Komentarz do Konstytucji o Liturgii Świętej – Liturgiczne kształcenie duchowieństwa (art. 14-20)

Odkąd Kościół poważnie pragnie, by wszyscy wierzący byli prowadzeni do pełnego, świadomego i aktywnego uczestnictwa w celebracjach liturgicznych, konieczne jest, by duszpasterze uczyli ich zrozumienia Liturgii oraz jej natury i mocy, po to, by ci byli w stanie celebrować ją wraz z kapłanami. Z tego powodu Sobór orzeka, iż uwaga powinna być przede wszystkim zwrócona na liturgiczny instruktaż duchownych (Art.14.); na dobre przygotowanie nauczycieli, po to, by klerycy mogli nabywać wiedzę o liturgii (Art. 16.), a także na formację liturgiczną (Art. 17.); ponadto zwraca uwagę, by księża już pracujący w Winnicy Pańskiej byli wspierani w głębszym zrozumieniu liturgii oraz wspomożeni w życiu życiem liturgicznym.

Bernard Botte napisał:

„Pytanie o nauczanie liturgiczne w seminariach ma ogromne znaczenie dla dokonania przyszłego przywrócenia Liturgii. Wiele reform może być wymyślonych, lecz będzie to małą pomocą, dopóki nie urzeczywistnią jej dobrze wyszkoleni kapłani. Jeśli chcemy, by byli oni dobrze przygotowani, dużo przestrzeni należy poświęcić nauce o Liturgii. Kurs nauczania musi być skorygowany, a nauczyciele przygotowani”.

W prywatnym liście do mnie autor dodaje:

„Liturgiczne nauczanie młodego kleru jest kamieniem węgielnym wszystkich reform liturgicznych, ale będzie to możliwe tylko w obliczu posiadania wykwalifikowanej kadry nauczycielskiej. Jeśli nie ma pragnienia wyszkolenia dydaktyków, wszystkie deklarowane wartości i znaczenia Liturgii będą bezużyteczne, będą zwykłymi słowami”.

1. O edukacji nauczycieli (art. 14-15)

W zacytowanym artykule czytamy:

„W ostatnim stuleciu dobór kadry do nauczania przedmiotów w seminariach odbywał się w myśl zasady: <<każdy może uczyć wszystkiego>>. Teraz jednak wszyscy są zgodni, że nauczyciele Pisma Świętego muszą być uzdolnieni w sprawach biblijnych oraz, że kanonista musi być odpowiedzialny za Prawo Kanoniczne, natomiast nauka liturgiczna może być nauczana przez każdego księdza, który zna procedury”.

Aż do teraz nie było łatwe, by zdobyć formację liturgiczną potrzebną do przygotowania jednego wykwalifikowanego nauczyciela liturgii. Istniały kościelne instytuty dla nauk biblijnych, archeologii czy muzyki sakralnej, lecz nie było liturgicznego. Ale w ostatnich latach nareszcie powołano takowe w Paryżu (Institut Supérieur de Liturgie) oraz w Rzymie (Papieski Instytut Liturgiczny św. Anzelma) w celu „przygotowania bardziej pasującego do naukowych metod zarówno nauczycieli, jak i kierowników komisji w poszczególnych diecezjach”. W tym roku w Trewirze w Niemczech instytut liturgiczny zostanie przemieniony w centrum naukowych badań liturgicznych.

Sobór jednak nie określił, czy przyszli nauczyciele liturgii powinni być przygotowywani konkretnie w tych instytutach. Tekst celowo określa, że kadra ma być przygotowywana w instytutach-nie Instytutach przed duże „I”. Nawiązując do opinii prawno-dobre przygotowanie mogłoby być otrzymane w każdym instytucie stworzonym specjalnie w tym celu, np. w instytucie teologicznym z katedrą nauk o Liturgii.

2. O liturgicznej edukacji kleryków (art. 16-17)

I. Studium o Świętej Liturgii.

W nawiązaniu do przepisów dot. wdrażania Konstytucji Apostolskiej Deus scientiarum Dominus na uniwersytetach i wydziałach nauk kościelnych wydano w dn. 12 VI 1931r. przez Święte Zgromadzenie dot. Seminariów i Nauk systematyczną i historyczną instrukcję o Liturgii, która jest zawarta wraz z pomocniczymi przedmiotami (np. tymi, które są konieczne do należytego traktowania głównych przedmiotów), podczas, gdy patrologia i archeologia są dla przykładu wliczone do przedmiotów głównych (czyli tych, które są zasadniczo potrzebne do osiągnięcia założeń wydziału). Różnica między przedmiotami głównymi, a pomocniczymi dotyczy tylko sylabusów wydziałów teologicznych.

Nawiązując do dekretu Soboru, św. liturgia musi zostać sklasyfikowana pośród obowiązkowych przedmiotów w seminariach oraz domach zakonnych, a także na fakultetach teologicznych pośród głównych kursów. Jeśli liturgia jest prawdziwym szczytem i źródłem życia chrześcijańskiego, jako przedmiot badań musi być w programie nauczania na miejscu odpowiadającym jej znaczeniu w życiu duchowym oraz pasterskim Kościoła i osób wierzących. Doświadczenie pokazuje, czemu poświęcono specjalne badanie przeprowadzone w różnych częściach świata, że nauka o św. liturgii odbywa się w zły sposób. Jest ona traktowana w przestrzeni jednego semestru przez godzinę w tygodniu, co oznacza, że być może trwa mniej niż 15 godzin; oraz, że kurs nie składa się z niczego więcej jak tylko tłumaczenia przepisów.

Nie ma prawnego zamysłu, by nauka ta była udzielana tyle godzin, co inne główne przedmioty, np. Teologia Dogmatyczna albo Pismo Święte, stąd też nie ma pytania o liczbę godzin w tygodniu, ale jest o jej miejsce i znaczenie. Konieczne się wydaje, by np. była temu poświęcona jedna godzina w tygodniu przez cztery lata.

Nauka o Świętej Liturgii powinna być wyniesiona w całej swej głębi oraz rozległości, i to nie tylko w kwestii poleceń. To znaczy, że musi być wyjaśniona jako źródło teologiczne, czyli deklarujące wiarę w nawiązaniu do znanego wyrażenia Prospera z Akwitanii: „Zasada modlitwy stanowi zasadę wierzenia”. Musi się zademonstrować relację pomiędzy prawami modlitwy, a prawami wiary. Historia ewolucji Liturgii, o jej zróżnicowanych rytach oraz księgach, przynajmniej na wydziałach teologicznych będzie świetnym wsparciem w utwierdzeniu w lepszym zrozumieniu Liturgii. Liturgia musi być również prezentowana pod kątem duchowym i pasterskim, by poznawać ją coraz bardziej jako źródło chrześcijańskiego życia oraz docenić ją wraz z jej korzyściami.

Lecz Konstytucja nie patrzy tylko na nauczanie Świętej Liturgii, ale napomina nauczycieli innych przedmiotów, by w na swój sposób rozważali tajemnice Chrystusa oraz historię zbawienia. Teologia Dogmatyczna nauczy studentów zamysłów tajemnicy chrześcijańskiej oraz pokaże, że Kościół nie tylko głosi swoje dogmaty oraz misteria, ale także „celebruje je i żyje nimi”. Nauczyciele Pisma Świętego wyjaśnią tym samym zbawienne przepowiednie Boga w Starym Testamencie, które zostały spełnione w Chrystusie przez Jego Śmierć, Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie. Wyjaśnią również zwłaszcza te części Pisma, które mają zasadnicze miejsce w Liturgii, np. Psalmy czy czytania mszalne. Przez fakt, że pojedyncze przedmioty w swoje własne oraz inne sposoby wyjaśnią tajemnice Chrystusa, a także zajmą się historią zbawienia, jedność kształcenia kapłańskiego zostanie pogłębiona oraz pokaże, jak ważna dla głębszego zrozumienia jest dyscyplina.

II. Życie liturgiczne.

Liturgiczne przygotowanie nie składa się tylko z samego przygotowania naukowego. Wiedza powinna prowadzić do działania, a nauka liturgiczna do celebrowania liturgii. Wszyscy zaangażowani, przełożeni, moderatorzy, wykładowcy, muszą pracować tak, by klerycy w seminariach oraz domach zakonnych mogli nabywać formację liturgiczną w życiu duchowym w celu zrozumienia oraz wzięcia udziału w obrzędach w owocny sposób.

To, co Konstytucja mówi o bogobojnych praktykach (Art. 13.) jest prawdziwe tym bardziej o życiu religijnym w seminariach i domach zakonnych. Wszystkie formy pobożności powinny prowadzić do liturgii oraz wywodzić się z niej, po to, by była ona centrum. Medytacje, nawiedzenia Najświętszego Sakramentu, odmawianie różańca, rachunek sumienia, nie będą już tylko losowymi praktykami. Nastąpi integracja całego życia religijnego wraz z aktywnym udziałem oraz obserwacją prawa liturgicznego. Dlatego to, czego się uczą i czym żyją poprzez „właściwy kierunek” i „samą celebrację świętych tajemnic” będą w stanie komunikować wiernym oddanym w dalszym ciągu ich opiece duszpasterskiej.

3. Liturgiczny instruktaż duszpasterzy (Art. 18-20)

Ojcowie Soboru doskonale zdają sobie sprawę, że księża już pracujący w Winnicy Pańskiej nie otrzymali stosownego przygotowania oraz formacji wskutek warunków w czasie, kiedy studiowali teologię. Jak więc mogą dać wiernym to, czego sami nie mają? Toteż Ojcowie pragną, by liturgiczne przygotowanie duszpasterzy było głębsze oraz bardziej perfekcyjne, a do tego braki powinny być uzupełnione po to, by księża mogli udzielać, czy świeckiemu, czy innemu duchownemu, pomocy w lepszym zrozumieniu liturgii; tak, by mogli tym bardziej żyć oraz być nauczycielami wiernych zarówno w teorii, jak i w praktyce, Będzie to zobowiązaniem oraz w podobny sposób honorem kapłanów zwłaszcza Ordynariuszy, by podczas zebrań czy comiesięcznych rekolekcji mogli pomagać w tej kwestii innym duszpasterzom, aby mogli oni lepiej oraz wierniej realizować swoje zadania, jako sprawujący tajemnice Boga dla jego większej chwały, a także dla zbawienia ich oraz ich ludzi.

Antonius Haenggi