Dla kogo pogrzeb katolicki? A dla kogo nie?

W Katechizmie Kościoła katolickiego można przeczytać, że „Kościół, który jak matka nosił sakramentalnie w swoim łonie chrześcijanina podczas jego ziemskiej pielgrzymki, towarzyszy mu na końcu jego drogi, by oddać go w ręce Ojca” (KKK 1683). To wskazuje na konieczność pogrzebania ciała zmarłej osoby po jej śmierci. Przez to nie tylko wyrażamy szacunek chrześcijan dla ciała ludzkiego, ale przede wszystkim podkreślamy naszą wiarę w zmartwychwstanie. Kogo jednak można pochować po katolicku, a komu tego pogrzebu należy odmówić?

Wierni i katechumeni

Pogrzeb katolicki należy się wiernym, którzy przez chrzest zostali wszczepieni w Chrystusa i włączeni do Kościoła. Z nimi w prawie do pochówku są zrównani katechumeni, czyli wszyscy, którzy w jakiś sposób wyrazili swoje pragnienie przyjęcia chrztu. Prawo do pogrzebu obejmuje przede wszystkim prawo do sprawowania za zmarłego Mszy świętej pogrzebowej, której nie należy odmawiać. Obrzędy pogrzebowe powinny odbyć się w jego własnym kościele parafialnym. Jednak, gdy sam wierny lub ludzie odpowiedzialni za przygotowanie jego pochówku wybrali inny kościół, można go tam pochować, jednak za zgodą tego, kto nim zarządza i po powiadomieniu właściwego proboszcza osoby zmarłej.

Dzieci ochrzczone

Do pogrzebu katolickiego mają prawo dzieci ochrzczone. Gdy pogrzeb dotyczy dziecka, które ukończyło siódmy rok życia, należy je pochować jak osobę dorosłą. Jeśli zaś zmarło przed ukończeniem siódmego roku życia, wówczas należy uznać je za niemające grzechu. Wtedy nie ma konieczności sprawowania za nie Mszy świętej pogrzebowej, a podczas obrzędów liturgicznych używa się szat koloru białego. W miarę możliwości nie należy jednak w ogóle rezygnować ze Mszy świętej, która staje się wtedy okazją do modlitwy o pociechę dla rodziców i bliskich zmarłego dziecka.

Dzieci nieochrzczone

Śmierć dziecka jest szczególnie bolesnym doświadczeniem dla jego rodziców. Tym boleśniejsze staje się ono, gdy ma się do czynienia ze śmiercią dziecka nieochrzczonego. Dlatego nie należy odmawiać pogrzebu dziecku nieochrzczonemu, zwłaszcza w sytuacji, gdy rodzice pragnęli je ochrzcić. Podczas obrzędów takiego pogrzebu należy zadbać o dobór odpowiednich tekstów liturgicznych, które podkreślać powinny naukę Kościoła o konieczności chrztu.

Płody poronione

Zwłoki embrionów lub płodów ludzkich, pochodzące z dobrowolnych przerwań ciąży czy też nie, powinny być uszanowane, tak jak zwłoki innych istot ludzkich. Nie wolno ich niszczyć, jakby były jakimś odpadem, dlatego w granicach możliwości należy się im należyty pochówek. Pogrzeb dziecka zmarłego wskutek poronienia, albo wczesnego porodu powinien dokonać się zgodnie z obrzędami przewidzianymi na pogrzeb dziecka nieochrzczonego.

Ochrzczeni niekatolicy

Z zasady nie wolno sprawować publicznej Mszy świętej za zmarłego chrześcijanina niekatolika. Wyjątkiem jest natomiast sytuacja, gdy o taką celebrację poprosili z pobudek religijnych krewni, przyjaciele lub podwładni zmarłego i nie zachodzi przy tym niebezpieczeństwo zgorszenia. Nie wolno jednak imienia zmarłego wymieniać w Modlitwie Eucharystycznej, gdyż za życia nie pozostawał on w pełnej komunii z Kościołem katolickim. Pogrzebu katolickiego chrześcijaninowi niekatolikowi można udzielić za zgodą ordynariusza miejsca, gdy zmarły wcześniej nie wyraził woli przeciwnej, a jego własny szafarz jest fizycznie bądź moralnie nieosiągalny. Zgoda na taki pogrzeb nie dotyczy natomiast osób, które za życia wystąpiły z Kościoła katolickiego i przystąpiły do wspólnot niekatolickich, ponieważ są uznawane za heretyków, apostatów i schizmatyków, a ci z mocy samego prawa są pozbawieni pogrzebu kościelnego.

Samobójcy

Samobójcom nie należy odmawiać pogrzebu katolickiego. Wynika to z faktu, że w oparciu o dzisiejszą wiedzę trudno mówić o rozmyślnym samobójstwie. Według powszechnego zdania psychiatrów, samobójcy nie są w pełni odpowiedzialni za swój czyn. Dlatego nie odmawia się im pogrzebu katolickiego, jeżeli w ciągu życia okazywali przywiązanie do wiary i Kościoła. Można natomiast odmówić katolickiego pochówki takiemu samobójcy, który dawał zgorszenie, ponieważ do śmierci trwał uporczywie w oddaleniu od Boga i Kościoła, tym samym jego życie sprzeciwiało się duchowi chrześcijańskiemu.

Jawni grzesznicy

Jawni grzesznicy to tacy, którzy w sposób ciężki i trwały wykraczają przeciw moralności chrześcijańskiej, i których grzeszne życie było znane otoczeniu oraz nie było przez nie akceptowane. Można ich podzielić na trzy grupy ludzi: notoryjni apostaci, heretycy i schizmatycy, osoby, które wybrały kremację z motywów przeciwnych wierze chrześcijańskiej oraz inni jawni grzesznicy, których pogrzeb wiązałby się ze zgorszeniem wiernych. Jeżeli przed śmiercią nie dali żadnych oznak pokuty, można im odmówić prawa do katolickiego pogrzebu. Odmowa takiego pogrzebu jest ostatecznie poszanowaniem decyzji podjętej przez konkretnego zmarłego, który sam odłączył się od wspólnoty Kościoła poprzez życie pozostające w jawnym rozdźwięku z wymogami chrztu.

Ks. dr Marcin Kołodziej