Można powiedzieć, że najprawdziwszą świątynią dla Kościoła jest sam Chrystus (por. J 2,19-21). Aby jednak godnie celebrować święte obrzędy, w których chleb przemienia się w Jego Ciało, a wino w Krew, potrzeba nam jako wspólnocie określonych miejsc. To właśnie w nich jako Mistyczne Ciało Syna Bożego możemy gromadzić się wokół ołtarza Pańskiego, na jakim nieustannie odnawia się na sposób bezkrwawy Ofiara Krzyża. Obecnie, w świecie oddającym się nade wszystko bezrefleksyjnemu hedonizmowi, w publicznej dyskusji regularnie pojawia się kwestia budowania kościołów jako budowli sakralnych. Choć nawet pod względem architektonicznym – co mogą docenić także niewierzący – są one często prawdziwymi perłami, dla wielu fakt ich powstawania jest zbędny: zupełnie jakby miały zaburzyć nienaganny krajobraz ludziom niemającym zbyt wiele wspólnego z wiarą chrześcijańską. Wbrew tego typu opiniom czy sugestiom, spuścizna teologiczna kardynała Ratzingera/papieża Benedykta XVI niezmiennie przypomina nam o potrzebie gromadzenia się w konkretnych świątyniach chrześcijańskich, katedrach, kościołach czy kaplicach wraz z Chrystusem i wokół Niego[1]. Mimo że liturgia Kościoła posiada charakter kosmiczny i jednocześnie odwołuje się w dużej mierze do dzieła stworzenia, domaga się określonej ziemskiej przestrzeni, aby ją godnie sprawować.
Jako wierzący w Chrystusa, oczekujemy na Jego powtórne przyjście. A zatem potrzebujemy koniecznie budownictwa sakralnego, gdyż:
„(…) nie ma jeszcze nowego Jeruzalem, któremu nie jest już potrzebna świątynia, ponieważ Bóg, Pan wszechświata i Baranek są jego świątynią; nie ma jeszcza miasta, w którym już nie słońce i księżyc, lecz chwała samego Boga i jego światło, Baranek, są nowym światłem (por. Ap 21,22)”[2].
Kościół od wieków nakierowany jest na oczekiwanie na powtórne przyjście Jezusa. Jednym z wyrazów owego oczekiwania, jak również samej relacji z Wcielonym Bogiem, jest określony sposób budowania kościołów. Pomijając już fakt, iż spora część z nich była konstruowana na planie krzyża, warto w tym miejscu wspomnieć o ich orientacji na wschód. Było to równoznaczne z czuwaniem, z ustawicznym wyglądaniem Chrystusa – Światła nieznającego zmierzchu. Ponadto oznaczało, że – jak wspomnieliśmy już w jednym z poprzednich artykułów – w liturgii cały wszechświat staje się zespolony z całą historią zbawienia. Poza tym takie ukierunkowanie budowli miało na celu przypomnienie, że Kościół nie sprawuje świętych misteriów wyłącznie w tym, co uczynione ręką ludzką, lecz ponad wszystko w rzeczywistości kosmicznej, w anamnezie najistotniejszych wydarzeń naszej wiary[3].
Z uwagi na bogatą w treść symbolikę, nad odejściem od budownictwa sakralnego zwróconego na wschód ubolewał Joseph Ratzinger/Benedykt XVI[4]. Aby choć w niewielkiej części rozwiązać ten problem, wybitny teolog przełomu wieków proponował choćby ustawienie na ołtarzu dobrze widocznego krzyża, aby wierni kierowali się ku niemu w czasie sprawowania Najświętszej Ofiary[5]. Tłumaczył to w ten sposób:
„Wieczerza razem z Krzyżem stanowią jedyne, nierozerwalne źródło Eucharystii: Eucharystia rodzi się nie z Wieczerzy odizolowanej od Krzyża, lecz z jedności Krzyża i Wieczerzy”[6].
W takim rozumieniu Krzyż nie przesłania widoku, lecz w pewnym sensie skupia i jednoczy spojrzenia wszystkich zgromadzonych – zarówno kapłana, jak i wierny lud. Takie usytuowanie krzyża wskazuje przede wszystkim na Tego, który narodził się w konketnym miejscu i czasie oraz umarł i zmartwychwstał, abyśmy wszyscy mogli żyć na wieki. Stąd też zasadność umiejscowienia krzyża na ołtarzu, co umożliwiają również aktualne przepisy prawne[7]Ponadto warto w tym miejscu przypomnieć, że dawniej w Tradycji Kościoła mocniej zaznaczało się przekonanie, iż Krzyż Chrystusa – Ołtarz Nowego Przymierza, stanowi typ dzisiejszego ołtarza[8]. To właśnie na ołtarzu uobecnia się i w pewnym sensie nieustannie aktualizuje w znakach sakramentalnych jedyna Ofiara Krzyża[9]. W takim rozumieniu związku krzyża z ołtarzem, trzeba stwierdzić, że ta druga przestrzeń niezaprzeczalnie wyrasta z pierwszej. Warto wspomnieć, że podczas modlitwy błogosławieństwa nowego krzyża z wizerunkiem Pańskim przeznaczonego do głównej nawy kościoła, wymawia się znamienne słowa:
„(…) albowiem Pan Jezus, Kapłan, Nauczyciel i Król, kiedy nadeszła godzina Jego Paschy, dobrowolnie wstąpił na drzewo krzyża i uczynił go tronem swojej chwały, ołtarzem ofiary i katedrą prawdy”[10].
Oprócz samego umiejscowienia krzyża w przestrzeni budowli sakralnej, niezwykle istotną kwestią jest również przestrzeń samego tabernakulum. Jeśli chodzi o fakty historyczne, to budowanie miejsca przechowywania Najświętszego Sakramentu stało się powszechne w drugim tysiącleciu kiedy to refleksja teologiczna zmierzała do stałej obecności Chrystusa nie tylko pośród samej gromadzącej się na modlitwie wspólnoty Kościoła, ale ponad wszystko w postaciach eucharystycznych[11]. Fakt udzielania się samego Boga wiernemu ludowi każe stwierdzić kardynałowi Ratzingerowi w dziele Duch liturgii, w kontekście budowania świątyń, że: „Kościół pozbawiony obecności eucharystycznej jest w pewnym sensie kościołem martwym”[12]. Co prawda kościół poświęcony przez upoważnionego biskupa nadal pozostaje znakiem i miejscem modlitwy (także tej cichej, poza nabożeństwami) oraz jednomyślnego zbierania się wspólnoty, lecz jednak bez obecności Najświętszego Sakramentu w tabernakulum, brakuje w nim kamienia węgielnego, jakim nieodwołalnie jest Chrystus.
W dobie zamykania kościołów na Zachodzie czy wystawiania ich na licytację, transformowania w kluby nocne, restauracje i teatry, warto pochylić się nad kwestią ich znaczenia dla całej wspólnoty Kościoła. Żaden pieniądz, kruszec i ozdobnik nie jest w stanie ożywić budowli sakralnej – jedynie obecność Boga i człowieka we wspólnocie wierzących.
Ewa Chybin
Bibliografia
- Lijka K., Krzyż na ołtarzu lub obok niego, „Liturgia Sacra. Liturgia – Musica – Ars”, 43(2014), s.53-69.
- Lwowski A., Teologia modlitwy chrześcijańskiej w pismach Josepha Ratzingera/Benedykta XVI, Katowice:2021.
- Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, t. II, Katowice: 1994.
- Ratzinger J., Chrystus i Jego Kościół, tłum. W. Szymona, Kraków:2005.
- Ratzinger J., Duch liturgii, tłum. E. Pieciul, Kraków: 2019.
- Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego (przyjęte na 331. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski dnia 9 marca 2005 r.).
[1] Por. J. Ratzinger, Duch liturgii, tłum. E. Pieciul, Kraków: 2019, s. 61-62.
[2] Tamże, s.55-56.
[3] Por. Tamże, s.67
[4] Por. A. Lwowski, Teologia modlitwy chrześcijańskiej w pismach Josepha Ratzingera/Benedykta XVI, Katowice: 2021, s.215.
[5] Por. J. Ratzinger, Duch liturgii, dz. cyt., s.69-77.
[6] J. Ratzinger, Chrystus i Jego Kościół, tłum. W. Szymona, Kraków:2005, s.69.
[7] Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania
Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego (przyjęte na 331. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski dnia 9 marca 2005 r.), nr 5.
[8] Por. K. Lijka, Krzyż na ołtarzu lub obok niego, „Liturgia Sacra. Liturgia – Musica – Ars”, 43(2014), s.63.
[9] Por. KKK 1182.
[10] Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, t. II, Katowice: 1994, nr 977.
[11]Por. A. Lwowski, Teologia modlitwy chrześcijańskiej w pismach Josepha Ratzingera/Benedykta XVI, cyt., s.216.
[12]Por. J. Ratzinger, Duch liturgii, s. 81.
toto togel link slot jacktoto toto togel jacktoto link slot gacor jacktoto toto slot situs toto togel slot resmi situs toto situs slot toto slot kawi898 jacktoto rtp slot togel 4d situs toto togel situs toto situs slot online jacktoto jacktoto jacktoto
