Objaśnienie antyfony: “Pan rzekł do mnie…” – Teologia Okresu Narodzenia Pańskiego

Antyfona:

„Pan rzekł do mnie: Tyś jest moim Synem, Ja dzisiaj zrodziłem Ciebie”.

Objaśnienie:

Powyższa antyfona jest introitem Mszy w Nocy Narodzenia Pańskiego oraz antyfoną pierwszego psalmu Godziny Czytań w odnowionej Liturgii Godzin[1]. Pochodzi ona z Psalmu, gdzie jest napisane: „Ogłoszę postanowienie Pana: Powiedział do mnie: <<Tyś Synem moim, Ja Ciebie dziś zrodziłem>>” (Ps 2, 7). Słowa te odnoszą się do tajemnicy przedwiecznego zrodzenia Syna przez Ojca[2]. Bruno z Würzburga (+1045) w swoim Objaśnieniu Psalmów zauważa, że sformułowanie: „Pan” odnosi się do Boga Ojca[3]. Antyfona wspomina o tym, że Pan rzekł, aby wskazać na owo zrodzenie Syna przez Ojca[4]. Bóg jest bowiem miłośnikiem życia (por. Mdr 11, 26). W ten sposób zrodzone zostało Słowo, gdyż sformułowanie: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga” (J 1, 1), wskazuje na to, że Chrystus od początku (jako zrodzony przez Ojca) był u Ojca[5]. Bruno di Segni (+1123), objaśniając tę tajemnicę, wskazuje na to, że z tych słów wyjawia się niezwykle ważna prawda teologiczna: Chrystus nie jest adoptowany (jak tego w swym błędzie pragnął nurt adopcjanizmu), lecz prawdziwie zrodzony przez Ojca przed wszystkimi wiekami (por. Łk 3, 23)[6]. Zaświadczył o tym Archanioł w słowach: „Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego” (Łk 1, 32). To właśnie oznaczają słowa: Tyś jest moim Synem. Następnie antyfona wskazuje na odwieczność rodzenia Syna przez Ojca, gdy wspomina: Ja dzisiaj zrodziłem Ciebie. W całym tym wersie najważniejszym słowem jest owo dzisiaj, gdyż u Boga nie ma zmienności czasów, bo będąc poza czasem, przeżywa swoje nieustanne dzisiaj[7]. To dzisiaj jest wiecznością[8]. Wskazuje ono także na współwieczność Syna z Ojcem[9]. Stąd Grzegorz Wielki (+604) w Moraliach zaznacza, że należy tu mówić o tym, że Syn Boży jest „zawsze zrodzony”[10]. Wyjaśnia to też powaga Pisma: „Jak Ojciec ma żywot sam w sobie, tak dał i Synowi, aby miał żywot sam w sobie” (J 5, 26). Dlatego Chrystus mógł powiedzieć, że jest życiem (por. J 14, 6). Jednakże te słowa: Dzisiaj zrodziłem Ciebie, mogą odnosić się także do doczesności tego świata, jak gdyby Ojciec chciał powiedzieć, że Syn zrodzony przez Niego przed wiekami został zrodzony w czasie z Dziewicy[11]. Jednakże błędem nie będzie, gdy się napisze, że owo dzisiaj może odnosić się także do życia każdego człowieka, w którego sercu rodzi się Chrystus, gdy ten w Niego uwierzy, bo Bóg oddziałuje na czasy (ale nie odwrotnie)[12]. W ten sposób kolejna antyfona wskazuje na bóstwo Chrystusa, który istniejąc odwiecznie w postaci Bożej, zaczął istnieć w czasie jako człowiek, gdyż mówi Pismo: „Nikt nie wstąpił do nieba, tylko ten, który zstąpił z nieba, Syn Człowieczy, który jest w niebie” (J 3, 13).

Dawid Makowski

[1] Zob. LG, I, s. 362; MR, s. 33.

[2] Zob. Augustinus: Enarrationes in Psalmos, II (PL, XXXVI, 71).

[3] Zob. Bruno Herbipolensis: Expositio Psalmorum, II, 7 (PL, CXLII, 53).

[4] Zob. Hilarius: De Trinitate, IX, 54 (PL, X, 325).

[5] Zob. Alcuinus: In Evangelium Joannis, I (PL, C, 745).

[6] Zob. Bruno Astensis: Expositio in Psalmos, II (PL, CLXIV, 701).

[7] Zob. Arnobius Junior: Commentarii in Psalmos, II (PL, LIII, 329).

[8] Zob. Bruno Astensis: Expositio in Psalmos, II (PL, CLXIV, 701).

[9] Zob. Bruno Herbipolensis: Expositio Psalmorum, II, 7 (PL, CXLII, 53).

[10] Zob. Gregorius Magnus: Moralia, XXIX, 1 (PL, LXXVI, 477).

[11] Zob. Bruno Atensis: Expositio in Psalmos, II (PL, CLXIV, 701).

[12] Zob. Arnobius Junior: Commentarii in Psalmos, II (PL, LIII, 329).