Uroczysta celebracja Mszy świętej – O czym należy pamiętać?

W życiu każdej diecezji da się wyszczególnić uroczyste celebracje, sprawowane w związku z udzieleniem święceń, dniami młodzieży, jubileuszem konkretnych parafii, ingresem nowego biskupa do katedry itd. Wszystkie te liturgie niejako ipsa per se są szczególnie uroczyście celebrowane, a w każdym razie powinny być w ten sposób sprawowane. Nierzadko przy okazji takich celebracji zapomina się o normach, wydawanych przez odpowiednie organy (lokalne, krajowe lub ogólno kościelne), ustalających pewien ryt takiej celebracji. Poniższa publikacja ma więc za zadanie wyjść naprzeciw wszystkim, którzy trudzą się przygotowaniem uroczystej liturgii Mszy św. i poszukują odpowiednich przepisów dotyczących tej formy celebracji.

Oczywiście fundamentalnymi normami, o których (ze względu na oczywistość) nawet nie należałoby wspominać, jest Mszał Rzymski oraz dwa dokumenty: Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego (posiadające normy ogólne dotyczące Mszy św.) i Ogólne Wprowadzenie do Lekcjonarza Mszalnego (posiadające normy ogólne dotyczące liturgii słowa). Jeśli liturgia Mszy św. ma być celebracją pontyfikalną, to nieodzowną pomocą będzie również Ceremoniał Liturgicznej Posługi Biskupów (posiadający normy liturgiczne dotyczące Mszy św. z biskupem). W przypadku Mszy św. koncelebrowanej warto również zajrzeć do Ritus Servandus in concelebratione Missæ (posiadającego normy dotyczące sposobu koncelebracji). Natomiast gdy liturgia łączy się z jakimś obrzędem, to należy także skorzystać z księgi opisującej dany obrzęd (Rytuału, Pontyfikału lub Obrzędów Błogosławieństw). W ramach tak krótkiego artykułu nie da się zamieścić wszystkich przepisów z wyżej wymienionych dokumentów i ksiąg. Można jedynie podać ogólne informacje, wspólne dla wszystkich form celebracji, co właśnie będzie przedmiotem tegoż opracowania, opartego na wydanym dn. 13 czerwca 2014 r. dokumencie Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, pt. Guida per le grandi celebrazioni.

Normy ogólne

1. Przede wszystkim należy pamiętać, że takie celebracje nie powinny być odbierane jako okazja do szczególnej aktywizacji wiernych, powierzając jak największej ilości wiernych jakieś funkcje liturgiczne[1].
2. Ponadto należy przy takich okazjach umożliwić skorzystanie z sakramentu pokuty i pojednania osobom przybyłym na taką celebrację (zarówno w dniu jej sprawowania, jak i w dniach poprzedzających)[2].
3. Jeśli celebracja odbywa się w małym kościele, niezdolnym pomieścić wszystkich uczestniczących, lub poza miejscem świętym (na świeżym powietrzu), to należy zapewnić najdalej stojącym wiernym możliwość zobaczenia tego, co się dzieje przy ołtarzu. W tym celu zaleca się ustawienie wielkich ekranów w poszczególnych miejscach, gdzie gromadzą się wierni. Pożądane jest zatem transmitowanie liturgii (np. przez media)[3]. Należy także umieścić odpowiednie nagłośnienie w miejscach znacznie oddalonych od prezbiterium, w którym gromadzą się wierni[4].
4. Z zasady liturgia celebrowana poza miejscem świętym, nie powinna być sprawowana w miejscach związanych ze świecką rozrywką ani też w obiektach sportowych[5]. Jeśli celebruje się liturgię poza miejscem świętym, w punkcie centralnym danej przestrzeni należy ustawić ołtarz, przy którym lub na którym winien stać krzyż ołtarzowy. Powinien być on dobrze oświetlony i okryty przed ew. deszczem. Warto do tego wykorzystać baldachim lub inną osłonę. Ołtarz ten winien być znacznych rozmiarów oraz powinien być godnie zrobiony[6]. Winien on stać na pewnej platformie, tworzącej całość prezbiterium, zdolnej pomieścić wszystkich koncelebransów i usługujących oraz innych kapłanów w strojach chórowych[7]. Dla wszystkich przebywających w prezbiterium, należy zorganizować miejsca siedzące[8]. W prezbiterium należy ustawić także ambonę[9].
5. Trzeba dobrze rozważyć jaką formę celebracji się wybiera. Jeśli Msza św. ma być koncelebrowana, to należy dążyć do tego, aby wszyscy koncelebransi przebywali w prezbiterium. Gdy to jest niemożliwe, to należy dopuścić do koncelebry tylko niektórych księży[10]. Wszyscy koncelebransi muszą mieć też na sobie ornaty, gdyż tylko w wyjątkowych sytuacjach i to naprawdę nadzwyczajnych, mogą oni przywdziać jedynie stułę na albę[11]. Jeśli w liturgii bierze udział znaczna liczba diakonów, wszyscy oni muszą mieć na sobie dalmatyki[12].
6. Przygotowując taką celebrację trzeba pamiętać, że nie powinno się w dążeniu do szlachetnej prostoty, dokonywać zubożenia znaków. Wypada przy ołtarzu ustawić relikwie lub obrazy świętych, szczególnie czczonych w danym miejscu[13]. Nie należy również redukować znaków liturgicznych[14].
7. Należy także zwrócić szczególną uwagę na śpiewy liturgiczne. W sposób szczególny wypada wykonywać utwory chorałowe w języku łacińskim. Nie są jednak wykluczone inne rodzaje śpiewu[15]. O dobre wykonanie śpiewów winien troszczyć się chór, zlokalizowany obok prezbiterium lub w innym miejscu i ukierunkowany na przewodniczącego, a nie ludu[16].
8. Językiem celebracji winien być język danego kraju, gdy celebracja ma charakter lokalny. Jeśli jednak celebracja odbywa się na sposób międzynarodowy, to wówczas należy języka narodowego używać tylko w czytaniach biblijnych, pieśniach oraz intencjach modlitwy powszechnej. Pozostałe części liturgii winny być sprawowane po łacinie[17].
9. Wypada przygotować dla wiernych specjalne książeczki, objaśniające obrzędy danej Mszy św. oraz zawierające jej modlitwy oraz pieśni.
10. Planując przebieg takiej Mszy św., trzeba w nim koniecznie uwzględnić chwile ciszy.
11. Przed rozpoczęciem Mszy św. pożądane jest przypomnienie wiernym, że klaskanie, używanie telefonu i nadmierne fotografowanie liturgii oraz machanie flagami nie przynależy do liturgii Kościoła[18].

Celebracja Mszy św.

12. Tuż przed rozpoczęciem celebracji wypada zachować chwilę ciszy[19].
13. Jeśli w liturgii bierze udział większa liczba koncelebrantów, wypada, aby niektórzy z nich (większość) zajęła swoje miejsca w prezbiterium przed rozpoczęciem liturgii[20].
14. W procesji wejścia zawsze musi podążać ministrant kadzidła, akolici ze świecami oraz diakon z księgą Ewangelii[21]. Rozumie się przez to, że taka forma Mszy św. zakłada obecność diakona oraz używanie kadzidła i świec jest w niej obowiązkowe.
15. Po pozdrowieniu ludu można przewidzieć czas na jakieś powitania. Aczkolwiek winien je wygłosić duchowny, a nie przedstawiciel władzy cywilnej[22].
16. Należy dobrze rozważyć, kto ma wygłosić czytania mszalne. Osoby te powinny być dobrze przygotowane i przeszkolone[23].
17. Diakon winien zaśpiewać Ewangelię[24].
18. Istnieje obowiązek wygłoszenia homilii w takiej liturgii mszalnej. Po niej zaś, należy zachować chwilę ciszy[25].
19. Podczas procesji z darami nie powinny występować komentarze[26].
20. Jeśli liczba koncelebrujących jest duża i przejście tychże duchownych z miejsc, które zajmują do ołtarza, trwałoby dość długo, należy zrezygnować z przemieszczania tych duchownych i polecić im odmawianie kanonu z miejsc, przy których wówczas stoją[27].
21. W trakcie kanonu koncelebransi powinni mieć w dłoniach książeczki z odpowiednią modlitwą eucharystyczną. Wypada śpiewać te części kanonu, które posiadają neumy (tj. opowiadanie o ustanowieniu, konsekrację, aklamację po Przeistoczeniu i doksologię końcową)[28].
22. Należy zatroszczyć się o to, aby podczas konsekracji wszystkie cyboria były odkryte[29].
23. Koncelebransi muszą przyjąć Komunię św. pod dwoma postaciami przed wiernymi[30].
24. Komunię wiernych należy tak zorganizować, aby rozdawać Ją w miejscach dobrze oznaczonych. Takim oznaczeniem może być ministrant z parasolem i pateną lub świecą i pateną[31]. Wypada również rozdawać Komunię św. dla chorych na celiakię (tj. udzielać im Komunii św. pod postacią hostii bezglutenowej)[32]. W końcu biskup miejsca ma prawo zdecydować, czy Komunia św. będzie udzielana tylko do ust[33].
25. Ze wszech miar trzeba zwrócić uwagę na to, czy wyświęceni szafarze i inni nadzwyczajni szafarze, którzy komunikowali wiernych, mają możliwość oczyszczenia palców. W tym celu należy postawić w stosownym miejscu naczynia z wodą i puryfikaterze[34].

***

Powyższe wskazania są normami powszechnymi, które mogą być doprecyzowane lub zmienione przez dokumenty lokalnej Konferencji Biskupów (oczywiście w granicach ich kompetencji). Dotychczas takowego przewodnika po szczególnie uroczystych celebracjach Konferencja Episkopatu Polski nie wydała. Jednakże wiele wskazań tego samego ducha można znaleźć w Dyrektorium nt. Mszy św. transmitowanych przez telewizję, wydanym w 2017 r.

Opr. Dawid Makowski

Na podstawie: Congregatio de Culto Divino et Disciplina Sacramentorum: Guida per le grandi celebrazioni. Roma: 2014 (Prot. N.371/14).

[1] Zob. GC, nr 3.

[2] Zob. GC, nr 6.

[3] Zob. GC, nr 7.

[4] Zob. GC, nr 16.

[5] Zob. GC, nr 15.

[6] Zob. GC, nr 18.

[7] Zob. GC, nr 19.

[8] Zob. GC, nr 21.

[9] Zob. GC, nr 20.

[10] Zob. GC, nr 9.

[11] Zob. GC, 14.

[12] Zob. GC, 14.

[13] Zob. GC, 10.

[14] Zob. GC, 11.

[15] Zob. GC, 12.

[16] Zob. GC, nr 22.

[17] Zob. GC, nr 12.

[18] Zob. GC, nr 13.

[19] Zob. GC, nr 23.

[20] Zob. GC, nr 24.

[21] Zob. GC, nr 24.

[22] Zob. GC, nr 24.

[23] Zob. GC, nr 25.

[24] Zob. GC, nr 25.

[25] Zob. GC, nr 25.

[26] Zob. GC, nr 26.

[27] Zob. GC, nr 27.

[28] Zob. GC, nr 27.

[29] Zob. GC, nr 27.

[30] Zob. GC, nr 29.

[31] Zob. GC, nr 30.

[32] Zob. GC, nr 30.

[33] Zob. GC, nr 30.

[34] Zob. GC, nr 30.