Źródła celibatu duchownych: Synod w Kartaginie (397)
Nota o Synodzie
Synod w Kartaginie, zwany czasem Trzecim Synodem Kartagińskim, zgromadził wielu biskupów afrykańskich w 397 r. na dwóch posiedzeniach, aby uporządkować kościelne prawodawstwo.
Kanony XI-XIII
(PL, LVI, 424-425)
Ut filii episcoporum et clericorum spectacula saecularia non exhibeant
nec spectent, quandoquidem a spectaculis arcentur [XI].Ut gentilibus vel etiam haereticis et schismaticis filii episcoporum vel
quorumlibet clericorum matrimonio non coniungantur [XII].Ut episcopi vel clerici filios suos a sua potestate per emancipationem
exire non sinant, nisi de moribus eorum et de aetate fuerint securi, ut possint
ad eos iam propria pertinere peccata [XIII].
Kanony XI-XIII
(SCL, IV, 76)
Aby dzieci biskupów lub duchownych nie wystawiały przedstawień
świeckich i nie oglądały ich, ponieważ należy trzymać się od nich z dala [XI].Aby dzieci biskupów lub jakichkolwiek innych duchownych nie zawierały małżeństw z poganami, heretykami ani schizmatykami [XII].
Aby biskupi bądź duchowni nie zezwalali na to, by ich dzieci wydostawały się spod ich władzy na drodze emancypacji. A, o ile nie mieliby pewności co do ich obyczajów i wieku, pozwalającego im ponosić odpowiedzialność
za własne występki [XIII].
Z powyższych kanonów możemy się dowiedzieć, że duchowni Afryki pod koniec IV w. mogli jeszcze mieć dzieci, lecz musiały się ono odpowiednio zachowywać i obowiązywały je poszczególne normy. Co ważne: możliwość płodzenia potomstwa przysługiwała wszystkim duchownym, począwszy od biskupów, aż po najniższych w hierarchii. Nie było jednak tak, że kwestia wstrzemięźliwości (czy może lepiej: zachowania obyczajności) była drugorzędna. Widać to w poniższym orzeczeniu.
Kanony XVI i XVIII
(PL, LVI, 425)
Ut cum omnibus omnino clericis extraneae feminae non cohabitent, sed solae matres, aviae, materterae, amitae, sorores, et filiae fratrum aut sororum, et quaecumque ex familia, domestica necessitate, etiam antequam ordinarentur, iam cum eis habitabant. Vel si filii eorum, iam ordinatis parentibus, uxores acceperint, aut non habentibus servis in domo quas ducant, aliunde ducere necessitas fuerit. [XVI].
Ut lectores ad annos pubertatis legant; deinceps autem nisi autauxores custodita pudicitia duxerint autb continentiam professi fuerint, legere non sinantur [XVIII].
Kanony XI-XIII
(SCL, IV, 77 )
Aby obce kobiety nie mieszkały z żadnymi duchownymi. Mogą czynić to jedynie matki, babki, ciotki ze strony ojca lub matki, siostry, córki braci lub sióstr i inne krewne, ze względu na potrzeby domowe, jeśli mieszkały z nimi zanim zostali oni wyświęceni. Lub żony ich synów poślubione po święceniach ojców; lub służące sprowadzone przez synów, jeśli w domu brak służby, jeśli istnieje taka potrzeba [XVI].
Lektorzy winni czytać do czasu pełnoletności; następnie, jeśli nie wybiorą sobie żon zachowując czystość, bądź nie złożą przysięgi wstrzemięźliwości, nie wolno im czytać [XVIII].
W kanonie szesnastym widać to, co już parokrotnie o osobach mogących mieszkać z duchownymi mówiono. Kanon ten nie jest więc niczym dziwnym, wręcz przeciwnie: świadczy on o podtrzymaniu prawa Kościoła w Afryce nt. obyczajności duchownych. Zadziwiać może natomiast kanon osiemnasty, który w pewien sposób wskazuje na wybór sposobu życia. Zdaje się, że lektorat (ówcześnie był to główny stopień przygotowujący do diakonatu) zaczął być od tego czasu obarczany celibatem rozumianym we współczesnym tego słowa znaczeniu jako dobrowolna przysięga zachowywania wstrzemięźliwości. Jednak praktyka nakładania tego typu zobowiązań na duchownych niższych stopni była obecna tylko lokalnie, więc nie wszystkie Kościoły ją znały.
Opr. Dawid Makowski
