązkowe św. Bazylego Wielkiego i Grzegorza z Nazjanzu. Zob. Tamże, s. 709-710. Niektóre obchody liturgiczne zawierają naukę na temat rozwijania w sobie konkretnej nauki, którą głosił poszczególny Święty. Na przykład na wspomnienie dowolne św. Hilarego 13 stycznia przewidziano w kolekcie prośbę o lepsze poznawanie prawdy wiary dot. Bóstwa Jezusa Chrystusa. Zob. Tamże, s. 711.

[11] Mówią o tym kolekty Mszy wspólnych o Misjonarzu i Misjonarzach. Zob. Tamże, s. 938-940.

[12] Antyfona introitu z Mszy o Misjonarzu wskazuje na to, że są oni przyjaciółmi Boga, którzy dzięki swej misji, zasłużyli na chwałę w niebie. Zob. Tamże, s. 938.

[13] Jest to fragment kolekty Mszy wspólnej o Założycielu miejscowego Kościoła. Zob. Tamże, s. 936.

[14] Antyfona introitu z Mszy o Papieżu lub Biskupie wskazuje na to, że czczony Święty został obdarzony dobrami ze skarbca Bożego. Zob. Tamże, s. 927. Natomiast kolekta wspomnienia dowolnego Świętego Papieża Pius V wskazuje właśnie na to, że przykład tegoż świętego ma pobudzać człowieka do bardziej owocnego uczestniczenia w świętych obrzędach Kościoła. Zob. Tamże, s. 750.

[15] Taką prośbę wyraża kolekta Mszy wspólnej o wielu Pasterzach oraz modlitwa po Komunii Mszy wspólnej o Biskupie, a także kolekta Mszy wspólnej o Papieżu lub Biskupie w wariancie Mszy o Biskupie. Zob. Tamże, s. 927, 930 i 932.

[16] Wskazuje na to kolekta Mszy wspólnej o Papieżu. Zob. Tamże, s. 928.

[17] Mówi o tym kolekta drugiej Mszy wspólnej o Zakonnikach. Zob. Tamże, s. 962-963.

[18] Prośbę o to zawiera kolekta pierwszej Mszy wspólnej o Zakonnikach i modlitwa po Komunii drugiej Mszy wspólnej o Zakonnikach. Zob. Tamże, s. 962 i 963.

[19] Słowa te zawiera antyfona introitu pierwszej Mszy wspólnej o Zakonnikach. Zob. Tamże, s. 692.

[20] Już pierwsza wspólnota chrześcijańska okazywała im cześć im okazywała (Dz 7, 54-50; Ap 6, 9-11). Nic w tym dziwnego, gdyż męczeństwo jest najlepszym wyrazem wiary, o czym mówi kolekta wspomnienia dowolnego Świętych Męczenników Jana Fischera, Biskupa, i Tomasza More’a. Zob. MR, s. 778.

[21] Podobnie do Apokalipsy ujmuje to antyfona introitu pierwszej Mszy wspólnej o Wielu Męczennikach poza Okresem Wielkanocnym: ,,Gaudent in cælis ánimæ Sanctórum, qui Christi vestígia sunt secúti; et quia pro eius amóre sánguinem suum fudérunt, ídeo cum Christo exsúltant sine fine”. MR, s. 909. Natomiast antyfona introitu wspomnienia obowiązkowego Świętego Ireneusza, Biskupa i Męczennika wyraża właśnie owo wsłuchiwanie się bardziej w głos Boga, a nie człowieka. Zob. Tamże, s. 781.

[22] Wskazuje na to kolekta wspomnienie dowolnego Świętego Wincentego, Diakona i Męczennika. Zob. Tamże, s. 714. Warto przy tym pamiętać, że – zgodnie z wymową kolekty wspomnienia dowolnego Świętych Pierwszych Męczenników Kościoła Rzymskiego – to właśnie krew tych Męczenników stała się fundamentem Kościoła w Rzymie. Zob. Tamże, s. 784.

[23] Wyrażają to kolekty: pierwszej i trzeciej Mszy wspólnej o wielu Męczennikach poza Okresem Wielkanocnym, pierwszej Mszy wspólnej o wielu Męczennikach w Okresie Wielkanocnym, a także wskazuje na to modlitwa po Komunii czwartej Mszy wspólnej o tym charakterze poza Okresem Wielkanocnym. Zob. Tamże, s. 909, 911, 918 i 913.

[24] Taką prośbę wyrażają kolekty: drugiej i piątej Mszy o wielu Męczennikach poza Okresem Wielkanocnym. Zob. Tamże, s. 910 i 913.

[25] Wskazuje na to modlitwa po Komunii Mszy wspólnej o jednym Męczenniku w Okresie Wielkanocnym. Zob. Tamże, s. 922.

[26] Taką prośbę wyraża kolekta trzeciej Mszy wspólnej o Dziewicy. Zob. Tamże, s. 949.

[27] Do radości wzywa go antyfona introitu drugiej Mszy wspólnej o Dziewicy: ,,Gaudeámus et exsultémus, quia Dóminus ómnium diléxit vírginem sanctam atque gloriósam”. Tamże, s. 948.

[28] Tego przykładem jest chociażby czczona dn. 9 marca we wspomnieniu dowolnym św. Franciszka Rzymianka. Zob. Martyrologium Romanum. Editio Altera. Typis Vaticanis, 2004, s. 182.

[29] Kolekta drugiej Mszy wspólnej o Świętych Kobietach wskazuje właśnie na to, że człowiek ma wytrwale nieść krzyż swojego życia. Zob. Tamże, s. 967. Natomiast kolekta wspomnienia dowolnego św. Józefa, Rzemieślnika zawiera prośbę kierowaną do Boga o wsparcie za przyczyną tegoż świętego tych, którym jest powierzona jakaś praca. Zob. Tamże, s. 750.

[30] Wskazuje na to kolekta wspomnienia dowolnego św. Jana Bożego, Zakonnika. Zob. Tamże, s. 732.

[31] Wyraża to kolekta Mszy wspólnej o Świętym, który pełnił dzieła miłosierdzia. Zob. Tamże, s. 963-964.

[32] Zob. Congregazione per il Culto Divino e la Disciplina Dei Sacramenti: Direttorio su pietá popolare e ltirugia. Principi e orientamenti. Roma: 2002, art. 209; O. Casel: Misterium świąt chrześcijańskich. Przekł. A. Ziernicki. Wyd. II. Kraków: 2014, s. 229. O dniu narodzin dla nieba mówi chociażby modlitwa po Komunii drugiej Mszy wspólnej o wielu Świętych. Zob. MR, s. 953-954.

[33] ,,Chodziło nie tyle o konkretnych ludzi jako takich, z ich ludzkimi zaletami i właściwościami, z ich szczególnymi cechami oraz <<interesującymi>> rysami, lecz raczej o Ducha, który w wieloraki sposób działa i wyraża się w Chrystusowych członkach”. O. Casel: Misterium świąt chrześcijańskich. Przekł. A. Ziernicki. Wyd. II. Kraków: 2014, s. 229.

[34] Zob. Amalarius Metsensis: De Ecclesiasticis Officiis Libri Quator, IV, 35 (PL, CV, 1228).

[35] Zob. Concilium Florentinum (1439): Bulla unionis Græcorum, XV (DSP, III, 473-474).

[36] Zob. M. Kunzler: Liturgia Kościoła. Tłum. L. Balter. Poznań: 1999, s. 696.

[37] Zob. Congregazione per il Culto Divino e la Disciplina Dei Sacramenti: Direttorio su pietá popolare e ltirugia. Principi e orientamenti. Roma: 2002, art. 183; KL, art. 103. Wiadomo bowiem, że Maryja oręduje za człowiekiem, który modli się liturgią. Zob. M. Von Kochem: Wykład Ofiary Mszy Świętej. Częstochowa: 2020, s. 142-143. Jest ona wyniesiona bowiem ponad Aniołów, zgodnie z wymową antyfony introitu Mszy wigilijnej Uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny: ,,Gloriósa dicta sunt de te, María, quæ hódie exaltáta es super choro Angelórum”. MR, s. 804.

[38] Zob. Mater dolorosa. W: W: MCh. R. 8. Nr 3. 1936/1937, s. 75. Wskazuje na to kolekta obchodu ku czci Najświętszej Maryi Panny, Matki Łaski Bożej. Zob. Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Wyd. I. Poznań: 1986, s. 55’. Mówi o tym również modlitwa po Komunii wspomnienia obowiązkowego Najświętszej Maryi Panny Bolesnej. Zob. MR, s. 828.

[39] Taki wydźwięk ma kolekta drugiej Mszy wspólnej o Najświętszej Maryi Pannie oraz kolekta Mszy wspólnej o Najświętszej Maryi Pannie w adwencie i w czasie Narodzenia Pańskiego. Zob. MR, s. 899, 905 i 906. Antyfona introitu, autorstwa Seduliusza (+858), wskazuje w sposób szczególny na aspekt macierzyństwa Maryi. Zob. Tamże, s. 898.

[40] Mówi o tym modlitwa po Komunii pierwszej Mszy wspólnej o Najświętszej Maryi Pannie. Zob. Tamże.

[41] Zob. O. Casel: Misterium świąt chrześcijańskich. Przekł. A. Ziernicki. Wyd. II. Kraków: 2014, s. 121.

[42] Wyraża to modlitwa po Komunii drugiej Mszy wspólnej o Najświętszej Maryi Pannie. Zob. MR, s. 899. Również kolekta  Mszy w obchód ku czci Najświętszej Maryi Panny Kalwaryjskiej zawiera podobną prośbę. Zob. Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Wyd. I. Poznań: 1986, s. 147’.

[43] Wskazuje na to kolekta wspomnienie dowolnego Najświętszej Maryi Panny z Lourdes. Zob. Tamże, s. 724.

[44] Tę prawdę ukazuje kolekta Święta Najświętszej Maryi Panny Świętogórskiej z Gostynia. Zob. Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Wyd. I. Poznań: 1986, s. 94’. Mówi o tym również modlitwa po Komunii wspomnienia obowiązkowego Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel. Zob. MR, s. 787.

[45] Jest to wyrażane w sposób szczególny w kolekcie wspomnienia dowolnego Świętych Siedmiu Założycielu Zakonu Serwitów. Zob. MR, s. 725.

[46] Taką prośbę zawiera kolekta Święta Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Zob. Tamże, s. 762.

[47] Mówi o tym antyfona na Komunię wspomnienia obowiązkowego w diecezjach katowickiej i opolskiej Świętego Jana Nepomucena, Kapłana i Męczennika. Zob. Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Wyd. I. Poznań: 1986, s. 64’.

[48] Wskazuje na to modlitwa po Komunii wspomnienia obowiązkowego Błogosławionej Jolanty, Zakonnicy. Zob. Tamże, s. 85’.

[49] O to modli się w kolekcie wspomnienia dowolnego św. Wawrzyńca z Brindisi, Kapłana i Doktora Kościoła. Zob. MR, s. 787.

[50] Właśnie dlatego człowiek prosi o pomoc Aniołów w kolekcie Święta Świętych Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała czy też wspomnienia obowiązkowego Świętych Aniołów Stróżów. Zob. Tamże, s. 838 i 841.

[51] Chodzi zatem o przyszłą chwałę, jaką wyraża misterium przemienienia. Wskazuje na to kolekta Święta Przemienienia Pańskiego, zob. Tamże, s. 797.

[52] Mówi o tym w pewien sposób modlitwa nad darami Uroczystości Wszystkich Świętych: ,,Grata tibi sint, Dómine, múnera, quæ pro cunctórum offérimus honóre Sanctórum, et concéde, ut, quos iam crédimus de sua immortalitáte secúros, sentiámus de nostra salúte sollícitos”. MR, s. 841.

Wszystkie teksty serii Bibliografia serii

Literatura w językach oryginalnych

Alcuinus: De Divinis Officii Liber. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CI. Paris: 1851 (s. 1173-1286).

Algerus Magister: De sacramento corporis et sanguinis Domini. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CLXXX. Paris: 1854 (s. 739-854).

Amalarius Metsensis: De Ecclesiasticis Officiis Libri Quator. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CV. Paris: 1864 (s. 985-1242).

Ambrosiaster: In II Corinthiorum. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XVI. Paris: 1845 (s. 275-338).

Ambrosius Mediolanensis: Apologia Prophetæ David ad Theodosium Augustum. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XIV. Paris: 1844 (s. 851-884).

Ambrosius Mediolanensis: De institutione virginis. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XVI. Paris: 1845 (s. 305-334).

Ambrosius Mediolanensis: De mysteriis. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XVI. Paris: 1845 (s. 389-410).

Ambrosius Mediolanensis: De paradisio. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XIV. Paris: 1845 (s. 275-314).

Ambrosius Mediolanensis: De Sacramentis. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XVI. Paris: 1845 (s. 417-462).

Ambrosius Mediolanensis: De Spiritu Sancto. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XVI. Paris: 1845 (s. 703-816).

Ambrosius Mediolanensis: Epistolæ. W: W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XVI. Paris: 1845 (s. 875-1286).

Augustinus: Confessionum Libri Tredecim. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXXII. Paris: 1845 (s. 657-868).

Augustinus: Contra Cresconium. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XLIII. Paris: 1845 (s. 445-593).

Augustinus: De bono conjugali. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XL. Paris: 1863 (s. 373-396).

Augustinus: De civitate Dei. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XLI. Paris: 1845 (s. 13-804).

Augustinus: De Cura pro Mortuis Gerenda ad Paulinum. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XL. Paris: 1845 (s. 591-610).

Augustinus: De Trinitate. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XLII. Paris: 1836 (s. 819-1098).

Augustinus: De vera et falsa poenitentia. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XL. Paris: 1845 (s. 1113-1130).

Augustinus: Enarrationes In Psalmos [1-79]. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXXVI. Paris: 1861 (s. 67-1027).

Augustinus: Enarrationes In Psalmos [80-144]. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXXVII. Paris: 1865 (s. 1033-1967).

Augustinus: Epistulae. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXXIII. Paris: 1857 (s. 61-1094).

Augustinus: In Evangelium Ioannis. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXXV. Paris: 1845 (s.1379-1976).

Augustinus: Sermones. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXXVIII. Paris: 1845 (s. 995-1246).

Augustinus: Quæstiones in Heptateuchum. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXXIV. Paris: 1845 (s. 547-824).

Athanasius: Epistula festalis. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. XXVI. Paris: 1857 (s. 1366-1371).

Beda Venerabilis: De Tabernaculo et vasis ejus ac vestibus sacerdotum. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XCI. Paris: 1850 (s. 093-498).

Beda Venerabilis: Homiliae. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XCIV. Paris: 1850 (s. 9-516).

Cyrillus Alexandrinus: Commentarii in Lucam. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. LXXII. Paris: 1859 (s. 395-950).

Florus Lugdunensis: De expositione missæ. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CXIX. Paris: 1846 (s. 15-72).

Gregorius Magnus: Dialogæ. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LXXVII. Paris: 1849 (s. 149-430).

Gregorius Magnus: Homiliarum In Evangelia Libri Duo. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LXXVI. Paris: 1857 (s. 1075-1312).

Gregorius Nazianzenus: Orationes. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. XXXVI. Paris: 1858 (s. 9-662).

Hieronymus: Commentarius In Evangelium Secundum Marcum. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXX. Paris: 1846 (s. 589-644).

Hieronymus: Commentariorum In Isaim Prophetam Libri Duodeviginti. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXIV. Paris: 1845 (s. 17-678).

Hieronymus: In Ioelem. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. XXV. Paris: 1845 (s. 947-988).

Hrabanus Maurus: De institutione clericorum. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. CVII. Paris: 1864 (s. 293-420).

Innocentus III: De sacro altaris mysterio. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CCXVII. Paris: 1855 (s. 763-966).

Iohannes Chrysostomus: Adversus ebriosos. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. L. Prais: 1862 (s. 434-442).

Iohannes Chrystosomus: Contra Anomoeos. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. XLVIII. Paris: 1862 (s. 701-813).

Iohannes Chrysostomus: De proditione Judæ. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. XLIX. Paris: 1862 (s. 337-383).

Iohannes Chrysostomus: De sacerdotio. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. XLVIII. Paris: 1862 (s. 623-690).

Iohannes Chrysostomus: Homiliam de Ascensione. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. L. Paris: 1862 (s. 441-452).

Iohannes Chrysostomus: Homilia in Ioannem Evangelium. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. LIX. Paris: 1862 (s. 23-483).

Iohannes Chrysostomus: Homilia in Psalmum 50. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. LV. Paris: 1862 (s. 23-483).

Iraenues: Contra Hæreses. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. VIIa. Paris: 1857 (s. 433-1118).

Iraenues: Contra Hæreses. W: „Migne. Patrologia Græca”. Vol. VIIb. Paris: 1857 (s. 1119-1225).

Isidorus Hispalensis: Etymologiæ. W: „Migne. Patrologia. Latina”. Vol. LXXXII. Paris: 1850 (s. 73-728).

Isidorus Hispaliensis: Sententiae. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LXXXIII. Paris: 1850 (s. 537-738).

Lactantius: Carmen de Pascha. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. VII. Paris: 1844 (s. 285-290).

Lanfrancus Cantuariensis Archiepiscopus: Liber de Corpore et Sanguine Domini. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CV. Paris: 1854 (s. 407-441).

Leonus Magnus: Epistolae. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LIV. Paris: 1846 (s. 551-1218).

Leonus Magnus: Sermones. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LIV. Paris: 1846 (s. 137-467).

Maximus Taurinensis Episcopus: Homiliæ. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LVII. Paris: 1847 (s. 221-530).

Nicolaus I: Epistolæ et Decreta. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CXIX. Paris: 1852 (s. 769-1182).

Optatus Milevius: De Schismate donatistarum. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XI. Paris: 1845 (s. 883-1104).

Paschasius Radbertus Corbiensis Abbas: De corpore et sanguine Domini. W: W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CXX. Paris: 1852 (s. 1255-1350).

Petrus Lombardus: Sententiarum Libri Quatuor. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CXCII. Paris: 1855 (s. 519-964).

Petrus Venerabilis Cluniacensis Abbas: De Miraculis Libri Duo. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. CLXXXIX. Paris: 1854 (s. 851-954).

Prosper Aquitanus: Præteritorum sedes Apostolicæ Episcoporum Auctoritates. De gratia Dei et Libero voluntatis arbitrio. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LI Paris: 1844 (s. 205-212).

Pseudo-Hieronim: Epistolae. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. XXX. Paris: 1844 (s. 13-308).

Tertullianus: De Baptismo et de Poenitentia. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. II. Paris: 1836 (s. 1135-1206).

Tertullianus: De poenitentia. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. I. Paris: 1844 (s. 1223-1248).

Venantius Fortunatus: Expositio Fidei Catholicæ. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LXXXVIII. Paris: 1836 (s. 585-592).

Victorinus Petavionensis Episcopus: Scolia in Apocalypsin Beati Joannis. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. V. Paris: 1844 (s. 317-344).

Zacharias: Epistolae. W: „Migne. Patrologia Latina”. Vol. LXXXIX. Paris: 1830 (s. 741-752).

Tłumaczenia

Columbanus Opatus: De Christo, fons vitæ. Fragm. w: „Liturgia Godzin”. T. IV. Poznań: 1988 (s. 124-125).

Constitutiones Apostolorum. W: „Synodi et Collectiones Legum“. Vol. II. Opr. Baron A., Pietras H. Kraków: 2007 (s. 1-293).

Cyprianus Carthaginensis: Epistula LVII. W: „Synodi et Collectiones Legum“. Vol. I. Opr. Baron A., Pietras H. Kraków: 2006 (s. 8-12).

Cyprianus Carthaginensis: Epistula LXX. W: „Synodi et Collectiones Legum“. Vol. I. Opr. Baron A., Pietras H. Kraków: 2006 (s. 27).

Evagrius Ponticus: De octo spiritibus militiæ. W: „Z Tradycji Mniszej”. T. XXX. Przekł. A. Bielawski, L. Nieścior. Wyd. III. Kraków: 2013.

Ioannes Cassianus: Collationes Patrum XXIV. W: „Z Tradycji Mniszej”. T. XXXI. Tłum. A. Nocoń. Wyd. III. Kraków: 2012.

Leonus: Epistula ad Flavianum. W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. Tom. I. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2002 (s. 197-213).

Nicetas Aquileiensis Episcopus: De psalmodiæ bono. W: „Biblioteka Ojców Kościół”. Przekł. M. Przyszychowska (i in.). Kraków: 2015.

Origenes: Homiliae XIV In Jeremiam. W: „Fathers of the Church”. Vol. XCVII. Washington: 1998.

Serapionis: Euchologion. W: „Synodi et Collectiones Legum”. Vol. II. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2007 (s. 300-318).

Symeon Nowy Teolog: Teologia mistyczna. Tłum. W. Szymona. Kraków: 2022.

Święta i Boska liturgia błogosławionego Ojca naszego Germana, biskupa paryskiego zwana też gallikańską liturgią świętą. Przekł. A. Sarwa. Sandomierz: 2012.

Tomasz á Kempis: O naśladowaniu Chrystusa. Przkł. K. Kokoszkiewicz. Warszawa: 2020.

Thomas de Aquino: Catena Aurea. Przekł. L. Szynder. Dębogóra: 2007.

Thomas de Aquino: Summa theologiae (2-2, qu. 1-22). W: „Suma Teologiczna”. T. XV. Tłum. P. Bełch. Londyn: 1966.

Thomas de Aquino: Summa theologiae (2-2, qu. 23-46). W: „Suma Teologiczna”. T. XVI. Tłum. A. Głażewski. Londyn: 1967.

Thomas de Aquino: Summa theologiae (2-2, qu. 81-100). W: „Suma Teologiczna”. T. XIX. Tłum. F. W. Bednarski. Londyn: 1991.

Thomas de Aquino: Summa theologiae (3, qu. 38-59). W: „Suma Teologiczna”. T. XXVI. Tłum. S. Piotrowicz. Londyn: 1968.

Thomas de Aquino: Summa theologiae (3, qu.60-72). W: „Suma Teologiczna”. T. XXVII. Tłum. P. Bełch. Londyn: 1984.

Thomas de Aquino: Summa theologiae (3, qu. 73-83). W: „Suma Teologiczna”. T. XXVIII. Tłum. S. Piotrowicz. Londyn: 1974.

Thomas de Aquino: Summa theologiae (3, qu. 84-90). W: „Suma Teologiczna”. T. XXIX. Tłum. R. Kostecki. Londyn: 1974.

Thomas de Aquino: Summa theologiae (Suppl. 1-28). W: „Suma Teologiczna”. T. XXX. Tłum. F. W. Bednarski. Londyn: 1985.

Thomas de Aquino: Suppl. (29-40). W: „Suma Teologiczna”. T. XXXI. Tłum. R. Kostecki. Londyn: 1985.

Księgi liturgiczne i wprowadzenia do nich

Caeremoniale Episcoporum. Editio Typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1984.

Calendarium Romanum. Normæ Universales de Anno Liturgico et de Calendario. Editio Typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1969.

Congregatio de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum: Prænotanda de Ordo Lectionum Missæ. Editio typica altera. Libreria Editrice Vaticana, 1981.

Consilium ad Exsequendam Constitutionem de Sacra Liturgia: Hymni instaurandi Breviarii Romani. Libreria Editrice Vaticana, 1968.

Graduale Simplex. In usum minorum ecclesiarum. Editio typica altera. Lbreria Editrice Vaticana, 2007.

Graduale Triplex seu Graduale Romanum Pauli pp. VI cura recognitum et rhythmicis signis a solesmensibus monachis ornatum. Solesmis: 1979.

Hymni ad usum Ordinis Cartusiensis. Typis Maioris Cartusiæ, 2008.

Liber Usualis. Solesmes: 1961.

Martyrologium Romanum. Editio Altera. Typis Vaticanis, 2004.

Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Wyd. I. Poznań: 1986.

Obrzędy Błogosławieństw Służby Liturgicznej. Kraków: 2012.

Prænotanda Generalia de Ordinatione Episcopi, Presbyterorum et Diaconorum. W: „De Ordinatione Episcopi, Presbyterorum et Diaconorum”. Editio Typica Altera. Typis Polyglottis Vaticanis, 1990 (s. 1-8).

Prænotanda Generalia de Sacra Communione et de Cultu Mysterii Eucharistici extra Missam. W: „De Sacra Communione et de Cultu Mysterii Eucharistici extra Missam”. Editio Typica Altera. Typis Polyglottis Vaticanis, 1991 (s. 1-10).

Prænotanda Ordo Celebrandi Matrimonium. W: „Ordo Celebrandi Matrimonium”. Editio Typica. Typis Polyglottis Vaticanis,

Prænotanda Ordo Confirmationis. W: „Ordo Confirmationis”. Editio Typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1973 (s. 16-22).

Prænotanda Ordo Pæitentiæ. W: „Ordo Pænitentiæ”. Editio Typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1974 (s. 11-25).

Prænotanda Ordo Professsionis Religiosæ. W: „Ordo Consecrationis Virginum”. Editio Typica. Libreria Editrice Vaticana, 1978 (s. 7-9).

Pontificale Romanum. De Institutione Catechistarum. Editio Typica. 2021.

Pontificale Romanum. De Institutione Lectorum et Acolythorum. De Admissione inter candidatos ad Diaconatum et Presbyteratum. De Sacro Cælibatu aplectendo. Editio Typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1972.

Pontificale Romanum. De Ordinatione Episcopi, Presbyterorum et Diaconorum. Editio Typica Altera. Typis Polyglottis Vaticanis, 1990.

Pontificale Romanum. Ordo Benedictionis Abbatis et Abbatissæ. Editio typica. Reimpressio. Typis Vaticanis, 2010.

Rituale Romanum. Ordo Celebrandi Matrimonium. Editio Typica Altera. Typis Vaticanis, 1991.

Pontificale Romanum. Ordo Confirmationis. Editio Typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1973.

Pontificale Romanum. Ordo Consecrationis Virginum. Editio Typica. Libreria Editrice Vaticana, 1978.

Rituale Romanum. De Benedictionibus. Editio Typica. Typis Vaticanis, 1984.

Rituale Romanum. De Sacra Communione et de Cultu Mysterii Eucharistici extra Missam. Editio typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1973.

Rituale Romanum. Ordo Baptismi parvulorum. Editio typica altera. Libreria Editrice Vaticana, 1976.

Rituale Romanum. Ordo Pænitentiæ. Editio typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1974.

Rituale Romanum. Ordo Professionis Religiosæ. Editio typica. Typis Polyglottis Vaticanis, 1970.

Święte Triduum Paschalne. Na podstawie Mszału Rzymskiego dla diecezji polskich. Poznań: 1986.

Wprowadzenie do Obrzędów Błogosławieństw Służby Liturgicznej. W: „Obrzędy Błogosławieństw Służby Liturgicznej”. Kraków: 2012 (s. 7-11).

Orzeczenia Soborów i Synodów

Concilium Beneventanum I (1091): Canones. W: „Mansi. Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio”. Vol. XX. Venetiis: 1775 (s. 737-740).

Concilium Carthaginense (256): Sententiæ episcoporum. W: „Synodi et Collectiones Legum”. Vol. I. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2006 (s. 27-40).

Concilium Constantinopolitanum I (381): Canones. W: W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. Tom. I. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2002 (s. 87-98).

Concilium Florentinum (1439): Bulla unionis Armenorum. W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. Tom. III. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2003 (s. 493-544).

Concilium Florentinum (1439): Bulla unionis Græcorum. W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. Tom. III. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2003 (s. 459-478).

Concilium Lugdunense II (1274): Constitutiones. W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. Tom. II. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2003 (s. 401-460).

Concilium Niceanum I (325): Canones. W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. T. I. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2002 (s. 27-46).

Concilium Tridentinum (1545-1563): Decretum de sanctissimo eucharistiæ sacramento. W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. Tom. IV. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2002 (s. 227-229).

Concilium Tridentinum (1545-1563): Summa sententiarum patrum super peccati orginalis remedio et remedia effectibus. W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. Tom. IV. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2002 (s.).

Sacrosanctum Oecumenicum Concilium Vaticanum II (1962-1965): Constitutionis de Sacra Liturgia. Roma: 1963. W: „Sobór Watykański II”. Red. M. Przybył. Poznań: 2002 (s. 48-95).

Concilium Viennense (1311-1312): Decreta. W: „Dokumenty Soborów Powszechnych”. Tom. II. Opr. A. Baron, H. Pietras. Kraków: 2003 (s. 533-637).

Pozostałe dokumenty Kościoła

Benedictus XVI: Litteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ ,,Porta fidei” quibus Annus fidei incohatur. Roma: 2011. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. CIII. Typis Polyglotis Vaticanis, 2011 (s. 723-734).

Benedictus XVI: Litteræ Encyclicæ Episcopis, presbyteris, et diaconis, viris et mulieribus consecratis omnibusque christifidelibus laicis ,,De christiano amore”. Roma: 2005. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. XXXIX. Typis Polyglotis Vaticanis, 2005 (s. 217-232).

Catechismus Catholicæ Ecclesiæ. Libreria Editrice Vaticana, 1997.

Codex Iuris Canonici. Auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus. Roma: 1983.

Commissione Theologica Internazionale: La speranza della salvezza per i bambini che muoiono senza battesimo. Roma: 2007.

Congregatio de Culto Divina et Disciplina Sacramentorum: Guida per le grandi celebrazioni. Roma: 2014.

Congregatio de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum: Instructio de quibusdam observandis et vitandis circa sanctissimam Eucharistiam. Roma: 2004. W: W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. XCVI. Typis Polyglotis Vaticanis, 2004 (s. 549-601).

Congregatio de Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: The role of liturgical norms in the eucharistic celebration. Roma: 2007. W: „Notitiae”. Vol. XLV. 2007 (s. 600-610).

Congregazione per il Culto Divino e la Disciplina Dei Sacramenti: Direttorio Omiletico. Roma: 2014.

Congregazione per il Culto Divino e la Disciplina Dei Sacramenti: Lettera Circolare L’espressione rytuale del dono della pace nella messa. Roma: 2014.

Congregazione per il Culto Divino e la Disciplina Dei Sacramenti: Direttorio su pietá popolare
e ltirugia. Principi e orientamenti. Roma: 2002.

Franciscus: Littera Apostolica ,,Desiderio desideravi” ai vescovi, ai presbiteri e ai diakoni, alle persone consacrate e ai fedeli laici. Sulla formazione liturgica del popolo di Dio. Roma: 2022.

Ioannis Pauli II: Adhortatio Apostolica post synodum episcoporum „Reconciliatio et pænitentia”. Roma: 1984. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LXXVII. Typis Polyglotis Vaticanis, 1984 (s. 257-266).

Ioannis Pauli II: Ecclesia de Eucharystia. Literæ Encyclicæ cunctis catholicæ ecclesiæ episcopis, presbyteris et diakonis viris et mulieribus consecratis omnisque christifidelibus laicis de Eucharistia eiusque necessitudine cum Ecclesia. Roma: 2003. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. XCV. Typis Polyglotis Vaticanis, 2003 (s. 433-475).

Komisja Liturgiczna przy Komisji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Konferencji Episkopatu Polski: Ceremoniał Wspólnoty Parafialnej. Warszawa: 2016.

Konferencja Episkopatu Polski: Dyrektorium w sprawie celebracji Mszy świętej transmitowanej przez telewizję. Warszawa: 2017. W: „Akta Komisji Episkopatu Polski”. T. XXIX. 2017 (s. 47-55).

Konferencja Episkopatu Polski: Instrukcja o muzyce kościelnej. Lublin: 2017. W: „Akta Konferencji Episkopatu Polski”. T. XXIX. 2017 (s. 137-151).

Leonus XIII: Epistola Encyclica „Miræ Caritatis” de sanctissima Eucharistia. Roma: 1902. W: „Acta Sancta Sedis”. Vol. XXXIV. Romæ ex Typographia Polyglotta, 1901-1902 (s. 641-654).

Paulus VI: Constitutio Apostolica de sacramento confirmationis „Divinæ consortium naturæ”. Rzym: 1971. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LXIII. Typis Polyglotis Vaticanis, 1969 (s. 657-664).

Paulus VI: Constitutio Apostolica „Laudis canticum”. Officium divinum ex decreto Concilii Oecumenici Vaticani II instauratum, promulgatur. Roma: 1971. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LXIII. Typis Polyglotis Vaticanis, 1971 (s. 527-535).

Paulus VI: Constitutio Apostolica ,,Missale Romanum”. Missale Romanum ex decreto Concilii Oecumenci Vaticani II instauratum promulgatur. Roma: 1969. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LXI. Typis Polyglotis Vaticanis, 1969 (s. 217-222).

Paulus VI: Constitutio Apostolica „Sacram unictionem infirmorum”. De Sacramento Unctionis Infirmorum. Roma: 1973. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LXV. Typis Polyglotis Vaticanis, 1973 (s. 5-9).

Paulus VI: Litteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ ,,Mysterii Paschalis”. Normæ universales de Anno Liturgico et novum Calendarium Romanum generale aprobantur. Roma: 1969. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LXI. Typis Polyglotis Vaticanis, 1969 (s. 222-226).

Paulus VI: Litteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ ,,Sacram Liturgiam” decernitur ut præscripta quædam Constitutionis de Sacra Liturgia a Concilio Oecumenico Vaticano II probatæ vigere incipiant. Roma: 1964. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LVI. Typis Polyglotis Vaticanis, 1964 (s. 139-144).

Paulus VI: Litteræ Encyclicæ ,,Mysterium fidei” de doctrina et cultu SS. Eucharistiæ. Roma: 1965. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LVII. Typis Polyglotis Vaticanis, 1965 (s. 753-774).

Pius XI: Constitutio Apostolica ,,Divini Cultus sanctitatem” de liturgia deque cantu gregoriano et musica sacra cotidie magis provehendis. Roma: 1928. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. XXI. Typis Polyglotis Vaticanis, 1947 (s. 33-41).

Pius XI: Epistulæ Encyclicæ ,,Quas primas” de festo Domini nostri Iesu Christi Regis constituendo. Roma: 1925. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. XVII. Typis Polyglotis Vaticanis, 1925 (s. 593-610).

Pius XII: Constitutio Apostolica ,,Munificentissimus Deus” fidei dogma definitur deiparam Virginem Mariam corpore et anima fuisse ad cælestem gloriam assumptam. Roma: 1950. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. XLII. Typis Polyglotis Vaticanis, 1950 (s. 753-771).

Pius XII: Litteræ Encyclicæ de Sacra Liturgia ,,Mediator Dei et hominium”. Roma: 1947. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. XXXIX. Typis Polyglotis Vaticanis, 1947 (s. 521-595).

Sacra Congregatio pro Culto Divino: Instructio de Missis pro coetibus particularis. Roma: 1969. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LXI. Typis Polyglotis Vaticanis, 1969 (s. 806-811).

Sacra Congregatio Rituum: Instructio de Cultu Mysterii Eucharistici. Roma: 1967. W: „Acta Apostolica Sedis”. Vol. LIX. Typis Polyglotis Vaticanis, 1967 (s. 539-573).

Literatura przedmiotu

Filaber: Muzyka świecka w liturgii. W: „Anamnesis”. Nr 88. 2017 (s. 74).

Hlond: Parafia w duchu liturgicznym. W: MCh. R. 4. Nr 6-7. 1932/1933 (s. 44-45).

Hyszko: Duch pobożności kształtowany przez liturgię. Katecheza mistagogiczna. W: MK. T. XXI. Red. K. Porosło. Kraków: 2017 (s. 127-140).

Jasiński: Księga Proroka Ezechiela. Nowy komentarz. Opole: 2017.

Nichols: Patrząc na liturgię. Krytyczna ocena jej współczesnej formy. Przekł. T. Glanz. Poznań: 2005.

Scola: Osoba ludzka. Antropologia teologiczna. Tłum. L. Balter. Poznań: 2005.

Sertillanges: Misja liturgiczna Kościoła. W: MCh. R. 4. Nr 1. 1932/1933 (s. 7-10).

Sorrentino: Zreformować reformę? Przekł. A. Żądło. Kielce: 2019.

Vanhoye: Jezus Chrystus nasz Arcykapłan. Tłum. K. Stopa. Pelplin: 2009.

Cooke: Sakramenty między ołtarzem a codziennością. Przekł. Z. Kasprzyk. Kraków: 2013.

Gładysz: Gloria, laus et honor. W: „Mysterium Christi”. R. 2. Nr 3. 1931 (s. 97-98).

Gładysz: Symbolika popiołu. W: „Mysterium Christi”. R. 2. Nr 3. 1931 (s. 99-100).

Häring: Sakramenty. Obecność łaski. Tłum. J. Serafin. Kraków: 2009.

Matczak: Cypriano Vagaggini i reforma liturgiczna. Wyd. I. Kraków: 2013.

Migut: Duchowość liturgiczna jako zasada jedności duchowości chrześcijańskiej. W: „Modlitwa Kościoła”. T. XXI. Red. K. Porosło. Kraków: 2017 (s. 105-126).

Nadolski: Wprowadzenie do liturgii. Kraków: 2004.

Chwałą Boga żyjący człowiek (2). W: ,,Opoka” [online] https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TD/chwala-_boga2.html, [dostęp: 12.03.2022].

Folsom: Człowiek współczesny a liturgia. Tłum. D. Jurczak (i in.). Kraków: 2018.

Agostino de Jesus e Souza: Hierarchiczny porządek w obchodzeniu świąt. W: MCh. R. 4. Nr. 4. 1933 (s. 110-114).

Bourgeios: Duszpasterstwo Kościoła. Przekł. M. Ostrowska-Tryc. Poznań: 2001.

Jurczak, D. Jarczewski: Nerw święty. Rozmowy o liturgii. Kraków: 2021.

Jurczak: Katecheza mistagogiczna – uświęcenie ludu przez liturgię. W: MK. T. XX. Red. K. Porosło. Kraków: 2016 (s. 226-244).

Jurczak: Znaczenie Słowa w liturgii. W: „Pro Musica Sacra”. T. XVII. 2019 (s. 9-22).

Piekarz: ,,Abyście dali ciała swoje na ofiarę żywą, świętą, Bogu przyjemną, jako wyraz rozumnej służby Bożej” (Rz 12, 1). Kapłaństwo powszechne. W: „Modlitwa Kościoła”. T. XX. Red. K. Porosło. Kraków: 2016 (s. 87-108).

Piotrkowski: Teodramat. Kraków: 1999.

Astruck: Msza mistyczna. Przekł. D. Makowski. Zielona Góra: 2022.

Blachnicki: Liturgia a wspólnota. Kraków: 2015.

Drączkowski: Synteza teologii w ujęciu graficznym. Lublin: 2014.

Manthey: Człowiek nowoczesny a liturgia. W: „Mysterium Christi”. R. 10. Nr 4. 1938/1939 (s. 169-176).

Marlewski: Akcja Katolicka a Ruch Liturgiczny. W: „Mysterium Christi”. R. 7. Nr 7-8. 1936 (s. 218-229).

Greshake: Trójjedyny Bóg. Teologia trynitarna. Przekł. J. Tyrawa. Wrocław: 2009.

Lercaro: Epistola ad Præsides Coetuum Episcoporum. Roma: 1965. W: „Notitiæ”. Vol. IX-X. Roma: 1965 (s. 257-264).

2015. Müller: Dogmatyka katolicka. Tłum. W. Szymon. Kraków: 2015.
2016. Marini: Sługa liturgii. Tłum. A. Kazimierczak. Ząbki: 2010.
2017. Szmyd: Liturgika katolicka. Podręcznik szkolny. Lwów: 1928.

Urs von Balthasar: Credo. Medytacje o składzie apostolskim. Przekł. J. D. Szczurek. Kraków: 1997.

Urs von Balthasar: Theo-Drama. Theological dramatic theory. Vol. I. Tłum. G. Harrison. San Francisko: 1988.

Urs von Balthasar: Theo-Drama. Theological dramatic theory. Vol. III. Tłum. G. Harrison. San Francisko: 1988.

1988. Urs von Balthasar: Theo-Drama. Theological dramatic theory. Vol. V. Tłum. G. Harrison. San Francisko: 1988.
1989. Pietras: Herezje. Kraków: 2019.
1990. Paprocki: Eucharystia jako sakrament sakramentów. W: „Elpis”. T. 4. Nr 6. 2002 (s. 155-167).
1991. Powodowski: Liturgia czyli opisanie Mszy Świętej i jej obrzędów. Przekł. D. Makowski. Kraków: 2022.

Manzanares: Myricæ. W: Not. Vol. 106-107. Vatican: 1975 (s. 196-201).

Schuster: Liturgia a pobożność prywatna. W: ,,Mysterium Christi”. R. 2. Nr 7. 1931 (s. 299-303).

1. G. B. De Paulorena: Anamneza: wspomnienie i proroctwo. W: „Modlitwa Kościoła”. T. XIV. Red. K. Porosło. Wyd. I. Kraków: 2010 (s. 100-128).

Andrasz: Kolekta o Najśw. Sakramencie. „Deus, qui nobis sub Sacramento”. W: MCh. R. 1. Nr 4. 1930 (s. 10-16).

Cierniewski: Przeżycie chrztu świętego. W: „Mysterium Christi”. R. 10. Nr 4. 1938/1939 (s. 145-157).

Danielou: Pisma wybrane. Przekł. S. Federowicz. Kraków: 2011.

2019. Driscoll: Co się wydarza podczas Mszy. Przekł. E. E. Nowakowska. Kraków: 2019.
2020. Glaser: Druga droga do liturgii. W: „Mysterium Christi”. R. 9.Nr 1. 1937 (s. 17-20).
2021. Grześkowiak: Do końca ich umiłował. Liturgia Eucharystii. Katowice: 1987.
2022. Huzinga: Homo laudens. Zabawa jako źródło kultury. Tłum. M. Kurecka, W. Wirpsza. Warszawa: 1985.
2023. Korzonkiewicz: Pascha nostrum… W: „Mysterium Christi”. R. 2. Nr 4. 1931 (s. 153-155).
2024. Korzonkiewicz: ,,Profusis gaudiis”. Wiązanka myśli o liturgii Zielonych Świąt. W: „Mysterium Christi”. R. 3. Nr 5. 1931-1932 (s. 193-197).
2025. K. Pytel: Nieustająca pieśń chwały. W: LUC. Red. J. Hadalski. Poznań: 2017 (s. 131-137).
2026. Kraft: Liturgia i Ruch Liturgiczny. W: „Mysterium Christi”. R. 2. Nr 3. 1931 (s. 102-114).
2027. Kraft: Liturgia i Ruch Liturgiczny. W: Mch. T. II. Nr 4. 1932/3 (s. 160-167).
2028. Kupczak: „Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła” (Ef 5, 31-32). Wprowadzenie do teologii sakramentu małżeństwa. W: MK. T. XX. Red. K. Porosło. Wyd. I. Kraków: 2016 (s. 123-158).
2029. Mokrzycki: Życie społeczne we Mszy św. W: „Mysterium Christi”. R. 10. Nr 1. 1938/1939 (s. 17-22).
2030. Pinsk: Rok kościelny w niebezpieczeństwie. W: MCh. R. 3. Nr 1. 1931/1932 (s. 8-13).
2031. P. Rosato: Wprowadzenie do posoborowej liturgii sakramentów. Tłum. A. Baron. Kraków: 1998.
2032. Przygoda: Antyfony na święto Epifanii. W: „Mysterium Christi”. R. 3. Nr 2. 1031/1932 (s. 49-51).
2033. Ratzinger: Bóg Chrystusa. Przekł. J. Zychowicz. Kraków: 2022.
2034. Ratzinger: Duch liturgii. Tłum. E. Pieciul. Kraków: 2000.
2035. Worocniecki: Doniosłość wychowawcza liturgii eucharystycznej. W: MCh. R. I. Nr 1. 1930 (s. 15-18).

Bieszk: Od staro zapustnej do wielkiejnocy. W: „Mysterium Christi”. R. 8. Nr 3. 1936/1937 (s. 65-68).

Bieszk: Przez Chrystusa, Pana naszego. W: „Mysterium Christi”. R. 10. Nr 1. 1938/1939 (s. 8-17).

Dąbrowski: Antyfony „O”. W: „Mysterium Christi”. R. 3. Nr 1. 1931-1932 (s. 1-8).

1987. Gamber: Das Geheimnis der sieben Sterne: zur Symbolik der Apokalypse. Regensburg: 1987.
1988. Gamber: Das Opfer der Kirche nach dem Neuen Testament und den frühesten Zeugnissen. Regensburg: 1982.
1989. Gamber: Gemeinsames Erbe: liturgische Neubesinnung aus dem Geist der frühen Kirche. Regensburg: 1980.
1990. Gamber: Kult und mysterium: das Liturgieverständnis der frühen, ungeteilten Christenheit. Regensburg: 1983.
1991. Gamber: Opfer und Mahl: Gedanken zur Feier der Eucharistie im Geist der Kirchenväter. Regensburg: 1982.
1992. Gamber: Sacrificium Missæ: zum Opferverständnis und zur Liturgie der Frühkirche. Regensburg: 1980.
1993. Gamber: W stronę Pana! Pytania o budowę kościołów i modlitwę w kierunku wschodnim. Tłum. A. Huculak. Rzeszów: 2012.
1994. Grzywocz: Liturgia jako modlitwa. W: „Modlitwa Kościoła”. XXI. Red. K. Porosło. Kraków: 2017 (s. 17-28).
1995. Hemmerle: Vorspiel zur Theologie. Einübungen. Freiburg: 1976.
1996. Małys: Życie i duch kształtowane przez liturgię. W: MK. T. XXI. Red. K. Porosło. Kraków: 2017.
1997. Porosło: Liturgia życia. Katecheza mistagogiczna. W: MK. T. XXI. Red. K. Porosło. Kraków: 2017 (s. 141-150).
1998. Porosło: Przez rzeczy widzialne do niewidzialnych – symbol właściwym językiem liturgii.
      W: „Teologia żyjąca w liturgii”. Red. K. Porosło. Kraków: 2010 (s. 86-109).
1999. Porosło: To mówi Amen. Spotkanie z Chrystusem z Apokalipsy. Kraków: 2014.
2000. Rahner: Pisma wybrane. T. II. Przekł. G. Bubel. Kraków: 2007.
2001. Rahner: Schriften zur Tehologie VIII. Einsiedeln-Zürich-Köln: 1966.
2002. Von. Oost: Chrystus w liturgji. W: „Mysterium Christi”. R. 1. Nr 5. 1930 (s. 6-13).
2003. Von Oost: Corpus Christi (Boże Ciało). W: „Mysterium Christi”. R. 2. Nr 6. 1931 (s. 241-247).
2004. Von Oost: Duch Święty a liturgia. W: „Mysterium Christi”. R. 4. Nr 5. 1932/3 (s. 129-135).
2005. Von Oost: Na marginesie nowej książki. W: „Mysterium Christi”. R. 9. Nr 3. 1937/1938 (s. 85-89).
2006. Von Oost: Popielec. W: „Mysterium Christi”. R. 3. Nr 3. 1931-1932 (s. 97-102).

Liturgia Godzin z Janem Pawłem II i Benedyktem XVI. T. XXXIII. Red. S. Dziwisz (i in.). Tarnów: 2007.

Kołodziej: Zgromadzenie liturgiczne jako rzeczywistość teologiczno-kanoniczna
w ministerialnym posługiwaniu Kościoła. Wrocław: 2012.

Kordel: Liturgja źródłem radości. W: „Mysterium Chrisi”. R. 7. Nr 7-8. 1936 (s. 208-218).

Kunzler: Liturgia Kościoła. Tłum. L. Balter. Poznań: 1999.

Majewski: Świętość Boga a świętość człowieka. W: „Modlitwa Kościoła”. T. XX. Kraków: 2016 (s. 61-86).

Mnich Kościoła Wschodniego: Ofiara liturgiczna. Tłum. M. Romanek. Wyd. II. Kraków: 2014.

Mnich Kartuski: Miłość i milczenie. Tłum. S. Sztuka. Wyd. II. Kraków: 2011.

Lègaut: Nawiedzenie. W: „Mysterium Christi”. R. 10. Nr 1. 1938/1939 (s. 22-29).

Przanowski: Eucharystia – „Zadatek przyszłej chwały” (Pignus futuræ gloriæ). W: MK. T. XIV. Red. K. Porosło. Kraków: 2012 (s. 83-128).

1. Uniżycki: Historia sakramentologii. W: „Znaki Tajemnicy”. Red. K. Porosło, R. J. Woźniak. Kraków: 2018 (s. 15-42).
2. Von Kochem: Wykład Ofiary Mszy Świętej. Częstochowa: 2020.
3. Zachara: Eschatologiczny wymiar chrztu i Eucharystii w wybranych świadectwach z I tysiąclecia. W: MK. T. XIV. Red. K. Porosło. Kraków: 2012 (s. 30-52).

Casel: Chrześcijańskie misterium kultu. Przekł. M. Wolicki. Kraków: 2000.

Casel: Liturgiczne znaczenie świąt. W: „Mysterium Christi”. R. 8. Nr 9. 1937 (s. 261-268).

Casel: Pamiątka Pana w liturgii pierwotnego Kościoła. Przekł. A. Ziernicki, D. Świderski. Wyd. II. Kraków: 2014.

1. Recelj: Święci w liturgji. W: „Mysterium Christi”. R. 1. Nr 6. 1930 (s. 1-7).

Kruk: Czym się Panu odpłacę… W: ,,Triduum Liturgia” [online] https://triduum.liturgia.pl/czym-sie-panu-odplace/, [dostęp: 01.03.2023].

Maciaszek: W bliskości Boga. Jak żyć liturgią? Kielce: 2012.

Napiwodzki: Bliżej, niż się wydaje. O końcu świata, millenaryzmie i chrześcijańskiej nadziej. Kraków: 2010.

Nowakowski: Eschatologiczny charakter liturgii wschodniej. W: MK. T. XIV. Red. K. Porosło. Kraków: 2012 (s. 51-80).

Sczaniecki: Msza po staremu się odprawia. Wyd. III. Kraków: 2011.

2020. Sczaniecki: Służba Boża w dawnej Polsce. Kraków: 2020.
2021. Sczaniecki: Viventis et videntis. W: RBL. T. XI. Nr 6. 1958 (s. 507-515).

Guardini: Liturgia i formacja liturgiczna. Przekł. P. Napiwodzki. Kraków: 2022.

Guardini: O Bogu żywym. Tłum. K. Wierszyłowski. Warszawa: 1987.

Guardini: Vom Geist der Liturgie. Freiburg-Basel-Wien: 1962.

Guradini: Znaki święte. Przekł. J. Birkenmajer. Wrocław: 1982.

2017. Woźniak: Szkoła patrzenia. Rozmowy w Trójcy Świętej. Kraków: 2017.

Rak: Pojęcie liturgii w świetle nauki Soboru Watykańskiego II. W: „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”. T. 4. 1971 (s. 309-324).

2017. Sarah, N. Diat: Moc milczenia. Przeciw dyktaturze hałasu. Przekł. A. Kuryś. Warszawa: 2017.

Jeziorski: Eucharystia. Krok po kroku. Tyczyn: 2011.

Hiżycki: Tyniecki Wieczernik. Krótkie rekolekcje o Duchu Świętym. Kraków: 2020.

Nowak: Ubi Caritas et amor. W: ,,Triduum Liturgia” [online] https://triduum.liturgia.pl/ubi-caritas-et-amor/, [dostęp: 01.03.2023].

Grabowski: Argument: Pan Jezus się nie obrazi. W: ,,Liturgia” [online] https://www.liturgia.pl/Argument-Pan-Jezus-sie-nie-obrazi/, [dostęp: 14.01.2023].

Grabowski: Interpretacja naiwna czy mistyczna? Alegoryczne odczytanie rytu Mszy św. drogą do duchowości liturgicznej. W: MK. T. XXI. Red. K. Porosło. Kraków: 2017 (s. 57-92).

Jelonek: Na spotkanie z Panem. Kraków: 2020.

10. Pawluk: Czynny udział wiernych w Mszy św. w świetle soborowej odnowy liturgicznej. W: „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny”. T. 10. Nr 3-4. 1967 (s. 225-252).
11. P. O’Malley: Dar Komunii: liturgiczna poetyka hymnu Ubi Caritas. W: ,,Triduum Liturgia” [online] https://triduum.liturgia.pl/dar-komunii-liturgiczna-poetyka-hymnu-ubi-caritas/, [dostęp: 01.03.2022].
12. Schneider: Znaki bliskości Boga. Tłum. J. Tyrawa. Wrocław: 1995.
13. Stępień: Pseudo-Dionizy Areopagita. Chrześcijanin i platonik. Warszawa: 2010.

Ver Sacrum. W: „Mysterium Christi”. R. 3. Nr 4. 1931/1932 (s. 145-148).

Bołoz: Eklezjalne aspekty moralności chrześcijańskiej. Kraków: 1992.

Mówka: Błogosławieni słudzy czekający Pana. W: MCh. R. 10. Nr 1. 1938/1939 (s. 3-8).

Pałęcki: Pytanie o liturgię. Lublin: 2015.

Rzemiński: Eucharystia liturgią nieba i ziemi. Kraków: 2012.

Świerzawski: Rok liturgiczny naszą dorgą z Chrystusem. Sandomierz: 2004.

Schultz: Tajemnica Ducha Świętego. W: MCh. R. 9. Nr 5. 1937/1938 (s. 129-132)

jacktoto link slot penidabet toto togel jacktoto jacktoto link jacktoto cabe4d cabe4d rimbatoto rimbatoto rimbatoto cabe4d cabe4d rimbatoto bandar togel cabe4d rimbatoto jacktoto cerutu4d slot resmi link jacktoto toto togel jacktoto jacktoto jacktoto jacktoto situs slot penidabet penidabet penidabet jacktoto situs hk pools toto hk toto slot jacktoto bento4d