Ponieważ poprzez liturgię Bóg dokonuje uświęcenia człowieka (KL 7), a ona sama – jak zauważył Ł. Korporowicz – opiera się na „ludzkim poszukiwaniu”[1], dlatego musiała stać się także przedmiotem zainteresowania prawa kanonicznego[2]. Zjawisko liturgii w Kościele łacińskim ma złożony charakter. Bowiem w jego skład wchodzą nie tylko elementy teologiczne, ale i prawne[3]. Problematyka sprawowania liturgii choć nie ogranicza się jedynie do sfery prawnej, bo poza nią znacząco wykracza, to jednak daje podstawy do tego, aby w ramach prawa kościelnego można było wyszczególnić prawo liturgiczne, które w przekonaniu niektórych stanowi nawet największą gałąź prawa, jakim posługuje się Kościół[4].
Definiowanie prawa liturgicznego było obecne już wiele dziesiątek lat przed Soborem Watykańskim II. W jednym z największych XIX wiecznych komentarzy do prawa kanonicznego F.X. Wernz mianem prawa liturgicznego nazwał całość prawa czy to Bożego, czy kościelnego, w którym w szerszym znaczeniu jest uporządkowana liturgia Kościoła katolickiego [Complexum legum sive divinarum sive ecclesiasticarum, quibus liturgia sensu lato Ecclesiae catholicae ordinatur][5]. W jego ocenie sama liturgia w sensie szerszym była zbiorem zewnętrznych i publicznych obrzędów, uporządkowanych przez kompetentną władzę kościelną. A prawodawstwo liturgiczne stanowiło zbiór przepisów narzuconych przez hierarchię, która miała upoważnienie do deklarowania przepisów liturgiczne go prawa Bożego i stanowienia liturgicznego prawa kościelnego. Prawo liturgiczne – jak uważał F.X. Wernz – odnosiło się zatem do administrowania kultem Bożym, w tym sakramentami i sakramentaliami, oraz czuwania nad wszystkim, co było związane z władzą święceń[6].
Taka koncepcja prawa liturgicznego skłaniała do postrzegania samej liturgii jako zbioru przepisów i nakazów, za pomocą których odpowiednia władza kościelna reguluje sposób sprawowania kultu, a samo prawo stanowi jedynie normę wydaną przez tą władzę. Stąd też w praktyce święta liturgia miała być czynnością zdefiniowaną przez rubryki, gdzie prawo liturgiczne, rozumiane normatywistycznie, czyli podporządkowane odpowiedniej hierarchii, ma wobec liturgii charakter nadrzędny[7].
Także u innych autorów tego okresu prawo liturgiczne stanowiło część prawa kanonicznego i miało silnie pozytywistyczny sens. Liturgię postrzegano jako zbiór reguł. Podkreślano jej zewnętrzny i oficjalny charakter. Wskazywano też na to, że przy jej sprawowaniu należy być wiernym wobec przepisów wydanych w stosunku do niej przez odpowiednią władzę kościelną. Zatem – jak podkreślił A. Montan – autorzy tego wie ku, tacy jak: D. Bouix[8], Ph. Oppenheim[9], L.R. Barin[10], S. Romani[11], O. De Simone[12], byli zwolennikami zasady, zgodnie z którą to władza tworzy prawo [auctoritas facit legem][13].
W dyskusji nad definicją prawa liturgicznego na uwagę zasługuje pogląd Giacomo Lercaro, który wyraźnie postulował konieczność kodyfikacji takiego prawa[14]. W swoim dziele Piccolo dizionario liturgico wydanym w 1950 roku napisał, że mianem prawa liturgicznego określa się dyspozycje prawodawstwa kościelnego związane z kultem[15]. Tłumaczył konieczność istnienia tego prawa na przykładzie historycznych postaci i źródeł. Stwierdził, że Jezus Chrystus był wierny prawu. Także Apostołowie od początku przestrzegali ustanowionych norm. Poszczególni papieże i biskupi, czy to zgromadzeni na soborach i synodach, czy to poza nimi, starali się stanowić i uzupełniać prawo w kwestiach liturgicznych zawsze w łączności z Tradycją[16]. Użyty tutaj przez autora czasownik uzupełniać miał za zadanie podkreślić zależność stanowionego później prawa liturgicznego od prawa Bożego. Definicja zaproponowana przez G. Lercaro – jak zauważył A. Montan – zobowiązuje do szukania źródeł stanowienia kultu chrześcijańskiego w Jezusie Chrystusie i Kościele apostolskim[17].
W literaturze posoborowej pojęcie prawa liturgicznego ma charak ter bardziej opisowy i formułowane jest jako zbiór norm, które regulują sprawowanie liturgii[18]. Nawet, jeśli nie istnieje żadne kryterium dogma tyczne, które skłaniałoby autorów do rozgraniczenia prawa liturgicznego od prawa kanonicznego – jak zauważył A. Montan – istnieje ogólna tendencja, aby – na podstawie kan. 2 KPK[19] – nie przeciwstawiać, ale rozróżnić i rozdzielić te dwa obszary prawne. Wynika to z faktu, że prawo liturgiczne, choć słusznie uważane za integralną część prawa kanonicznego, dotyczy jednak liturgii, która w swojej istocie stanowi wypełnianie w Kościele kapłańskiego urzędu Jezusa Chrystusa (KL 7)[20]. Ponadto do głosu dochodzi złożony charakter prawa liturgicznego, a co za tym idzie fakt podwójnego pochodzenia norm dotyczących liturgii, stąd też wynika pewnie takie podejście do niniejszego zagadnienia[21].
Cuva w Nuovo dizionario di diritto canonico definiuje prawo liturgiczne bądź prawodawstwo liturgiczne jako zespół prawnie wydanych norm lub dyspozycji, dotyczących porządku liturgicznego[22]. Prawo to ma za zadanie, uwzględniając właściwą naturę liturgii, w której poprzez odpowiednie czynności i znaki realizuje się kapłański urząd Jezusa Chrystusa, ochronić wszystko to, co odnosi się do ważności i godziwości sprawowanych misteriów. W definicji zaproponowanej przez A. Cuva nie ma zatem sprzeczności pomiędzy aspektem normatywnym, a teologicznym sensem liturgii. Autor bowiem nie odrzuca charakteru transcendentnego pochodzenia prawa, przy jednoczesnym uszanowaniu, że prawo liturgiczne jest ordinatio danym ad bonum commune[23].
W podręczniku do liturgii dla studentów Instytutu Liturgicznego w Rzymie F.R. MacManus podkreślił, że prawo liturgiczne jest słusznie uznawane za integralną część prawa kanonicznego. W niektórych aspektach zbiega się z pozostałymi przepisami Kościoła, w innych natomiast się różni. W tym przypadku chodzi o przedstawienie przepisów, które rządzą celebracjami liturgicznymi i stosują się jedynie do Kościoła łacińskiego, nie dotyczą zaś katolickich Kościołów Wschodnich. Prawo liturgiczne ma stanowić o normach celebracji, ustalać słowa, postawy i gesty oraz czas i miejsce. Te wszystkie przepisy uwzględniają świętość liturgii, która jest jednocześnie dziełem boskim i ludzkim, zakłada oddanie czci Bogu i uświęcenie człowieka[24].
W przywołanym powyżej dziele F.R. MacManus dokonał słusznego rozróżnienia, o którym stanowi prawodawca w kan. 2 KPK, na normy dotyczące celebracji świętych misteriów oraz normy ściśle powiązane z dyscypliną kościelną. Zaznaczył ponadto, że współczesne prawo liturgiczne stoi bardziej po stronie – jak to sam nazwał – pastoralnej rewizji kanonicznej, co wynika niewątpliwie z założeń odnowy liturgicznej podjętej na Soborze Watykańskim II[25]. Bo jeśli w poprzednich wiekach kanoniści postawili większy nacisk na wolę prawodawcy przy stanowieniu prawa liturgicznego, to obecnie przy stanowieniu przedmiotowych przepisów należy bardziej uwzględniać racjonalną normę zanurzoną w Tradycji Kościoła. I nie chodzi tutaj bynajmniej o minimalizację prawa liturgicznego kosztem jedynie duszpasterskiego ujęcia, ale stanowienie przepisów liturgicznych uwzględniających zarówno fundamentalne za sady liturgii, jak i prawdziwą naturę całego Kościoła[26].
Kolejny ważny głos w dyskusji odnośnie przedmiotowego pojęcia dostarczył J.M. Huels w swoim dziele Liturgy and Law[27]. Potwierdził, że prawo liturgiczne [ius liturgicum] jest częścią prawa kanonicznego, które z kolei zarządza liturgią[28]. Swoją refleksję nad liturgią oparł o kan. 834 § 1–2 KPK, który koresponduje z soborową konstytucję Sacrosanctum Concilium (KL 7). Natomiast jako źródła prawa liturgicznego wskazał na wprowadzenia do ksiąg liturgicznych i rubryki w nich zawarte, dokumenty Stolicy Apostolskiej wydane w kwestii liturgii oraz Kodeks prawa kanonicznego. W tym ostatnim chodzi szczególnie o czwartą księgę i przepisy odnoszące się do prawa i zwyczaju, odpowiednio adaptowane do liturgii[29]. Jedyną wątpliwością, jaką podjął autor, jest fakt, że obecne prawo liturgiczne ma być ustanawiane zgodnie z zamysłem Vaticanum II, a ten błędnie odczytany może doprowadzić do arbitralności. Dlatego przypomina, że liturgia w jej aspekcie prawnym musi uwzględniać jednocześnie trzy walory: teologiczny, kanoniczny i pastoralny[30].
Zaproponowane powyżej definicje pozwalają na sprecyzowanie ogólnych wniosków. Po pierwsze: można mówić o prawie liturgicznym. Po drugie: prawo to stanowi zbiór norm odnoszących się do sprawowania czynności liturgicznych. Po trzecie: jest ono nieodłącznym elementem liturgii, nie stanowi tylko prawa zewnętrznego, ale jest prawem wewnętrznym, gdyż jego konieczność wypływa także ze środka samej liturgii. Po czwarte: prawo liturgiczne stanowi integralną część prawa kanoniczne go i jest ściśle połączone z Kodeksem prawa kanonicznego. Po piąte: po między prawem liturgicznym, a prawem kanonicznym zachodzi wyraźna relacja[31].
Ks. dr Marcin Kołodziej
[1] Ł. Korporowicz, art. cyt., s. 24.
[2] Tamże.
[3] G. Dzierżon, Relacja prawa liturgicznego do Kodeksu, w: Finis legis Christus. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu profesorowi Wojciechowi Góralskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, J. Wroceński, J. Krajczyński (red.), Warszawa 2009, s. 356.
[4] R.K. Seasoltz, art. cyt., s. 122123, J.M. Pommarès, art. cyt., s. 216217; Ł. Korporowicz, art. cyt., s. 24.
[5] F.X. Wernz, Ius Decretalium. Tomus III. Ius administrationis Ecclesiae Catholicae, t. II, Romae 1908, nr 314, s. 2; A. Montan, art. cyt., s. 743.
[6] F.X. Wernz, dz. cyt., s. 1; A. Montan, art. cyt., s. 744.
[7] A. Montan, art. cyt., s. 744.
[8] D. Bouix, Tractatus de Jure Liturgico, Parisiis 1873.
[9] Ph. Oppenheim, Institutiones Systematico-Historicae in Sacram Liturgiam, t. II–IV, Taurinii–Romae 19391940.
[10] L.R. Barin, Catechismo Liturgico, t. I, Rovigo 1933.
[11] S. Romani, Liturgia e diritto, „Il Monitore Ecclesiastico” 47 (1935), s. 218–221.
[12] O. De Simone, De notione ac officio liturgici iuris, „Monitor Ecclesiasticus” 85 (1960), s. 151–159.
[13] A. Montan, art. cyt., s. 744–745.
[14] G. Lercaro, Piccolo dizionario liturgico, Genova 1950, s. 105.
[15] G. Lercaro, dz. cyt., s. 105; A. Montan, art. cyt., s. 745–746.
[16] B. Neunheuser, Storia della liturgia attraverso le epoche culturali, Roma 1983, s. 15–24.
[17] A. Montan, art. cyt., s. 746.
[18] Tamże.
[19] Szczegółowa analiza tego kanonu w oparciu o najnowszą literaturę zostanie podjęta w dalszej części niniejszego opracowania.
[20] A. Montan, art. cyt., s. 746
[21] G. Dzierżon, art. cyt., s. 357; Ł. Korporowicz, art. cyt., s. 24–25.
[22] A. Cuva, Diritto liturgico, w: Nuovo dizionario del diritto canonico, C. Corral Salvador, V. De Paolis, G. Ghirlanda (red.), Cinisello Balsamo (Milano) 1993, s. 383; G. Dzier żon, art. cyt., s. 356; A. Montan, art. cyt., s. 746.
[23] A. Cuva, Diritto liturgico, w: Nuovo dizionario del diritto canonico, dz. cyt., s. 383; A. Montan, art. cyt., s. 746.
[24] F.R. MacManus, Il diritto liturgico, w: Scientia Liturgica. Manuale di Liturgia. I. Introduzione alla liturgia, A.J. Chupungco (red.), Casale Monferrato 2003, s. 410 411; A. Montan, art. cyt., s. 747.
[25] F.R. MacManus, Il diritto liturgico, art. cyt., s. 412–413; A. Montan, art. cyt., s. 747.
[26] F.R. MacManus, Il diritto liturgico, art. cyt., s. 428–429; A. Montan, art. cyt., s. 748.
[27] J.M. Huels, Liturgy and Law: Liturgical Law in the System of Roman Catholic Canon Law, Montreal 2006. Jest to tytuł oryginału, który został opublikowany w języku angielskim. Z tej racji, że wydanie oryginalne nie jest już dostępne, autor korzysta z wydania francuskojęzycznego. Por. J.M. Huels, Liturgie et droit. Le droit liturgique dans le systeme du droit canonique de l’Eglise catholique, Montreal–Paris 2007.
[28] J.M. Huels, dz. cyt., s. 72; A. Montan, art. cyt., s. 748.
[29] J.M. Huels, dz. cyt., s. 94–99, 133–157; A. Montan, art. cyt., s. 748.
[30] J.M. Huels, dz. cyt., s. 71–91; A. Montan, art. cyt., s. 748.
[31] A. Montan, art. cyt., s. 750.
hongkong pools penidabet sbobet hongkong pools penidabet penidabet sangkarbet sangkarbet penidabet sangkarbet toto slot situs toto situs toto slot gacor slot online link slot gacor slot online situs toto situs toto situs toto toto togel jacktoto jacktoto jacktoto situs toto link togel jacktoto toto togel jacktoto situs toto jacktoto link slot jacktoto situs toto toto togel link togel situs toto situs slot link slot link slot toto slot jacktoto link togel situs toto situs slot toto togel jacktoto situs slot gacor link togel link togel toto togel jacktoto link slot online toto togel situs toto link slot situs slot jacktoto link slot gacor situs toto toto slot toto slot situs toto situs slot situs toto macau