W trosce o liturgię: Prawidłowe sprawowanie obrzędów mszalnych – II: Znak krzyża i pozdrowienie

Zauważając wielką potrzebę zgromadzenia w jedno wszelkich przepisów Kościoła na temat konkretnych elementów Mszy św., pragniemy przedstawić to prawodawstwo w sposób systematyczny, pod względem konkretnych obrzędów tak, aby były szeroko dostępne. Ufamy, że nasze skromne dziełko przyda się każdemu, kto będzie chciał zorganizować i odprawić Najświętszą Ofiarę Mszy Świętej w sposób zgodny z obowiązującymi normami liturgicznymi.

Antyfona na wejście

Jeśli liturgia jest Mszą św. recytowaną, to kapłan przed uczynieniem znaku krzyża, odczytuje antyfonę na wejście (IGMR, nr 256). Czynność tę może jedynak wykonać lektor ustanowiony obrzędem, inny świecki ministrant lub wspólnie (albo częściowo) całe zgromadzenie (IGMR, nr 48 i 198). Warto tutaj wspomnieć, że kapłan ma prawo tę antyfonę wykorzystać jako formę wstępnej zachęty (IGMR, nr 48).

Znak krzyża

Następnie kapłan wykonuje znak krzyża, śpiewając lub recytując słowa: ,,W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. Wierni odpowiadają: ,,Amen” (IGMR, nr 124). Gest ten wykonuje się następująco: lewą rękę kładzie się na piersiach, a prawą dłonią wykonuje się znak krzyża (CE, nr 108). Jeśli liturgia jest Mszą śpiewaną, zaleca się usilnie, aby kapłan śpiewał wszystkie teksty, które są mu przypisane (ML, nr 10a).

Pozdrowienie ludu

Teraz kapłan wybiera jedno spośród kilku pozdrowień ludu:

1. ,,Miłość Boga Ojca, łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi” (1)
2. ,,Łaska i pokój od Boga, naszego Ojca, i od Pana Jezusa Chrystusa niech będą z wami” (2)
3. ,,Łaska i pokój od Tego, który jest i który był, i który przychodzi, niech będą z wami” (3)
4. ,,Łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa niech będzie z wami” (4)
5. ,,Pan z wami” (5)

Jeśli celebransem jest biskup, wykonuje on specjalną formę pozdrowienia ludu, mówiąc: ,,Pokój wam” (6).

Wymawiając którekolwiek z powyższych słów, kapłan rozkłada ręce. Czyni to poprzez lekkie wzniesienie i rozłożenie dłoni. Nie należy tego czynić zbyt przesadnie rozlegle (CE, nr 104). Następnie składa dłonie i trzyma je złożone. Nie należy przy tej okazji wprowadzać własnych gestów liturgicznych, nie mających pokrycia w prawie liturgicznym (RS, nr 59).

Jeśli prezbiter lub biskup celebruje Mszę św. z jednym usługującym, stojąc od początku celebracji przy ołtarzu, na słowa pozdrowienia odwraca się on w stronę ministranta (IGMR, nr 257).

Jeśli liturgia jest Mszą śpiewaną, zaleca się usilnie, aby kapłan śpiewał wszystkie teksty, które są mu przypisane (ML, nr 10a).

Wprowadzenie do liturgii

Prawodawca dozwala na to, aby po pozdrowieniu wiernych celebrans, koncelebrans lub diakon – albo w liturgii prezbitera – ministrant wprowadził wiernych w liturgię dnia (CE, nr 132; IGMR, nr 124). Nie może to jednak być żadna przemowa, a jedynie zwięzłe (krótkie) wprowadzenie. Diakon lub osoba świecka wygłasza je zawsze z miejsca komentatora, celebrans zaś z miejsca przewodniczenia (WMR, nr 9).

Czas pomiędzy pozdrowieniem wiernych a aktem pokuty w żadnym razie nie jest miejscem na wygłaszanie jakichś mów przez świeckich. Takie przemowy trzeba przenieść na czas po liturgii lub przed nią (GGC, nr 24).

***

Szczególne przypadki:

1. Zasadniczo obrzędy wstępne kapłan winien sprawować od miejsca przewodniczenia, lecz jeśli liturgia jest Mszą z jednym usługującym, może on pozostać przez całą Mszę św. przy ołtarzu. Wówczas – wyjątkowo – od początku celebracji na ołtarzu znajduje się Mszał (IGMR, nr 256).
2. Powyższych norm nie wolno zmieniać nawet w przypadku liturgii Mszy z udziałem grup specjalnych (MGW, nr 9).
3. Wyjątkiem od reguły podanej w nr 2 szczególnych przypadków, jest Msza św. z udziałem dzieci, której ryt obrzędów wstępnych można ograniczyć (jeśli to naprawdę wyda się słuszne i konieczne) do niektórych elementów, zachowując zawsze któryś z obrzędów wprowadzających i kolektę (UD, nr 40). Jednakże nie wolno tego czynić w Polsce, gdyż notę przeciwną do nr 40 dokumentu Kongregacji zamieścili polscy biskupi w swoim dokumencie na ten temat (ZUD, nr 9).
4. W liturgii szczególnie uroczystych (mając na uwadze na przykład Msze podczas Światowych Dni Młodzieży) zamiast wprowadzenia do liturgii może – wyjątkowo – wystąpić przemowa powitalna biskupa lub jego delegata (GGC, nr 24).
5. Chociaż zaleca się, aby wszystkie części Mszy św., mające przypisane do siebie melodie, były przez kapłana śpiewane, w liturgii transmitowanej przez telewizję można zrezygnować z ich śpiewania, gdy celebrans uzna, że istnieje ryzyko fałszowania. Należy wtedy kierować się zasadą, iż lepiej coś dobrze przeczytać niżeli źle zaśpiewać (MT, nr 21).

Opr. Dawid Makowski

Na podstawie:

1. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Caeremoniale Episcoporum. Roma: 2008 (przekł. pol.: Katowice 2013).
2. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Guida per le grandi celebrazioni. Roma: 2014.
3. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Institutio Generalis Missali Romani. Roma: 2003 (przekł. pol.: Poznań 2006).
4. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Instructio ,,Redemptionis Sacramentum”. De quibusdam observandis et vitandis circa Sanctissimam Eucharisitiam. Roma: 2004.
5. Konferencja Episkopatu Polski: Dyrektorium w sprawie celebracji Mszy świętej transmitowanej przez telewizję. 2017.
6. Konferencja Episkopatu Polski: Instrukcja o muzyce kościelnej. Lublin: 2017.
7. Konferencja Episkopatu Polski: Wskazania dotyczące Mszy świętych sprawowanych w małych grupach i wspólnotach. 2014.
8. Konferencja Episkopatu Polski: Wskazania po ogłoszeniu nowego wydania Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego. Warszawa: 2005.
9. Konferencja Episkopatu Polski: Zalecenia w sprawie Mszy z udziałem dzieci. Warszawa: 1978.
10. Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Poznań: 2013.
11. Sacra Congregatio pro Culto Divino: Directorium de Missis cum pueris. Roma: 1973.
12. Sacra Congregatio pro Culto Divino: Ordo Cantus Missae. Editio Typica Altera. Roma: 1987.
13. Sacra Rituum Congregatio: Instructio de musica in sacra congregatio ,,Musicam Sacram”. Roma: 1967.