Obrzęd pogrzebu papieża jest niezwykle istotną ceremonią. To właśnie wówczas oddaje się cześć doczesnym szczątkom następcy świętego Piotra, który jako pasterz kierował ludem Bożym. W obrzędach pogrzebu wyraża się wiarę w to, że zmartwychwstały Pan zakrólował i zwyciężył grzech i śmierć. Ten, który obdarzył papieża życiem i powołaniem, Ten też zawezwał Go do siebie, aby jeden z wierzacych braci, piastujący dotąd godność papieża, mógł zdać rachunek ze swojego życia i wypełnienia misji pasterskiej.
Kościół rzymski wespół ze wszystkimi wspólnotami na całym świecie wznosi wówczas modlitwy do Boga, który jest Panem życia i śmierci, aby podziękować za dobro wyświadczone Kościołowi przez zmarłego papieża, jak również by błagać o to, aby Najwyższy Pasterz raczył przyjąć zmarłego ojca świętego do swego domu.
Modlitwy te, chociaż zanoszone przez różnych ludzi i w różny sposób, osiągają swoją kulminację w obrzędach pogrzebu papieża, celebrowanych uroczyście przez dostojników Kościoła w Rzymie. To właśnie w nich wyraża się cześć względem ciała osoby ochrzczonej, która poprzez chrzest stała się mieszkaniem Ducha Świętego. Dotyczy to każdego wiernego, którego się żegna i chowa na cmentarzu. Niemniej jednak w przypadku papieża obrzęd jest bardziej rozubodwany nie ze względu na to, aby go wywyższać spośród innych ludzi, ale ze względu na to, aby oddać cześć temu, któremu Chrystus powierzył pieczę na swoim Kościołem.
Pogrzeb papieża składa się z trzech stacji:
1. W prywatnej kaplicy domu zmarłego papieża: potwierdzenie zgonu i złożenia ciała w drewnianej i cynkowej trumnie. W obrzędzie tym uczestniczą: Kardynał Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego, Dziekan Kolegium Kardynalskiego, Mistrz Papieskich Ceremonii Liturgicznych, krewni papieża oraz Dyrekor Dyrekcji Zdrowi i Higieny Państwa Watykańskiego.
2. W Najświętszej Papieskiej Bazylice Watykańskiej: przeniesienie zwłok papieża i wprowadzenie ich w do kościoła, zamknięcie trumny, msza żałobna z egzekwiami oraz ostatnim pożegnaniem. Obrzędowi wniesienia trumny przewodniczy Kardynał Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego. Najpierw ma miejsce krótki obrzęd wprowadzenia, a następnie procesja. W trakcie wnoszenia trumny do Bazyliki, śpiewa się Litanię do Wszystkich Świętych. Samą zaś trumnę stawia się w odpowiednim miejscu, wcześniej na to wyznaczonym i przygotowanym. Przez cały czas, aż do Mszy żałobnej, odbywają się poszczególne celebracje liturgiczne i odmawia się modlitwy. Obrzęd zamknięcia trumny ma miejsce albo bezpośrednio przed Mszą żałobną, albo w wieczór poprzedzający dzień, w którym będzie ta Msza celebrowana. Przewodniczy mu Kardynał Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego. Mszę św. żałobną sprawuje się w dzień ustalony przez Kolegium Kardynałów. Liturgii przewodniczy Kardynał Dziekan Kolegium Kardynalskiego lub – gdy jest nieobecny lub ma uzasadnioną przeszkodę – przez Prodziekana Kolegium Kardynalskiego albo jednego ze starszych wiekiem kardynałów. Obrzęd egzekwii oraz ostatniego pożegnania jest zaś celebrowany przez Wikariusza Generalnego Jego Świątobliwości dla Diecezji Rzymskiej oraz przez Patriarchę Wschodniego.
3. W miejscu pochówku: przeniesienie trumny na miejsce pochówku i złożenie do grobu. Obrzędowi przewodniczy Kardynał Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego. Przed opuszczeniem trumny do grobowca, dokonuje się jej zapieczętowania.
Warto przy tym wspomnieć, że przez dziewięć dni sprawuje się w Bazylice Watykańskiej Msze św. żałobne w intencji papieża, po których następują modlitwy, w których biorą udział różne wspólnoty Rzymu – znak różnorodności Kościoła.
Dawid Makowski
Na podstawie: Officium de Liturgicis Celebrationibus Summi Pontificis, Ordo exsequiarum Romani Pontificis, Editio typica altera, Typis Vaticanis, E Civitate Vaticana 2024, nry 1-20.