O Sapientia

,,O Sapiénita, quae ex ore Altissimi prodiísti, attíngens a fine usque ad finem, fortiter suavitérque dispόnens όmnia: veni ad docendum nos viam prudéntiae”

Wprowadzenie

Pierwsza z siedmiu antyfon adwentowych, zwanych ,,wielkimi” zaczyna się od słów ,,O Mądrości”. Jest to antyfona śpiewana lub odmawiana 17 grudnia przed kantykiem Maryi. Jej polski tekst brzmi:

,,O Mądrości, która wyszłaś z ust najwyższego, Ty obejmujesz wszechświat od końca do końca i wszystkim rządzisz z mocą i słodyczą, przyjdź i naucz nas dróg roztropności”[1].

Znaczenie tej antyfony

Wszystkie antyfony, które zaczynają się od ,,O” mają swoje przesłanie. Według tradycji sięgają one czasów Grzegorza Wielkiego, lecz poszczególne umiejscowienie każdej z nich zawdzięcza się Amalariuszowi[2]. O dużym znaczeniu umiejscowienia każdej z nich będzie się można dowiedzieć w przedostatnim artykule z antyfoną – 23 grudnia. Pierwsza z siedmiu wielkich antyfon pochodzi z Księgi Syracha, w której jest wychwalana Mądrość[3]. Warto teraz prześledzić poszczególne słowa tego wersetu.

Na początku śpiewa się: ,,O Mądrości, któraś wyszła z ust Najwyższego”. Mądrość jest nierozłączną cechą Boga. Świadczy o tym chociażby wołanie św. Pawła: ,,O głębokości bogactw, mądrości i wiedzy Boga!”[4] Kiedy św. Paweł wychwala Boże cechy używa litery ,,O”. Tą literą rozpoczyna się również dzisiejsza antyfona, ponieważ ,,w tych dniach sławimy uroczyście pewien przedziwny i niezgłębiony znak”[5]. Tym znakiem jest Wcielenie Syna Bożego, które jest upamiętniane podczas każdej Mszy św., szczególnie zaś w okresie Bożego Narodzenia, a zwłaszcza w nocy z 24 na 25 grudnia. Amalariusz uczy, że ,,O to wykrzyknienie tego, który się dziwi”[6]. Dlatego kantor odśpiewujący tą część brewiarza używa tej litry, aby uprzytomnić tym, którzy go słuchają, że dany werset odnosi się do jakichś dziwów. Śpiewa to przed kantykiem Maryi, ponieważ ,,to zdziwienie dokonało się przez poczęcie i porodzenie Najświętszej Maryi Panny”[7]. Zatem kantor jest zadziwiony Bożą Mądrością, która wychodzi z ust Stwórcy. Tym, co wychodzi z ust jest przeważnie jakieś słowo, a przecież ,,na początku było Słowo”[8]. To Słowo jest Bogiem. Skoro zaś Słowo ,,przyszło do swojej własności”[9] (tj. na świat), to Bóg przyszedł na świat, a więc Jezus zstąpił z nieba i przyjął ciało z Najświętszej Dziewicy Maryi. Dlatego św. Paweł nazywa Jezusa ,,mocą Bożą i mądrością Bożą”[10]. Tak samo Leon Wielki naucza, że Wcielenie Syna Bożego dokonało się, by ,,Mądrość mogła sobie wznieść mieszkanie w jej niepokalanym łonie i Słowo mogło stać się ciałem”[11].

Wychwalając przedziwną Mądrość Bożą, która wyszła z Ojca, kantor kontynuuje swój śpiew, poprzez wygłoszenie słów: ,,Ty obejmujesz wszechświat od krańca do krańca i wszystkim rządzisz z mocą i słodyczą”. Te zdanie jest dopełnieniem apostrofy, a zarazem wyjawieniem cech Adresata. Ten werset pochodzi z Księgi Mądrości: ,,sięga potężnie od krańca do krańca i włada wszystkim z dobrocią”[12]. Odczytując ten werset w połączeniu z poprzednimi wersami, będzie można lepiej zrozumieć odniesienie tych słów do Boga Syna: ,,On mi dał bezbłędną znajomość rzeczy: poznać budowę świata i siły żywiołów, początek i kres, i środek czasów, odmiany przesileń i następstwa pór, obroty roczne i układy gwiazd, naturę zwierząt i popędy bestii, moce duchów i myślenie ludzkie, różnorodność roślin i siły korzeni. Poznałem i co zakryte, i co jest jawne, pouczyła mnie bowiem Mądrość”[13]. Bóg Ojciec wypowiada Słowo, z którego wychodzi Mądrość, a więc Chrystus. Świadczy o tym św. Augustyn w słowach: ,,Gdzie zaś nie ma Mądrości Bożej, którą jest Chrystus, a o której czytamy: <<Sięga potężnie od krańca do krańca i włada wszystkim z dobrocią>>?”[14]. Jest to pytanie retoryczne, poprzez które święty uświadamia, że Chrystus będący Mądrością jest wszędzie. Jego władza jest dobrotliwa, to znaczy, że włada On ,,bez sporu, bez krzyku, bez smutku, bez odrazy”[15].

W obliczu takiej wielkiej Mądrości kantor konkluduje i prosi: ,,Przyjdź i naucz na dróg roztropności”. Prawdą jest, że Mądrość nie została dana tylko Chrystusowi. Dobrze o tym wie kantor, gdyż inaczej nie prosiłby o tą łaskę, która zdaniem Amalariusza jest pierwszym darem Ducha Świętego[16]. Mądrość zatem rozdziela wiernym dary Pocieszyciela, który został posłany przez Jezusa po Jego Wniebowstąpieniu. Roztropność nie jest niczym innym, jak mądrością, a jest to przecież pierwszy dar Ducha Świętego. Pełnia Ducha Świętego zamieszkała w Jezusie, lecz On w swej Mądrości i Miłości posłał tego samego Ducha do ludzi, by i oni Jego cząstkę dostali. Dlatego ,,mądrość, która jest w innych ludziach, jest iskierką Mądrości Najwyższej”[17].

Zakończenie

Pierwszy antyfona zaczynająca się od O jest wezwaniem do rozważań. Człowiek ma kontemplować Mądrość Bożą, która za parę dni się Narodzi w betlejemskiej stajence. Dzisiejsze liturgia Słowa w Zwyczajnej Formie Rytu Rzymskiego mówi o królowaniu Jezusa, kiedy On przybędzie. Łączy się to bardzo mocno z pierwszą antyfoną. Dlatego dziś jest dobry czas na rozważanie sobie, czy rzeczywiście moje życie, słowa, czyny są tożsame z wołaniem kantora, który wychwala Mądrość Bożą i prosi o dar Ducha.

Dawid Makowski

Zachęcamy do odsłuchania tej Antyfony:

Bibliografia:

1. Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017.
2. Biblia Tysiąclecia. Wyd. V. Poznań: Pallottinum, 2014.

Netografia:

1. Wielkie Antyfony Adwentowe. 17 grudnia. W: ,,Franciszkanie” [online] https://www.franciszkanie.pl/artykuly/wielkie-antyfony-adwentowe-17-grudnia-1, [dostęp: 05.11.2020].
2. Wielkie Antyfony – ‘’O’’ Antyfony – 17-23 grudnia. W: ,,Sanctus” [online] https://sanctus.pl/index.php?grupa=60&podgrupa=361&doc=304, [dostęp: 05.11.2020].
3. Adwentowe antyfony ,,O”. Nie każdy o nich wie, a kryją ważną obietnicę. W: ,,Aleteia” [online] https://pl.aleteia.org/2016/12/20/slyszales-kiedys-o-adwentowych-antyfonach-o-poznaj-piekna-tradycje-kosciola/, [dostęp: 05.11.2020].
4. Ad Vesperas (12-17-2020). W: ,,Divinium Officium” [online] https://divinumofficium.com/cgi-bin/horas/officium.pl.
5. Sekściński A.: Wielkie antyfony adwentowe. W: ,,Wiara” [online] https://liturgia.wiara.pl/doc/419868.Wielkie-antyfony-adwentowe, [dostęp: 05.11.2020].

[1] Tłum. za: Wielkie Antyfony – ‘’O’’ Antyfony – 17-23 grudnia. W: ,,Sanctus” [online] https://sanctus.pl/index.php?grupa=60&podgrupa=361&doc=304, [dostęp: 05.11.2020].

[2] Por. Tamże; Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017, s. 59-65.

[3] Zob. Syr 24, 1-22. W: Biblia Tysiąclecia. Wyd. V. Poznań: Pallottinum, 2014.

[4] Rz 11, 33.

[5] Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017, s. 59.

[6] Tamże, s. 60.

[7] Tamże.

[8] J 1, 1.

[9] J 1, 11.

[10] 1 Kor 1, 24.

[11] Cyt. za: Wielkie Antyfony Adwentowe. 17 grudnia. W: ,,Franciszkanie” [online] https://www.franciszkanie.pl/artykuly/wielkie-antyfony-adwentowe-17-grudnia-1, [dostęp: 05.11.2020].

[12] Mdr 8, 1.

[13] Mdr 7, 17-21.

[14] Cyt. za: Amalariusz z Metzu: Dzieła. T. II. Red. Gacia T. Lublin: TN KUL, 2017, s. 61.

[15] Tamże.

[16] Por. Tamże, s. 62.

[17] Tamże, s. 63.