Zgromadzenie liturgiczne w Nowym Testamencie: Zgromadzenie liturgiczne w Apokalipsie św. Jana
Apokalipsa św. Jana Apostoła to księga, która w całym kanonie Nowego Testamentu uchodzi za dzieło skierowane w sposób szczególny do wspólnoty Kościoła. Pojęcia takie, jak: zgromadzenie, Ecclesia zajmują w niej miejsce uprzywilejowane. Autor natchniony ukazuje dwa wymiary Kościoła: doczesny i nadprzyrodzony. Przez aspekt widzialny rozumie się doczesną społeczność, która wierzy, jest poddawana próbom i prześladowaniom oraz nieustannie doznaje pomocy ze strony Chrystusa. Drugi aspekt, określony mianem nadprzyrodzonego, stanowi królestwo triumfujące. Aspekt widzialny wyraźnie zaznacza się w pierwszych trzech rozdziałach księgi, które ukazują obraz Kościoła w I wieku, natomiast aspekt nadprzyrodzony objaśniają pozostałe rozdziały. One z kolei odsłaniają dzieje ludzkości i Kościoła oglądane w perspektywie eschatologicznej. Przy interpretacji należy mieć na uwadze zarówno pierwszy, jaki i drugi z wymienionych aspektów[1].
Na podstawie analizowanej księgi można określić charakter obecności Chrystusa we wspólnocie Kościoła. Pierwszy rozdział Apokalipsy prezentuje wizję wstępną Syna Człowieczego, który stoi pomiędzy siedmioma złotymi świecznikami (Ap 1, 13). Liczba siedem w symbolice księgi oznacza cały Kościół. Chrystus zatem od samego początku Apokalipsy związany jest z Kościołem i stoi pośrodku niego[2].
Obecność Jezusa w zgromadzeniu, które objawia Kościół, rysuje się niezwykle dynamicznie. Po pierwsze ta obecność jest bezpośrednia i realna. Wspomniane powyżej siedem świeczników, które stanowią siedem Kościołów podkreślają, że Chrystus jest obecny w poszczególnych wspólnotach lokalnych od początku i zajmuje w nich centralne miejsce. Jego obecność ma swoją historię oraz obecny i przyszły czas. Jest zatem realna i trwała. Uwielbiony Chrystus stoi pośrodku swojego Kościoła (Ap 1, 13). Przechadza się pomiędzy świecznikami (Ap 2, 1). Jest najważniejszą osobą w środowisku Kościoła. Wyrażenie być pośrodku oznacza, że Jego obecność w Kościele nie jest ograniczona do jakiegoś ściśle określonego miejsca. To z kolei pozwala Mu na swobodne penetrowanie wszelkich istotowych działań Kościołów lokalnych. Tym sposobem ma zapewnioną możliwość dogłębnego poznania Kościoła zarówno w wymiarze lokalnym, jak i powszechnym[3].
W zgromadzeniu Kościoła chrystusowa obecność ma także charakter kapłański. Teksty Apokalipsy (Ap 1, 5b-6 i 5, 9) wskazują na wartość ofiary, jaką Chrystus złożył z samego siebie oraz o skutkach, jakie osiąga ona dla wiernych. Kapłańska rola Chrystusa w Kościele przejawia się w skutecznym uwolnieniu wierzących od grzechu poprzez przelaną Krew (Ap 1, 5b), a także w nabyciu ich dla Boga – przez tę samą krew – a więc ludzi z każdego pokolenia, języka i narodu (Ap 5, 9)[4].
Warto zwrócić uwagę na charakter samej obecności Chrystusa, który wyraża się w Jego miłości do Kościoła. Jego zazdrosna miłość podobna jest do miłości Boga opisanej w Księdze Powtórzonego Prawa (4, 24), dlatego domaga się konkretnej odpowiedzi ze strony Kościoła. Nie znosi letniości, jaką charakteryzuje się np. wspólnota Kościoła w Laodycei (Ap 3, 15). Chrystus nie jest zadowolony, że wspólnota odstąpiła od pierwotnej miłości (Ap 2, 4). Zachęca zatem, aby powróciła do silnej więzi pomiędzy Nim a Kościołem, zagwarantowanej wzajemnymi relacjami miłości[5].
Chrystus w Apokalipsie przedstawia siebie jako Alfa i Omega (Ap 1, 8). W dalszej części księgi ta formuła została rozszerzona o wyrażenie paralelne: Początek i Koniec (Ap 22, 13). A zatem Chrystus jest Pierwszym i Ostatnim, podobnie jak Bóg w Starym Testamencie. Ten charakter obecności Chrystusa w Kościele dla wspólnoty wierzących postawionej w obliczu prześladowań i zmagań o własną tożsamość ma znaczenie fundamentalne[6].
Pierwsza wizja Apokalipsy ukazuje realną i bliską obecność Chrystusa w Kościele. Ma to istotne znaczenia zwłaszcza dla zgromadzenia liturgicznego, które na istocie tej obecności opiera swoją tożsamość. Znamiona obecności Chrystusa w zgromadzeniu, na które wskazuje Apokalipsa stają się zachętą do autentycznej przemiany wszystkich, którzy przyjmują tę żywą obecność z wiarą. Bowiem wpatrywanie się w Pana i bycie w Jego obecności sprawia, że chrześcijanie upodabniają się do Niego (2 Kor 3, 18)[7].
Obecność Chrystusa uzewnętrznia się w zgromadzeniu liturgicznym. W Apokalipsie zgromadzenie to królestwo Boga (Ap 1, 6), Małżonka Baranka (Ap 19, 7) oraz Nowe Jeruzalem (Ap 3, 12). Pierwsze określenie – królestwo Boga, wskazuje na eschatologiczny wymiar zgromadzenia, ale także na jego pełne przejawy, które są obecne na ziemi tu i teraz. Małżonka Baranka nawiązuje do obrazu Niewiasty obleczonej w słońce (Ap 12, 1), gdzie Kościół jawi się w całej ekonomii zbawienia jako przedłużenie wiernego ludu Bożego ze Starego Testamentu. Termin Nowe Jeruzalem zstępujące z nieba (Ap 3, 12) jest natomiast odniesieniem się do etapów historycznych. Przywołana dawna stolica Izraela stanowi typ Kościoła, który – jako dar łaski – tworzy się na ziemi przez ludzkie dzieje. Ten Kościół wyrażający swoją zgodę na Boży plan zbawienia gromadzi się na modlitwie jako Mistyczne Ciało Chrystusa[8].
Ks. dr Marcin Kołodziej
(Fragment książki Autora pt. “Zgromadzenie liturgiczne jako rzeczywistość teologiczno-kanoniczna w ministerialnym posługiwaniu Kościoła”. Wrocław: 2012, s. 45-47).
[1] K. Romaniuk, A. Jankowski, L. Stachowiak, t. 2, dz. cyt., s. 594.
[2] A. Kiejza, Charakter obecności Chrystusa w Kościele według Ap 1, 1-20, CTh 65 (1995), nr 4, s. 21-22.
[3] Tamże, s. 26-29.
[4] Tamże, s. 30-31.
[5] Tamże, s. 33-34.
[6] Tamże, s. 34-35.
[7] Tamże, s. 36.
[8] A. Jankowski, Apokalipsa Świętego Jana. Pismo Święte Nowego Testamentu, t. XII, Poznań 1959, s. 120-121; K. Romaniuk, A. Jankowski, L. Stachowiak, t. 2, dz. cyt., s. 676.
