W pierwszą Niedzielę po uroczystości Narodzenia Pańskiego Kościół obchodzi święto Świętej Rodziny z Nazaretu: Jezusa, Maryi i Józefa. Szukając jego korzeni, warto wspomnieć, że po raz pierwszy wprowadził je kanadyjski biskup Francois Montmorency-Laval w 1684r., co spotkało się z uznaniem ze strony papieża Aleksandra VII[1]. Kolejny krok dokonał się za sprawą arcybiskupa Florencji, ponieważ w listopadzie 1890 r. na jego prośbę Leon XIII wyraził swą aprobatę wobec kultu Świętej Rodziny w specjalnym dekrecie – następnie papież w 1892 r. w Liście apostolskim Nemimen fugit zachęcił wszystkich do naśladowania cnót Jezusa, Maryi i Józefa, powołując specjalne Stowarzyszenie Świętej Rodziny[2]. W 1921 r. święto Świętej Rodziny zostało rozszerzone na cały Kościół powszechny przez papieża Benedykta XV. Obchodzimy je w oktawie uroczystości Narodzenia Pańskiego po to, by przypomnieć, że wszystkich, zwłaszcza chrześcijańskie rodziny, powinien przenikać duch Rodziny, w której narodził się i wychował Zbawiciel świata.
Jej kult pojawił się już we wczesnym Kościele, o czym świadczą malowidła z wizerunkami trojga: Jezusa, Maryi i Józefa, znalezione w katakumbach I-III w.[3] Postać Oblubieńca Najświętszej Marii Panny jest jednak na nich przedstawiona w tle, nieco na uboczu. Dopiero od ok. XIV w. zaczęły pojawiać się obrazy, rzeźby, a także ikony znane do dziś – takie, w których centralną postacią jest Dzieciątko Jezus, trzymane przez oboje świętych Rodziców.
Nie ulega wątpliwości, że Bóg pragnął, aby Jego Syn rozpoczął misję odkupienia w konkretnej rodzinie, co sprawiło, że odtąd każda rodzina stała się nie tylko uświęconą, ale i uświęcającą poszczególnych jej członków przestrzenią. Drogi Opatrzności sprawiły, że spośród wszystkich sposobów przebywania wśród ludu, Chrystus wybrał właśnie ten i żaden inny – trwanie w rodzinie Maryi i Józefa z Nazaretu[4].
Antyfona na wejście w święto Świętej Rodziny ma swoje źródło w Ewangelii według św. Łukasza: „Pasterze poszli z pośpiechem i znaleźli Maryję i Józefa, i Niemowlę złożone w żłobie” (Łk 2,16). Ubodzy pasterze, który uprzednio strzegli swoich trzód, obudzeni przez anioła Pańskiego, jako pierwsi wyruszyli i dostrzegli całą Rodzinę zgromadzoną wokół żłobu, w którym Najświętsza Matka złożyła Nowonarodzonego Jezusa. Ów betlejemski żłób ukazuje również ubóstwo i prostotę, w jakich przyszedł na świat Pan, dla którego zabrakło miejsca w gospodzie, a „swoi Go nie przyjęli” (J 1,11).
Jan Paweł II w adhortacji Familiaris consorto podkreślił, że Słowo stało się Ciałem w konkretnej Rodzinie, która poznała nie tylko tajemnice radosne, ale i bolesne każdego etapu życia i w związku z tym stanowi nie tylko wzór, ale i przedziwną opiekę dla wszystkich innych rodzin świata:
„Rodzina jedyna na świecie, ta, która wiodła nieznane i ciche życie w małym miasteczku palestyńskim, która doświadczyła ubóstwa, prześladowań, wygnania, która wielbiła Boga w sposób nieporównywalnie wzniosły i czysty, nie omieszka wspomagać wszystkie rodziny świata, w wierności codziennym obowiązkom, w przezwyciężaniu niepokojów i udręczeń życiowych, w wielkodusznym otwarciu się na potrzeby innych, w radosnym wypełnianiu planu Bożego”[5].
Kolekta zachęca nas do naśladowania postawy Świętej Rodziny, której trzonem i spoiwem jest sam Chrystus:
„Boże, Ty w Świętej Rodzinie dałeś nam wzór życia, spraw, abyśmy złączeni wzajemną miłością naśladowali w naszych rodzinach Jej cnoty i doszli do wiecznej radości w Twoim domu”.
Jezus, Maryja i Józef są dla nas wzorem w przeżywaniu świętej codzienności, we wzrastaniu w cnotach, zwłaszcza tych głównych – w wierze, nadziei i miłości. Stanowią także nieocenione oparcie w sytuacjach wymagających bezwarunkowego zaufania Bogu, nawet w sprawach po ludzku niemożliwych. Chrystus dał przykład doskonałego posłuszeństwa wiary przede wszystkim podczas modlitwy w ogrodzie Getsemani, w noc przed swoją Męką, gdy aktem wolnej woli przyjął kielich boleści dla odkupienia całej ludzkości. Maryja w scenie Zwiastowania zgodziła się na to, by w Jej łonie począł się wyczekiwany Mesjasz za sprawą Ducha Świętego, a następnie pod Krzyżem Syna przyjęła Jego testament i stała się Matką odkupionych. Józef natomiast uczynił to, co nakazał mu Anioł Pański we śnie – wziął do siebie Maryję i przysłużył się jako czysty Opiekun Świętej Rodziny z Nazaretu. Jego sprawiedliwość jest dla nas wzorem postępowania w relacji z Bogiem i bliźnimi.
Powtarzając za papieżem Pawłem VI:
„Nazaret jest szkołą, gdzie zaczyna się rozumieć życie Jezusa: szkołą Ewangelii. Tutaj rozumie się jak patrzeć, jak słuchać, medytować, jak przeniknąć tak głębokie i tajemnicze znaczenie tej prostej, pokornej i pięknej manifestacji Syna Bożego. Tutaj poznajemy metodę, która pozwala w pełni zrozumieć kim jest Chrystus. Tutaj odczuwa się potrzebę obserwacji środowiska, Jego pobytu między nami: miejsca, czasu, zwyczajów, języka, praktyk religijnych, jednym słowem tego wszystkiego czym się otaczał Jezus, aby się objawić światu. Tutaj wszystko ma sens”[6].
A zatem, zbliżając się do tajemnic Świętej Rodziny, zbliżamy się jednocześnie do większego poznania samego Chrystusa, Jego tożsamości jako prawdziwego Boga i prawdziwego człowieka, jako Syna Bożego oraz Syna Maryi i ziemskiego ojca, Józefa. Naśladując cnoty obecne w nazaretańskim domu, stajemy się również świadkami wiary wobec świata, który coraz mniej ceni rodziny, zamieniając je na wątpliwe substytuty i karykatury moralne. A tymczasem to właśnie w rodzinie – jako małżonek, rodzic, dziecko, brat, siostra etc. – człowiek może uczyć się wartości i wzrastać choćby w cnocie wierności, posłuszeństwa, cierpliwości wobec różnic charakteru i sporów życia codziennego[7].
W modlitwie nad darami podczas Mszy w Niedzielę Świętej Rodziny prosimy, aby dobry Bóg za wstawiennictwem Bogurodzicy Dziewicy i św. Józefa utwierdził nasze własne rodziny w łasce i pokoju. To kolejne przypomnienie o tym, że jesteśmy wezwani nie tylko do naśladowania postaw poszczególnych członków Rodziny z Nazaretu, ale i do proszenia ich o potrzebną w naszym życiu doczesnym pomoc – tak, abyśmy mogli kiedyś wraz z Maryją i Jej Oblubieńcem wysławiać Boga przez całą wieczność w chwale nieba, o czym stanowi również modlitwa po Komunii z tego dnia.
Choć współcześnie rola rodziny jest raczej deprecjonowana dużo bardziej niż wyróżniana, to warto pamiętać, kto stanowi jej niepowtarzalny wzór. Rodzina z Nazaretu, mimo że tak nietypowa, mogła być silna, ponieważ jej sedno, spoiwo i podstawę stanowił Jezus Chrystus. Stąd też Jego imię wymienia się przed imionami świętych Rodziców – ponieważ w przedziwnym sensie to On zrodził ich, choć przecież sam został zrodzony z Ojca, przyjmując ciało z Maryi Dziewicy, jak wyznajemy w Credo… W świecie, w którym podstawowe wartości są zniekształcane, chrześcijanie powinni stawiać sobie przed oczy jako stały wzór Świętą Rodzinę, aby móc zostać uświęconymi i cieszyć się przebywaniem z Bogiem przez całą wieczność.
Ewa Chybin
Bibliografia
- Carvajal F. F., Rozmowy z Bogiem. Medytacje na każdy dzień. Adwent. Boże Narodzenie, tłum. J. Jarco, Ząbki 1997.
- Celary, Święto Świętej Rodziny. Analiza tekstów formularza mszalnego, „Salvatoris Mater” 10(2008), s.133-141.
- Jan Paweł II, Adhortacja Familiaris consortio, Watykan 1981.
- Paweł VI, Homilia w Nazarecie (5.01.1964), cyt. za: https://www.zyciezakonne.pl/dokumenty/kosciol/pawel-vi/pawel-vi-przemowienia/1964-01-05-nazaret-pawel-vi-homilia-w-nazarecie-145238/, dostęp: 18.12.2025.
- Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, Watykan 1965.
[1] Por. I. Celary, Święto Świętej Rodziny. Analiza tekstów formularza mszalnego, „Salvatoris Mater” 10(2008), s.133.
[2] Por. Leon XIII, Neminem fugit, w: Leonis XIII Pontificis Maximi Actu XII, Roma 1893, s. 149-158.
[3] Por. I. Celary, Święto…, s.133.
[4]Por. F.F. Carvajal, Rozmowy z Bogiem. Medytacje na każdy dzień. Adwent. Boże Narodzenie, tłum. J. Jarco, Ząbki 1997, s. 235.
[5]Por. Jan Paweł II, adh. Familiaris consortio, nr 86.
[6]Paweł VI, Homilia w Nazarecie (5.01.1964), cyt. za: https://www.zyciezakonne.pl/dokumenty/kosciol/pawel-vi/pawel-vi-przemowienia/1964-01-05-nazaret-pawel-vi-homilia-w-nazarecie-145238/, dostęp: 18.12.2025.
[7]Por. Sobór Watykański II, konst. Gaudium et spes, nr 52.
