Modlitwy formularza I Tygodnia Okresu Zwykłego

Formularz Mszy św. „In excelso”, która może być sprawowana w dni powszednie I Tygodnia Zwykłego, składa się z pięciu części: antyfony na wejście, kolekty, modlitwy nad darami, antyfony na Komunię i modlitwy po Komunii[7].

I. Antyfona na wejście

Antyfona na wejście jest tekstem pozabiblijnym[8]. Widać w niej jednak wyraźne nawiązane do kilku tekstów Pisma Świętego:

• ,,Patrzałem, aż postawiono trony, a Przedwieczny zajął miejsce. Szata Jego była biała jak śnieg, a włosy Jego głowy jakby z czystej wełny […]. Panowanie Jego jest wiecznym panowaniem, które nie przeminie, a Jego królestwo nie ulegnie zagładzie” (Dn 7, 9. 14).
• ,,Przyjdzie mąż, a imię jego Odrośl […]. Jako panujący zasiądzie na tronie swoim” (Za 6, 13).
• ,,A oto w niebie stał tron i na tronie [ktoś] zasiadał. A Zasiadający był podobny
  z wyglądu do jaspisu i do krwawnika” (Ap 4, 2-3).
• ,,A wszyscy aniołowie stanęli wokół tronu i Starców, i czworga Zwierząt […], mówiąc: «Amen. Błogosławieństwo i chwała, i mądrość, i dziękczynienie, i cześć, i moc, i potęga Bogu naszemu na wieki wieków! Amen»” (Ap 7, 11).

Jej obecność w liturgii mszalnej sięga przynajmniej czasów pontyfikatu papieża Grzegorza Wielkiego (†604), który w swoim antyfonarzu zawarł wzmiankę o tym, że antyfoną na wejście Mszy Niedzieli po Objawieniu jest omawiany właśnie introit[9]. Świadczą o tym także sakramentarze: z Rheinau (powstały około 800 r.), z Mont Blandin (powstały między VIII a X w.), z Compiègne (powstały w IX w.), z Kordoby (powstały między IX a X w.) i z Senlis (powstały w XI w.)[10]. Opat Berno z Reichenau (†1048) świadczy o tym, że za jego czasów ta antyfona była używana również w liturgii klasztornej[11]. Świadectwo na temat używania tej antyfony znajduje się także w pismach Honoriusza z Autun (†1140) i kazaniach Garniera z Rochefortu (†1225)[12]. W okresie bliższym czasom współczesnym antyfona ta, zgodnie z jej dawnym użyciem, towarzyszyła Mszy I Niedzieli po Objawieniu Pańskim, o czym świadczy pierwsze wydanie potrydenckiego Mszału Rzymskiego z 1570 r.[13] Zachował to również Mszał Rzymski z 1962 r.[14] Jej dotychczasowe miejsce potwierdziły także trzy wydania wzorcowe Mszału Rzymskiego, opublikowanego po zakończeniu II Soboru Watykańskiego (1962-1965) kolejno w latach: 1970 (editio typica), 1971 (prima reimpressio), 1975 (editio altera) i 2002 (editio typica tertia)[15].

Posiada ona pewne elementy wspólne z pismami niektórych pisarzy kościelnych:

• ,,Ita orat quasi sit assumptus et praesentatus ante faciem Majestatis in excelso throno, ubi millia millium ministrant ei et decies centena millia assistunt ei”[16].
• Nonne magna est gloria, quod in hoc excelso throno videmus virum, quem adorat multitudo angelorum?”[17].
• ,,Hoc est, super servum tuum hominem mihi Verbo tuo unitum, sic illustra faciem tuam,ut sit eadem claritas hominis assumpti, quae est apud te ipsius aeterni Verbi, quod ego sum Filius tuus, ad hanc servilem formam propterea inclinatus, ut regnet in excelso throno ad dexteram tuam sedens homo glorificatus”[18].
• ,,O praecelsum et insigne solium, in quo propheta, sicut in excelso throno, videt sedere virum, quem adorat multitudo angelorum!”[19].

Należy tu dodać, że Tym, o którym antyfona mówi, iż zasiada na tronie, jest Jezus Chrystus[20]. To właśnie Jemu wszystko zostało poddane pod stopy, poza Ojcem, który Mu wszystko poddał (por. 1 Kor 15, 27). On przyjdzie sądzić ludy i wymierzyć sprawiedliwość narodom[21]. Uwypukla się więc tutaj Jego Boską naturę[22].

II. Kolekta

Kolekta tej Mszy św. była obecna we wszystkich wcześniejszych wydaniach Mszału Rzymskiego, opublikowanego po II Soborze Watykańskim (1962-1965)[23]. Zawierał ją również potrydencki Mszał Rzymski, którego pierwsze wydanie ujrzało światło dzienne w 1570 r., a ostatnie w 1962 r., gdzie była ona umieszczona w formularzu Mszy I Niedzieli po Objawieniu[24]. Pochodzi ona z Sakramentarza Hadriańskiego, powstałego między 784 a 791 r., który zawierał ją w zbiorze modlitw niedzielnych na czas po Narodzeniu Pańskim[25]. Odnajduje się ją jednak już w pismach papieża Grzegorza Wielkiego (†604)[26]. Później zawierało ją bardzo wiele kodeksów, z czego tylko w jednym zajmowała ona inne miejsce, jako że kodeks z Salzburga z IX w. sklasyfikował ją wśród modlitw II Niedzieli po Objawieniu Pańskiego[27]. Trzeba przy tym wspomnieć, że w takiej formie, w jakiej jest ona znana dzisiaj, oprócz wyżej wzmiankowanego źródła, przedstawiały ją także inne średniowieczne źródła: Sakramentarz z Padwy z IX w., Suplement Benedykta z Anianu (†821) i Sakramentarz Trydencki powstały w latach 800-850[28]. Na uwagę zasługuje tu zauważanie, że niektóre teksty liturgiczne zawierały jeszcze dodatek w postacie łacińskiego słowa „tui”, dookreślającego wyraz „populi”[29]. Treść tej modlitwy znajduje się także w dziełach niektórych pisarzy kościelnych. Dostrzega się ją między innymi w pismach Godfryda z Amiens (†1115) oraz Stefana Opata Cysterskiego (†1134)[30].

Kolekta ta posiada również pewne nawiązania biblijne, które nie są wprawdzie bezpośrednie, ale pośrednie, jako że da się je dostrzec podczas analizę poszczególnych słów. Kluczowe jest tu pierwsze słowo tej modlitwy „vota”, przetłumaczone na język polski jako „prośby”, zawiera w Piśmie Świętym następujące znacznie: jest to dar związany z obietnicą, jaką się dało Bogu i do której zachowania się zobowiązało, ze względu na otrzymanie danej łaski[31]. Tego typu umowę między Bogiem a człowiekiem dostrzega się w postaci Jakuba: „Jeżeli Pan Bóg będzie ze mną, strzegąc mnie w drodze, w którą wyruszyłem, jeżeli da mi chleb do jedzenia i ubranie do okrycia się i jeżeli wrócę szczęśliwie do domu ojca mego, Pan będzie moim Bogiem” (Rdz 28, 20-21). Dostrzega się tutaj dość wyraźny aspekt działania Bożego: człowiek jest silny dzięki łasce Bożej[32]. Jego moc wynika zatem z daru łaski, poprzez który Bóg poucza go, co i jak należy czynić, gdyż on sam z siebie, bez oświecenia Jego światłem, nie jest zdolny samemu odpowiedzieć sobie na to pytanie (por. Dz 2, 37). Wskazuje na to Apostoł Paweł w Liście do Efezjan, gdy prosi Boga, aby wierni otrzymali ducha mądrości i objawienia, celem lepszego poznania Stwórcy (por. Ef 1, 17-19). Dlatego Stwórca dał człowiekowi swoje prawo, aby ten miał pewnego rodzaju odniesienie w życiu, którym ma się kierować, aby być szczęśliwym[33]. Ważne jest tu dostrzeżenie także sformułowania „colesti pietate”, które w tekście polskim nie zostało przetłumaczone w sposób należyty, a które dotyczy „niebiańskiej pobożności”, wskazując na samego Boga (por. 1 Tm 3, 16). Tajemnica niebieskiej pobożności dotyczy bowiem Chrystusa, który przyszedł na świat z woli Ojca, który w swym miłosierdziu zlitował się na ludźmi i w swym Synu zrealizował misterium zbawienia, aby teraz przez Niego otrzymywać od ludzi prośby i obdarzać ich łaskami[34]. W niektórych tekstach biblijnych odnajduje się także znaczenie używanego tutaj słowa „convaléscant” (por. Iz 38, 9; Dn 10, 17-19). Ono odnosi się do zdrowia, gdyż wskazuje na pewnego rodzaju proces powrotu do pełni sił[35].

Modlitwa ta, co jest od razu widoczne, nie nawiązuje prawie wcale ani do niedzieli, którą ją poprzedziła (czyli Niedzieli Chrztu Pańskiego), ani tym bardziej do Uroczystości Objawienia Pańskiego[36]. Istotnym jest tu dostrzeżenie, iż na jej powstanie wpłynął prawdopodobnie kontekst dyskusji antypelagiańskiej[37]. Pelagianie w swej doktrynie zawarli bowiem nową antropologię człowieka, która nie posiadała w sobie elementów istotnych dla chrześcijaństwa, wykluczając znaczenie łaski Bożej w życiu człowieka[38]. Dlatego Synod w Milevi, odbywający się w 416 r., orzekł w jednym ze swych kanonów, że łaska Boża jest bardzo istotna dla dobrego rozumienia, co należy czynić i czego należy pragnąć[39]. W ten sposób wiara Kościoła, definiowana przez różne orzeczenia, została wyrażona w modlitwie, podkreślającej znaczenie łaski Bożej dla człowieka[40].

III. Modlitwa nad darami

Oracja nad darami, podobnie jak kolekta, była obecna we wszystkich poprzednich wydaniach Mszału Rzymskiego odnowionego po II Soborze Watykańskim (1962-1965)[41]. Nie była jednak obecna w żadnym z wydań potrydenckiego Mszału Rzymskiego[42]. Modlitwa ta pochodzi
z Sakramentarza z Werony, powstałego we wspominanym mieście w VI w.[43] Była ona w nim umieszczona w zbiorze Mszy na miesiąc lipiec i nie pojawiała się w żadnym innym sakramentarzu[44].

Jednak jej poszczególne części dają się zauważyć w kilku innych tekstach:

• ,,Accepta tibi sit, Domine, sacratae plebis oblatio pro tuorum honore sanctorum, quorum se meritis percepisse de tribulatione cognoscit auxilium. Per Dominum”[45].
• ,,Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc famuli tui N. oblationem benignus assume, ut qui auxilium tuae miserationis implorat, et sanctificationis gratiam percipiat, et quae pie precatur obtineat. Per.”[46].

Można tutaj zauważyć także pewne nawiązania do tekstów Pisma Świętego. W sposób szczególny widać to w prośbie z Drugiej Księgi Malachiasza: „Panie, Panie Boże […] przyjmij ofiarę za cały lud Twój izraelski, ustrzeż swój dział i uświęć!” (2 Mch 1, 24. 26). Ofiara ma bowiem uświęcić zgromadzonych i sprawić, że ich prośby zostaną wysłuchane, co z kolei nawiązuje do fragmentu Listu do Hebrajczyków: „Uświęceni jesteśmy przez ofiarę ciała Jezusa Chrystusa raz na zawsze […]. Jedną bowiem ofiarą udoskonalił na wieki tych, którzy są uświęcani” (Hbr 10, 10. 14).

IV. Antyfona na Komunię

Słowa antyfony na wejście są tekstem biblijnym: pierwszy wariant pochodzi z Księgi Psalmów (por. Ps 36, 10), a drugi z Ewangelii według św. Jana (por. J 10, 10). Jako antyfony w Mszy św. teksty te zaczęły funkcjonować dopiero od pierwszego wydania Mszału Rzymskiego w 1970 r.[47]

V. Modlitwa po Komunii

Ostatnia modlitwa tego formularza była obecna we wszystkich poprzednich wydaniach odnowionego Mszału Rzymskiego[48]. Zawierały ją również potrydenckie edycje tej księgi, tyle że jako modlitwę po Komunii II Niedzieli Wielkiego Postu z inną doksologią[49]. Jej źródła sięgają jednak znacznie dalej, bo zawierały ją aż trzydzieści dwa kodeksy[50]. Najstarszym spośród nich zdaje się być Sakramentarz Hadriański, powstały między 784 a 791 r., z którego pochodzi też kolekta omawianej Mszy św., a w której to księdze wspominana modlitwa była obecna jako oracja na zakończenie Mszy Pięćdziesiątnicy w trakcie Przedpościa[51]. Świadectwo tego, że modlitwa ta zaczęła z biegiem lat być częścią formularza Mszy I Niedzieli po Objawieniu, można znaleźć u opata Grimalda z Sankt Gallen (†872)[52].

Dawid Makowski

Chcesz wiedzieć więcej? Odwiedź naszą stronę poświęconą źródłom modlitw liturgicznych!

[1] Tekst łaciński z wydania wzorcowego z 2008 r.: ,,In excélso throno vidi sedére virum, quem adórat multitúdo Angelórum, psalléntes in unum:Ecce cuius impérii nomen est in ætérnum’’. MR/08, s. 451.

[2] Tekst łaciński z wydania wzorcowego z 2008 r.: ,,Vota, quǽsumus, Dómine, supplicántis pópuli cælésti pietáte proséquere, ut et quæ agénda sunt vídeant, et ad implénda quæ víderint convaléscant. Per Dóminum’’. Tamże.

[3] Tekst łaciński z wydania wzorcowego z 2008 r.: ,,Grata tibi sit, quǽsumus, Dómine, tuæ plebis oblátio, per quam et sanctificatiónem réferat, et quæ pie precátur obtíneat. Per Christum”. Tamże.

[4] Tekst łaciński z wydania wzorcowego z 2008 r.: ,,Dómine, apud te est fons vitæ, et in lúmine tuo vidébimus lumen’’. Tamże.

[5] Tekst łaciński z wydania wzorcowego z 2008 r.: ,,Ego veni, ut vitam hábeant, et abundántius hábeant, dicit Dóminus’’. Tamże.

[6] Tekst łaciński z wydania wzorcowego z 2008 r.: ,,Súpplices te rogámus, omnípotens Deus, ut, quos tuis réficis  sacraméntis, tibi étiam plácitis móribus dignánter deservíre concédas. Per Christum’’.

[7] Zob. MRpol, s. 242.

[8] Interesujące są przy tym następujące słowa: ,,In tota sacrae Scripturae serie, ubi scripta sint reperire non potui, nisi forte existunt qui dicant in initio nascentis Ecclesiae multos interpretes fuisse, qui sacram Scripturam de Graeco in Latinum verterent, et inde ista assumpta sint, antequam B. Hieronymus, divinae legis interpres, totum Vetus Testamentum de Hebraeo in Latinum verteret et LXX Interpretum editionem emendatam Latinis auribus traderet”. Berno Augiæ Divitis. 1853. De varia modulatione psalmorum. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 142. Paris, col. 1147A-1147B.

[9] ,,Dominica post Epiphaniam. Antiph. In excelso throno vidi sedere virum, quem adorat multitudo angelorum psallentium in unum; ecce cujus imperii nomen est in aeternum”. Gregorius I. 1849. Liber antiphonarius. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 78. Paris, col. 650.

[10] Sakramentarz z Rheinau: ,,ANT. In excelso throno vidi sedere virum quem ado[rat] multitudo Angelorum psal lentes in unum ecce cujus imperium nomen ejus in eternum”. Sakramentarz z Mont Blandin: ,,ANT. In excelso trono vidi sedere virum quem adorât multitudo Angelorum psallentes in unum ecce cujus im(fol. 94)perium nomen est in aeternum”. Sakramentarz z Compiègne: ,,[ANT.] In excelso throno vidi sedere virum quem adorât multitudo Angelorum psallentes in uno ecce cujus imperium nomen est in aeternum”. Sakramentarz z Kordoby: ,,ANT. (Plagis Tetrardi.)”. Sakramentarz z Senlis: ,,[ANT.] In excelso trono.”. Zob. AM, nr 19.

[11] Berno Augiæ Divitis. 1853. Liber qualiter adventus Domini celebretur. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 142. Paris, col. 1084C; Tenże. 1853. Musica. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 142. Paris, col. 1129C.

[12] Zob. Garnerius Lingonensis. 1855. Sermones. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 205. Paris, col. 617D-618; Honorius Augustodunensis. 172. Gemma animæ. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 172. Paris, col. 731B.

[13] ,,In excclfo throno vidi federe virum, quem adorat multitudo angelorum pfallentes in vnum: ecce cuius imperij nomen eft in eternum”. MREP, nr 387.

[14] ,,In excélso throno vidi sedére virum, quem adórat multitúdo Angelórum, psalléntes in unum: ecce cuius impérii nomen est in ætérnum”. MR/62, nr 361.

[15],,In excélso throno vidi sedére virum, quem adórat multitúdo Angelórum, psalléntes in unum: Ecce cuius impérii nomen est in ætérnum’’. MR/70, s. 340; MR/71, s. 340; MR/75, s. 340; MR/02, s. 451.

[16] Auctor Incertus. 1854. De anima. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 177. Paris, col. 180C.

[17] Gerhohus Reicherspergensis. 1854. Commentarius aureus in Psalmos et cantica ferialia. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 193. Paris, col. 898C.

[18] Tamże, col. 1305B.

[19] Hildebertus Cenomanensis. 1854. Sermones. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 171. Paris, col. 788.

[20] Zob. Gerhohus Reicherspergensis. De gloria et honore Filii hominis. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 194. Paris, col. 1138B.

[21] Zob. Hildebertus Cenomanensis. 1854. Sermones, col. 788.

[22] Zob. Sicardus Cremonensis. 1855. Mitrale sive Summa de officiis ecclesiasticis. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 213. Paris, col. 240A.

[23] ,,Vota, quǽsumus, Dómine, supplicántis pópuli cælésti pietáte proséquere, ut et quæ agénda sunt vídeant, et ad implénda quæ víderint convaléscant. Per Dóminum’’. MR/70, s. 340; MR/71, s. 340; MR/75, s. 340; MR/02, s. 451.

[24] ,,Vota, quǽsumus, Dómine, supplicántis pópuli cælésti pietáte proséquere: ut et, quæ agénda sunt, vídeant, et ad implénda, quæ víderint, convaléscant’’. MR/62, nr 363. ,,Vota, quefumus domine, fupplicantis populi celefti pietate profequere: vt, que agenda funt videant, adimpleda qque viderint, conualefcant. Per dominum noftrum’’. MREP, nr 388.

[25] ,,Vota quaesumus domine supplicantis populi caelesti pietate prosequere, ut et quae agenda sunt uideant, et ad implenda quae uiderint conualescant. Per dominum nostrum iesum”. HDR, nr 86.

[26] ,,Vota, quaesumus, Domine, supplicantis populi, coelesti pietate prosequere, ut et quae agenda sunt, videant; et ad implenda quae viderint, convalescant”. Gregorius I. 1849. Liber sacramentorum. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 78. Paris, col. 40A.

[27] Zob. CO, IX, nr 6109.

[28] Zob. A. Ward. 2000. ,,The Origins of the collect for the first week ‘per annum’”. Notitiæ 408-409 (36/7-8): 356-358.

[29] ,,Vota quaesumus domine supplicantis populi tui caelesti pietate prosequere, ut et quae agenda sunt uideant, et ad implenda quae uiderint conualescant. Per dominum nostrum”. GEL, nr 113; SG, nr 106; EG, nr 114; SA, nr 117.

[30] ,,Ad hanc aetatem respicit Oratio, ubi post acceptam notitiam et obedientiam mandatorum Dei, quae nascitur ex timore Dei, non modo infantes, sed pueros suos paratos obedire mandatis Dei, praelati Domino Deo committunt, in Oratione sua dicentes: Vota quaesumus, Domine, supplicantis populi coelesti dono prosequere, ut et quae agenda sunt videant, et ad implenda quae viderint convalescant”. Godefridus Admontensis. 1854. Homiliæ dominicales. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 174. Paris, col. 127B. ,,Et notandum quia cum dies Dominicus tertia die post Epiphaniam, et deinceps usque ad Octavam Apparitionis evenerit, omni die post Octavam Apparitionis, ad Laudes et ad Vesperas, Collecta, Vota, quaesumus, Domine, usque in subsequentem Dominicam, qua omnis terra, cani debet, continuatur”. Stephanus III Cisterciensis. 1854. Usus antiquiores ordinis Cisterciensis. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 166. Paris, col. 1389B-1389C.

[31] Zob. G. Ferraro. 2000. ,,Commento biblico alla Colletta della Hebdomada I ‘per annum’”. Notitiæ 408-409 (36/7-8): 363.

[32] Zob. F. Brovelli. 1981. Le orazioni delle domeniche del Tempo ordinario. W Il Messale Romano del Vaticano II. Orazionale e Lezionario. Vol. 1. Torino, s. 496.

[33] Zob. Ioannes Paulus II. 1993. „Litteræ Encyclicæ cunctis catholicæ Ecclesiæ episcopis de quibusdam quæstionibus fundamentalibus doctrinæ moralis ecclesæ Veritatis Splendor”. AAS 85: 1142, nr 12.

[34] Zob. G. Ferraro. 2000. ,,Commento biblico alla Colletta della Hebdomada I ‘per annum’”: 364-365.

[35] Zob. G. Ferraro. 2000. ,,Commento biblico alla Colletta della Hebdomada I ‘per annum’”: 366.

[36] Zob. B. Botte. 1932. ,,Les Evangiles du temps de Noël”. Les Questions Liturgiques et Paroissiales 23: 295-299.

[37] Zob. F. Brovelli. 1981. Le orazioni delle domeniche del Tempo ordinario, s. 496.

[38] Zob. S. Czubak. 1992. ,,Aby nie został zniweczony krzyż Chrystusa (św. Augustyn) – w świetle obchodów drugiego roku wielkiej nowenny”. Szczecińskie Studia Kościelne 3: 22.

[39] Zob. Concilium Milevitanum. 2010. Canones. W A. Baron, H. Pietras (red.). Dokumenty synodów od 381 do 431 roku. Kraków, s. 228, kan. 4.

[40] Zob. B. Capelle. 1962. Commento delle collette domenicali del Messale Romano. Roma, s. 42.

[41] ,,Grata tibi sit, quæsumus, Domine, tuæ plebis oblatio, per quam et sanctificationem referat, ut quæ pie precatur obtineat”. MR/70, s. 340; MR/71, s. 340; MR/75, s. 340; MR/02, s. 451.

[42] Zob.

[43] ,,Grata tibi sit, quaesumus, Domine, tuae plebis oblatio, per quam et sanctificationem referat, et quae pie precatur obtineat. Per, etc”. Leo I. 1846. Sacramenta Romanæ Ecclesiæ. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 55. Paris, col. 76B. ,,Grata tibi sit, quaesumus, Domine, tuae plebis oblatio, per quam et sanctificationem referat, et quae pie praecatur obtineat: per”. SV, nr 546.

[44] Zob. CO/4, nr 2739.

[45] Leo I. 1846. Sacramenta Romanæ Ecclesiæ, col. 93C; Gregorius I. 1849. Liber sacramentorum, col. 134B; Menardus, Hugo. 1849. Notæ et observationes. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 78. Paris, col. 297A.

[46] Grimaldus Sangallensis. 1852. Liber sacramentorum. W J. P. Migne (red.). PL. Vol. 121. Paris, col. 829C.

[47] ,,Dómine, apud te est fons vitæ, et in lúmine tuo vidébimus lumen […]. Ego veni, ut vitam hábeant, et abundántius hábeant, dicit Dóminus’’. MR/70, s. 340; MR/71, s. 340; MR/75, s. 340; MR/02, s. 451.

[48] ,,Súpplices te rogámus, omnípotens Deus, ut, quos tuis réficis  sacraméntis, tibi étiam plácitis móribus dignánter deservíre concédas. Per Christum”. MR/70, s. 340; MR/71, s. 340; MR/75, s. 340; MR/02, s. 451.

[49] ,,Súpplices te rogámus, omnípotens Deus: ut, quos tuis réficis  sacraméntis, tibi étiam plácitis móribus dignánter deservíre concédas. Per Dóminum nostrum”. MR/62, nr 692. ,,Supplices te rogamus omnipotens deus: vt quos tuius reficis facramentis, tibi etia placitis moribus dignanter deferuire cocedas. Per dominu”. MREP, nr 733.

[50] Zob. CO/9, nr 5693b.

[51] ,,Supplices te rogamus omnipotens deus, ut quos tuis reficis sacramentis, tibi etiam placitis moribus dignanter deseruire concedas. Per dominum”. HDR, nr 149.

[52] ,,Post Communionem.Supplices te rogamus, omnipotensDeus, ut, quos tuis reficis sacramentis, tibi etiam placitis moribus dignanter deservire concedas. Per Dominum nostrum”. Grimaldus Sangallensis. 1852. Liber sacramentorum, col. 803B.