Ewolucja posoborowego prawodawstwa względem II ME
Używanie II Modlitwy Eucharystycznej w niedziele ciągle budzi wiele wątpliwości. O ile polski mszał zezwala na taką praktykę, o tyle mszały innych krajów często nie podzielają tej opinii. Skąd więc taka rozbieżność? Poniższy wpis ma za zadanie rzucić nieco więcej światła na tę sporną kwestię.
Otóż wszystko prawdopodobnie wzięło swój początek w tym, że Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego z 1975 r. w numerze 322a, zachowywało pierwotne brzmienie przepisu odnoszącego się do używania I Modlitwy Eucharystycznej, umieszczone w Schemacie nr 301:
„Prex eucharistica prima, seu Canon Romanus, qui semper adhiberi potest, opportunius dicitur diebus quibus assigantur <<Communicantes>> propria, aut in Missis, quae <<Hanc igitur>> propriis ditantur, necnon in festis Apostolorum et Sanctorum quorum mentio fit in ipsa prece; itemque diebus dominicis, nisi, ob rationes pastorales, praeferetur alia prex eucharistica”[1].
Kluczowym sformułowaniem są tutaj trzy ostatnie słowa, które wskazywały na to, że jeśli w niedzielę ze względów duszpasterskich nie wybiera się kanonu rzymskiego, należy wziąć inną modlitwę eucharystyczną. Nie wskazywano zatem na jakąś konkretną, lecz po wszystkie trzy pozostałe traktowano na równi. Z tego względu II Modlitwa Eucharystyczna mogła być stosowana w niedzielę i zapewne dlatego niektóre wydania mszałów w językach narodowych zaczęły obfitować we wstawki w drugiej anaforze mszalnej (taka sytuacja ma miejsce m.in. w Polsce). Przepis ten został podtrzymany przy wydaniu drugiej edycji typicznej mszału w 1975 r.[2] Jako że kolejne wydanie mszału i wprowadzenia do niego miało miejsce dopiero w roku 2000, polski mszał, który został wydany w 1986 r. przejął wówczas obowiązujące wydanie norm liturgicznych i w ten sposób zezwolił na odmawianie II modlitwy eucharystycznej w niedziele (zawężając to prawo do Niedziel Okresu Zwykłego)[3].
Nie oznacza to jednak, że praktyka ta – nadal obecna w polskich kościołach – jest ciągle pożądana. Od 2000 r. przywołany wyżej przepis ma inne brzmienie, gdyż kończy się sformułowaniem: „ob rationes pastorales, praeferetur Prex eucharistica tertia”[4]. Zatem w obecnym prawie Kościoła I Modlitwę Eucharystyczną w niedzielę może zastąpić jedynie III Modlitwa Eucharystyczna lub – w przypadku Niedziel Okresu Zwykłego – IV Modlitwa Eucharystyczna (z własną prefacją)[5]. Jednak dodanie wzmianki o tym, że czwarty kanon mszalny może być odmawiany w Niedziele Zwykłe, miało miejsce dopiero w 2000 r.[6] W ten sposób II Modlitwa Eucharystyczna jest traktowana przez prawo liturgiczne jako anafora na dni powszednie i wyjątkowe sytuacje[7].
W ten sposób można dostrzec, jak kształtowało się posoborowe prawodawstwo Kościoła względem modlitw eucharystycznych, ze szczególnym uwzględnieniem II Modlitwy Eucharystycznej. Dzisiejsze zamieszanie prawno-pastoralne w kwestii używania tej anafory zapewne wynika właśnie z tego, że polski mszał legitymizuje korzystanie z niej w Niedziele Okresu Zwykłego, co jednak nie powinno już zostać powtórzone w nowym wydaniu tłumaczenia mszału. Zawsze bowiem należy mieć przed oczyma kontekst powstania konkretnego przepisu liturgicznego, a nie tylko jego brzmienie, co szczególnie mocno przydaje się wtedy, gdy ma się styczność z dawnymi przepisami.
Dawid Makowski
Bibliografia:
- Consilium ad Exsequendam ad Constitutionem de Sacra Liturgia: Schema n. 301. Roma: 1968.
- Institutio Generalis Missalis Romani. Editio prae-typica tertia. Roma: 2000.
- Institutio Generalis Missalis Romani. Editio typica altera. Roma: 1975.
- Institutio Generalis Missalis Romani. Editio typica tertia. Roma: 2002.
- Mszał Rzymski dla diecezji polskich. I. Poznań: 1986.
[1] Consilium ad Exsequendam ad Constitutionem de Sacra Liturgia: Schema n. 301. Roma: 1968, art. 325a.
[2] Zob. Institutio Generalis Missalis Romani. Editio typica altera. Roma: 1975, art. 322a.
[3] Zob. Mszał Rzymski dla diecezji polskich. Wyd. I. Poznań: 1986, s. 241.
[4] Zob. Institutio Generalis Missalis Romani. Editio prae-typica tertia. Roma: 2000, art. 365a.
[5] Zob. Institutio Generalis Missalis Romani. Editio typica tertia. Roma: 2002, art. 365d.
[6] Zob. Institutio Generalis Missalis Romani. Editio prae-typica tertia. Roma: 2000, art. 365d.
[7] Zob. Institutio Generalis Missalis Romani. Editio typica tertia. Roma: 2002, art. 365d.
