Źródła celibatu duchownych: Synod w Elwirze (ok. 306 r.)

Nota o synodzie

Synod w Elwirze odbywał się pomiędzy 300 a 319 r. w Grenadzie w Hiszpanii. W synodzie uczestniczyło 19 biskupów, 26 prezbiterów i wielu świeckich. Synod ten jako pierwszy w historii pochylił się nad tematem celibatu duchownych.

Kanon 18
(SC, II, 9):

Episcopi, presbyteres et diacones si in ministerio positi detecti fuerint quod sint moechati, placuit propter scandalum et propter profanum crimen nec in finem eos communionem accipere debere.

Kanon 18
(SCL, I, 52):

Gdyby odkryto, że biskupi, prezbiterzy i diakoni po ustanowieniu popełnili cudzołóstwo, z powodu skandalu i winy profanacji nawet na koniec nie należy udzielać im komunii.

Powyższa nota synodalna wskazuje pośrednio na praktykę celibatu. Co prawda nie ma tutaj napisane wprost, że się tego od nich wymaga, wszak w świetle tego kanonu współżycie seksualne duchownych z ich żonami nie było karane w przeciwieństwie do współżycia z jakimiś innymi kobietami, jednak widać tutaj nawiązanie do niedopuszczalnej praktyki grzeszenia cudzołóstwem przez duchownych. Właśnie dlatego w kanonie 27 zawarto wzmiankę, że duchowni nie mogą mieszkać z obcymi kobietami (SC, II, 10). Natomiast subdiakon, który się splamił grzechem cudzołóstwa po święceniach, wedle kanonu 30 miał być złożony z urzędu, a młodzieniec pretendujący do tego stopnia – gdyby również zgrzeszył tym występkiem – nie miał być ustanawiany w posłudze subdiakońskiej  (SC, II, 10). Jednak właściwy kanon o celibacie duchownych został zawarty dopiero kilka rozdziałów później.

Kanon 33
(SC, II, 9):

Placuit in totum prohibere episcopis, presbyteris et diaconibus <vel omnibus clericis> positis in ministerio abstinere se a coniugibus suis, et non generare filios: quicunque vero fecerit, ab honore clericatus exterminetur.

Kanon 33
(tłum. J. Lewandowicz
(Vox Patrum, LX, s. 218)):

Przyjęto całkowity zakaz obejmujący biskupów, prezbiterów i diakonów, a w każdym razie wszystkich tych duchownych po wprowadzeniu na urząd: powstrzymania się od współżycia ze swymi żonami i płodzenia dzieci. Kto by tak jednak czynił, ma być pozbawiony godności duchownego.

Choć badacze różnie interpretują ten kanon i nie zawsze uważają, że zabrania on duchownym współżycia z żonami, to jednak ten tekst jest uważany za najstarszy zapisek o celibacie duchownych. Kolejne kanony synodalne będą orzekały w sposób podobny lub tylko będą doprecyzowały to, o czym pouczono na Synodzie w Elwirze około 306 roku.

Opr. Dawid Makowski