Do kogo wspólnota zwraca się ze swymi prośbami? – Rozważania o liturgii

Wspólne kapłaństwo wszystkich wiernych znajduje swoje szczególne odzwierciedlenie w modlitwie powszechnej. Należy więc dlatego zwrócić szczególną uwagę na to, do kogo wspólnota zwraca się w modlitwie (por. Tertulian, Adversus Marcionem IV, 9 ( CCSL 1, 560); Orygenes, Disputatio cum Heracleida 4, 24 ( SCr 67, 62); Statuta Conciliii Hipponensis breviata 21 ( CCSL 149, 39): do Ojca przez Syna w Duchu Świętym*. Intencje kierowane do Chrystusa wymagają więc wyjaśnienia. Jest rzeczą jasną, że Kościół-Oblubienica może również zwracać się do Oblubieńca-Chrystusa. Nie zmienia to jednak faktu, że na wyróżnionym miejscu modlitwy wiernych powinno się dać pierwszeństwo pierwotnemu kierunkowi modlitwy liturgicznej. Taki kierunek modlitwy należałoby preferować.

Całe pierwsze tysiąclecie chrześcijaństwa znało w liturgii rzymskiej jedynie modlitwę kierowaną do Boga Ojca (przez Chrystusa w Duchu Świętym). Chrystus jako adresat modlitw liturgicznych zaczął się pojawiać od czasu do czasu dopiero na przełomie pierwszego i drugiego tysiąclecia. Widać to dokładnie w modlitwie o pokój, która jest jedyną modlitwą Mszy skierowaną do Chrystusa:

“Panie Jezu Chryste, racz nie zważać na grzechy nasze, lecz na wiarę Twojego Kościoła i zgodnie z Twoją wolą obdarz go jednością i pokojem”.

Ta oracja (Domine Iesu Christe qui dixisti) pojawiła się w liturgii dopiero na początku XI w., a dokładniej w południowoniemieckim Sakramentarzu z 1084 r. w Bolonii (por. J. A. Jungmann, Missarum Sollemnia, II, Wiedeń 1952, s. 411).

* Augustyn dostrzega już wielką świadomość Kościoła, gromadzącego się na sprawowaniu liturgii. Zgromadzenie liturgiczne jest świątynią Boga, Ciałem Chrystusa i modli się jednym głosem: “Hoc autem templum dei, hoc corpus Christi, haec congregatio fidelium unam vocem habet, et tamquam unus homo cantat in psalmo” (Augustyn, Enarratio in psalmum 130,3 ( CSEL 95,3), 268). Ów jeden głos, który podnosi Kościół to głos Chrystusa, wstawiającego się za nim u Ojca. W istocie w tajemniczej relacji między Kościołem a Chrystusem zachodzi coś bardziej złożonego: jako że Chrystus jest Bogiem, Kościół zwraca się do niego w modlitwie, ale przez to, iż jest On także głową Kościoła, który jest Jego ciałem, modli się wraz z nim. Wreszcie jako jedyny kapłan, modli się za Kościół: “[…] quando loquimur ad Deum deprecantes, non inde Filium separemus, et quando precatur corpus Filii, non a separet caput suum, sitque ipse unus saluator corporis sui Dominus noster Iesus Christus Filius Dei, qui et oret pro nobis, et oret in nobis et oretur a nobis. Orat pro nobis, ut sacedos noster; orat in nobis, ut caput nostrum, oratur a nobis, ut Deus noster. Agnoskamus ergo et in illo uoces nostras, et uoces eius in nobis” (Augustyn, Enarratio w psalmumie 85,1 ( CCL 39), 1176).