Obrzęd obmycia nóg – Mandatum
Witam wszystkich Serdecznie w Świętym Triduum. Dziś krótki tekst odnośnie Mandatum, czyli uroczystego obmycia nóg.
Od czasów św. Augustyna mycie stóp na wzór Jezusa miało miejsce albo w Wielki Czwartek albo podczas oktawy Wielkanocy. Od połowy VII wieku coraz częściej spotyka się źródła potwierdzające praktykę w Wielki Czwartek (głównie z Hiszpanii). W Rzymie obrzęd początkowo odbywał się w rezydencji Papieża oraz innych duchownych. Dopiero koło X wieku (Pontyfikał z Poitiers i Rzymsko-Germański Pontyfikał) pojawiły się obrzędy przy obmyciu nóg. Biskup po odmówieniu nieszporów udawał się do miejsca, gdzie miało się odbyć mycie nóg. Tam po odczytaniu stosownego fragmentu Ewangelii Jana zdejmował szaty i przystępował do mycia stóp. Towarzyszył temu śpiew konkretnych antyfon. Po skończeniu obrzędu odczytywano do końca Ewangelię, a po odmówieniu kilku modlitw, kończono obrzęd. W zgromadzeniach zakonnych rozpowszechniła się praktyka mycia stóp biedakom i potrzebującym, która stała się oddzielnym obrzędem. Biedakom dawano również jedzenie, nowe szaty czy pieniądze. W XIII wieku liczba osób do Mandatum się zmniejsza. W obrzędzie liturgicznym jest ich 12 (najczęściej subdiakonów), a tym dla świeckich 13. Obmyciu nóg biedakom towarzyszyło śpiewanie psalmów pokutnych, a potem odczytywano Ewangelię Jana po której dawano kielich z winem do picia (tzw. Caritas, praktyka pochodzi z Monte Cassino, może mieć konotacje z Agape). Z franciszkańskiej praktyki Mandatum dla biednych najpewniej pochodzi również dodanie powszechne hymnu Ubi Caritas do obrzędu. Wynikać to mogło z charakteru tego hymnu, który nawoływał chrześcijan do jedności. Obmycie nóg biednym wg Pontificale Romanum nie było obowiązkowe, ale należało je kontynuować, jeśli istniał taki zwyczaj. W połowie XIX wieku, za sprawą Ruchu Liturgicznego, Mandatum zaczęło pojawiać się w parafiach. W wieku dwudziestym stało się ono powszechne, a na skutek reform Triduum przez Piusa XII, integralnym elementem Wielkiego Czwartku, obecnym w środku liturgii.
Jakub Piotr Klamecki
