Przepełnione kościoły w V w. – Rozważania o liturgii

Dnia 21 czerwca 445 r. papież Leon Wielki napisał do patriarchy Aleksandrii te słowa:

Ut autem in omnibus observantia nostra concordet, illud quoque volumus custodiri, ut cum solemnior quaeque festivitas conventum populi numerosioris indixerit, et ea fidelium multitudo convenerit, quam recipere Basilica siumul una non possit, sacrificii oblatio indubitanter iteretur: ne his tantum admissis ad hanc devotionem, qui primi advenerint, vedantur hi, qui postmodum confluxerint, non recepti: cum plenum pietatis atque rationis sit, ut quoties Basilicam, in qua agitur, praesentia novae plebis impleverit, toties sacrificium subsequens offeratur. Necesse est autem, ut quaedam pars populi sua devotione privetur, si unius tantum Missae more servato, sacrificium offerre non possint, nisi qui prima diei parte convenerint (Leo I, “Epistola9Ad Dioscorum Alexandrinum”,2, w “Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio”,vol. 5, ed. J. D. Mansi et al., Firenze 1761, 1142).

Żeby jednak nasza służba Boża była we wszystkim zgodna, chcemy także zachować to, co następuje: gdy większe święto wymaga znaczniejszego udziału ludu, a grodzami się tak duży tłum, iż świątynia nie jest w stanie go pomieścić, sprawowanie ofiary należy niewątpliwie powtórzyć: aby nie tylko ci zostali dopuszczeni, którzy pierwsi przybyli, podczas gdy ci, którzy później dołączyli, nie znaleźli możliwości wstępu. Ponieważ wydaje się być całkowicie pobożne i logiczne, że każdego razu, gdy świątynia, w której sprawuje się święta liturgia, jest ponownie zapełniona, należy sprawować następną liturgię. Ponieważ jest oczywiste, że jeżeli zostanie zachowany zwyczaj sprawowania jednej Mzy św., to część ludu zostanie pozbawiona możliwości brania udziału w kulcie, gdyż nie będzie mogła składać ofiary, gdy nie zbierze się wcześniej w tym dniu.

Druga niedzielna Msza św. powinna być sprawowana jedynie wtedy, gdy kościół jest tak przepełniony, iż nie każdy może wziąć udział w pierwszej liturgii. Tu jest też jasne rozumieniu Eucharystii wśród ówczesnych chrześcijan. To nie kapłan składa coś za lud lub w jego imieniu, lecz każdy, kto składa ofiarę – jest to prawo chrześcijan, którego nie można im odmówić. W praktyce liturgicznej była dla papieża Leona całkowicie naturalne, że każdy chrześcijanin przynosił na liturgię mszalną swe dary w postaci chleba i wina (papież też to robił), które następnie zbierano oraz przynoszono do ołtarza.

Leon Wielki jako biskup troszczył się o prawo chrześcijan do sprawowania Mszy św. w czasach stale gwałtownie rosnącej liczby uczestników. Jednakże powodem do sprawowania Mszy św. nie jest dogodniejszy termin dla danego wierzącego, ale raczej przepełnienie kościoła. Póki więc kościół nie jest przepełniony, wystarczy jedna niedzielna Msza św. dla całego zgromadzenia.

Ks. prof. dr hab. Markus Tymister