W trosce o liturgię: Prawidłowe sprawowanie obrzędów mszalnych – VI: Śpiew międzylekcyjny

Zauważając wielką potrzebę zgromadzenia w jedno wszelkich przepisów Kościoła na temat konkretnych elementów Mszy św., pragniemy przedstawić to prawodawstwo w sposób systematyczny, pod względem konkretnych obrzędów tak, aby były szeroko dostępne. Ufamy, że nasze skromne dziełko przyda się każdemu, kto będzie chciał zorganizować i odprawić Najświętszą Ofiarę Mszy Świętej w sposób zgodny z obowiązującymi normami liturgicznymi.

Śpiew międzylekcyjny

Po pierwszym czytaniu zawsze występuje śpiew międzylekcyjny. Wykonuje się go z ambony i z zatwierdzonego lekcjonarza (IGLM, nr 22). Lud wówczas zajmuje postawę siedzącą (IGMR, nr 61). Osobą wygłaszającą psalm winien być psałterzysta (IGLM, nr 20). Warto zatroszczyć się, aby przynajmniej w liturgii stacyjnej biskupa spełniał tę funkcję odpowiedni psałterzysta (CE, nr 33). W innych przypadkach – gdy go nie ma – winien to czynić lektor ustanowiony obrzędem lub inny świecki (IGMR, nr 99 i 102). Śpiew międzylekcyjny z zasady winno się śpiewać (IGLM, nr 20). Można to uczynić albo na sposób ciągły, albo na sposób responsoryjny, z czego ten drugi winien mieć pierwszeństwo (IGLM, nr 20). Jeśli psalm ma być śpiewany na sposób ciągły, to psałterzysta może zaśpiewać w tenże sposób wszystkie wersety psalmodii przypadające na dany dzień, albo posłużyć się tekstem Graduału Rzymskiego. Można również wykorzystać tekst Graduału Zwykłego, tyle że ten zawiera też wersety będące odpowiedzią ludu. Nigdy nie wolno skracać zwrotek tego śpiewu (WMG, nr 21). Śpiew ten wykonuje się zawsze jednogłosowo poza refrenem, który może być wykonywany wielogłosowo (ML, nr 19b).

Między psalmem responsoryjnym lub ciągłym śpiewa się niekiedy sekwencję, która poza Uroczystością Zmartwychwstania Pańskiego i Zesłania Ducha Świętego nie jest obowiązkowa (IGMR, nr 64). Śpiewa się ją również z ambony, a wierni podczas niej siedzą (ML, nr 19c). Śpiew ten wykonuje psałterzysta, schola/chór albo całe zgromadzenie (ML, nr 19c). Jeśli liturgia jest Mszą czytaną i nie będzie się śpiewało wersetu przed Ewangelią z aklamacją (a co za tym idzie – również sekwencji), to wówczas opuszcza się sekwencję (GR, nr 8).

Po drugim czytaniu mszalnym – chyba, że jest nim już Ewangelia – odśpiewuje się aklamację z jej wersetem. Poza Okresem Wielkiego Postu jest nią: ,,Alleluja” (IGLM, nr 23). W Wielkim Poście natomiast śpiewa się jedną z aklamacji podanych w lekcjonarzu (IGLM, nr 91). Śpiew ten wykonuje schola lub kantor, nie czyniąc tego z ambony (IGMR, nr 62). 

Czasem zdarza się, że po pierwszym czytaniu następuje śpiew i Ewangelia. W takich liturgiach można zastosować pewną akomodację, to znaczy:
1. Można zaśpiewać jedynie psalm allelujatyczny (GS, nr 20).
2. Można zaśpiewać psalm i werset przed Ewangelią z jego aklamacją (GS, nr 20).
3. Można zaśpiewać tylko psalm, jeśli liturgia przypada w Wielkim Poście (GS, nr 20).
4. Można w całości opuścić werset przed Ewangelią z jego aklamacją, gdy liturgia jest Mszą czytaną (GS, nr 20; IGMR, nr 63c).
Warto tutaj wspomnieć, że posługując się tekstem graduału z Graduału Rzymskiego lub Zwykłego, to w dni, w które nie ma drugiego czytania przed Ewangelią, wolno wybrać spośród trzech części śpiewu międzylekcyjnego (graduału, graduału alllelujatycznego i wersetu przed Ewangelią z aklamacją) jedną, którą się wykona (GS, nr 20). W Wielkim Poście zamiast wersetu z aklamacją można wykonać traktus (GR, nr 7).

***

Szczególne przypadki:

1. Zasadniczo śpiew międzylekcyjny wykonuje się z ambony. Wyjątkiem są tutaj jedynie Msze św. bez ludu i te, w których uczestniczy jeden usługujący (IGMR, nr 58 i 260). W liturgiach z udziałem grup specjalnych śpiew międzylekcyjny wolno wykonywać z pulpitu, który nie jest amboną (WMGW, nr 12).
2. Zasada podana w numerze 1, nie dotyczy Mszy św. transmitowanych przez telewizję (MTV, nr 24) oraz Mszy szczególnie uroczystych (GGC, nr 20).
3. W liturgii biskupiej – gdy nie ma psałterzysty – zadanie proklamacji psalmu należy do lektora (CE, nr 138).
4. Nawet jeśli psałterzysta śpiewa psalm posiłkując się np. zapisem melodycznym konkretnego tekstu, to nie może on czynić tego z kartki, lecz zawsze z lekcjonarza (MTV, nr 24).
5. Zasadniczo psalm responsoryjny lub ciągły winien być śpiewany, ale można go nie śpiewać np. w liturgii recytowanej. Wówczas należy go odczytać (IGMR, nr 22).
6. W liturgii Mszy św. z udziałem dzieci wolno opuścić wszystkie części liturgii słowa poza Ewangelią (MD, nr 9c).

Opr. Dawid Makowski

Na podstawie:

1. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Aspersion et encensement. Roma: 1988. W: ,,Notitiae” (24). Roma: 1988 (s. 476).
2. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Caeremoniale Episcoporum. Roma: 2008 (przekł. pol.: Katowice 2013).
3. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Documentorum Explanatio. Roma: 1966. W: ,,Notitiae” (13). Roma: 1966 (s. 290).
4. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Documentorum Explanatio. Roma: 1978. W: ,,Notitiae” (14). Roma: 1978 (s. 301-302).
5. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Guida per le grandi celebrazioni. Roma: 2014.
6. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Institutio Generalis Missali Romani. Roma: 2003 (przekł. pol.: Poznań 2006).
7. Congregatio pro Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Instructio ,,Redemptionis Sacramentum”. De quibusdam observandis et vitandis circa Sanctissimam Eucharisitiam. Roma: 2004.
8. Graduale Sacrosanctae Romanae Ecclesiae de Tempore et de Sanctis. Solesmis: 1979.
9. Graduale Simplex. Editio Typica Altera. Roma: Libreria Editrice Vaticana, 2007.
10. Konferencja Episkopatu Polski: Dyrektorium w sprawie celebracji Mszy świętej transmitowanej przez telewizję. 2017.
11. Konferencja Episkopatu Polski: Instrukcja o muzyce kościelnej. Lublin: 2017.
12. Konferencja Episkopatu Polski: Wskazania dotyczące Mszy świętych sprawowanych w małych grupach i wspólnotach. 2014.
13. Konferencja Episkopatu Polski: Wskazania po ogłoszeniu nowego wydania Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego. Warszawa: 2005.
14. Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Poznań: 2013.
15. Sacra Congregatio pro Culto Divino: Ordo Cantus Missae. Editio Typica Altera. Roma: 1987.
16. Sacra Rituum Congregatio: Instructio de musica in sacra congregatio ,,Musicam Sacram”. Roma: 1967. W: ,,Acta Apostolica Sedis” (59). Roma: 1967 (s. 300-320).